Тас дәуірі.

1.Адамзат тарихы дамуының ең алғашқы кезеңі: тас дәуірі. 2. Адамнын шыққан отаны:Африка 3 Епті адам қайдан табылған?Кениядан 4.Алғашқы адамдардың!бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесі:тобыр. 5.Алғашқы адамдардың тобырдан кейінгі топтасу жүйесі: рулық 6.Алғашқы адамдардың рулық қауымнан кейінгі қалыптасу жүйесі: тайпа 7. 90Юихы дамуының ең алғашқы 000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000Палеолит дәуіріндегі адамдар үйірі (алғашқы қауымдық құрылым) қаңдай қызмет атқарды? Бірігіп қорғяну, шабуыл жасау, аң аулау және терімшілікпен айналысу 8.Алғашқы еңбек бөлінісі: шаруашылықтын егіншлік пен мал шаруашылығы болып бөлінуі. 9.Ғалымдардың ең ежелгі адамды атауы: епті адам. 10."Епті адамның" молшермен өмір сүрген мерзімі. 1 млн 750 мың жыл бұрын 11.Ең ежелгі адамның еңбек құралы:қашау мен үшкір тас 12.Адамзат дамуының «епті адамнан» кейінгі келесі даму кезеңі? Тік жүретін адам 13.Қазақстанның ежелгі тұрғындары кімдермен замандас болды? Питекантроптармен және синант роптармен 14."Тік жүретін адам" өкілдері:Питекантроп (1 млн жыл) пен Синантроп(500-200мың жыл). 15.Неандерталь адамы қайдан табылды?Германиядан 16.Питекантроп қайдан табылды?Ява аралынан 17.Синантроп қайдан табылды?Қытайда 18.Жер бетінде бұдан 100-35 мың жыл бұрын өмір сүрді: Неандертальдықтар. 19.Жер бетінде 40-35мың жыл бұрын өмір сүрген адам:"Саналы адам"

20.Ежелгі адамдардың ең алғашқы кәсібі:терімшілік 21.Ежелгі тас дәуірі (палеолит) қамтитын кезең:б.з.д. 2 млн 500 мың-12 мың жыл 22.0рта тас ғасыры (мезолит) қамтитын кезең:б.з.б. 12-5 мың жыл 23.Жаңа тас ғасыры (неолит) қамтитын кезең:б.з.б. 5-3 мың жыл 24.Алғашқы адамдардың қоныстануына Қазақстанның қай жері өте қолайлы болды? Оңтүстік Қазақстаңдағы Қаратау жоталары 25.Қазақстанда ең ежелгі адамдардың өмір сүрген аймағы:Оңтүстік Қазақстан 26.Қазақстан аумағында өмір сүрген алғашқы адамдардың замандасы: Питекантроп

27.Ежелгі адамдардың тұңғыш баспаналары: үңгірлер 28.Алғашқы адамдардың аулаған аңдары: мамонт пен бизон 29.Орта палеолит дәуірінің тағы бір атауы- Мустьер 30.Палеолит дәуіріне жататын еңбек құралдары табылған өңір:Жамбыл облысы 31.Жамбыл облысынан табылған палеолиттің 5 мыңдай еңбек құралдары:қашау мен үшкір заттар 32.Тас өңдеу биік деңгейге көтерілген кезең:Неолит 33.Ертедегі адамның маймылдардан басты айырмашылығы:Еңбек құралдарын жасауы 34.Жер бетінің күрт суый бастауы басталды:100 мың жыл бұрын 35.Ғалымдардың есептеуінше бұдан 100 мың жыл бұрын жер бетінде пайда болған мұздықтың қалыңдығы: 2 км. 36.Ғалымдардың есептеуінше мұздықтың ери бастаған уақыты:13 мың жыл бұрын 37.Тас дәуірі адамдарының ине жасаған заты:үшкір сүйек 38.Ежелгі адамдардың жіп орнына пайдаланған заттары:жануарлардың сіңірлері 39.Алғашқы адамдардың еңбек кұралдарының жаңа түрлері: дәнүккіш, келі, балта, т.б.ойлап тапқан уақыт:неолит 40. Адамдардың дән үккішті ойлап тапқан кезеңі:Неолитте 41.Ерте тас ғасыры тұрақтарының ең көне ескерткіштерінің табылған жері: Шақпақата, Арыстанды. 42.Екі жағынан да өңделген қарапайым шапқыш тас құрал атауы: Бифас 43.Бір қабат өңделген тас құралдың жүзін ұсақ кертік ойық жасау арқылы өткірлеу:Ретушь әдісі 44.Жамбыл облысындағы 5 мыңға жуық тас құралдар табылған тұрақтар: Беріқазған, Шабақты. 45.1938 ж. Өзбекстаннан неандертальдық баланың суйегі табылған үңгір: Тесіктас 46."Саналы адам" сүйегі алғаш рет табылған үңгір: Кро-Маньон 47.Орталық Қазақстан жеріндегі жүзі түзу, кейде қайқы тас пышақ қырғыштар табылған тұрақ: Семіз бұғы 48.Орталық Қазақстанда кейінгі палеолитке жататын 300-ге таяу тас құрал шыққан ең көне мекен: Батпақ 49.Тас дәуірінде ру ішіндегі барлык мәселелер шешілді: жалпы жиналыста 50. Мезолиттің хронологиялық шеңбері: б.з.д. 12-5 мың жылдықтар 51.Мезолиттің үлкен жаңалығы (1-2см) ұcақ жаңқа тастардан жасалған құралдар атауы: Микролит 52. 100 м қашықтыққа ұшатын, орақ тәріздес қару.Бумеранг 53.Мезолит заманының басты жаңалығының бірі:Садақ пен жебенің жасалуы 54.Мезолит кезеңіндегі адамдардың негізгі кәсібінің бірі:аңшылық 55.Қазақстан аумағындағы белгілі мезолиттік тұрақтар саны: 20-дан астам 56.Қабырғалары терең көмілген, көлемі 40-60 шаршы метр болатын мезолиттік баспана табылган өзен Есіл 57.Орта тас ғасырындағы балалар тобынан ересектер тобына өту ғұрпы: бағыштау(инициация) 58.Егіншіліктің пайда болған мерзімі: 10 мың жыл бұрын 59. Алғашқы қауымдық егіншілікке алып келген жағдай: терімшіліктің дамуы 60.Алғашқы егіншілердің егін оратын қарапайым құрал атауы: тас орақ 61.Ежелгі егіншілердің жер жырту құралы: тесе 62.Малды қолға үйрете бастау қалыптасқан кезең: Мезолит 63. Алғашқы егіншілік қалыптаса бастаған дәуір: Мезолит 64.Жаңа тас ғасыры қамтитын кезең: б.з.б. 5-3 мың жылдыктар 65.Неолит дәуірінін Шығыс Қазақстан жеріндегі тұрағы: Усть-Нарым 66.Неолит дәуірінің Солтүстік Қазақстан жеріндегі тұрағы:Пеньки 67.Қазақстанда кездесетін неолит тұрақтарының ең көнесі: б.з.д. 5 мың жылдыққа тән 68.Неолит дәуірінін Орталық Қазақстан жеріндегі тұрағы: Зеленая Балка 69.Неолиттік саздан жасалған қыш ыдыс атауы:көзе 70.Неолиттік 150-ге жуық тұрақ, көне кен шығару, жерлеу орындары табылды: Жезқазған өңірінен 71.Табиғи-климаттық ортаның бүгінгі күнге ұқсас қалыптасқан кезеңі: Неолит 72.Қазақстан аумағынан табылған неолиттік тұрақтар саны: 500-ден астам 73.Неолиттік Сексеуіл тұрағы орналасқан аймақ: Қызылорда облысы 74.Неолит дәуірінін ең үлкен жаңалығының бірі: қыш құмыра жасауды үйрену 75.«Қыш құмыралар заманы" деп аталатын дәуір: Неолит 76.Мыс-тас ғасыры (энеолит) дәуірі шамамен: б.з.б. 3000-2800 мың жылдар 77.Металдан жасалған құралдарды игере бастауы басталған дәуір: Энеолит 78.Ең бірінші қолданылған металл: мыс 79.Тас пен мыстан жасалған еңбек құралы қатар колданылған кезең: Энеолит 80.Ең алғашқы ірі коғамдық еңбек бөлінісі: Егіншілік пен мал шаруашылығы болып бөлінуі

Қола дәуірі.

1.Қола дәуір- б.з.б. 2800 - б.з.б. 900 жылдар. 2.Қола дәуіріндегі қоланың алыну қосындысы: Мыс пен калайы 3.Қола дәуірінде 1100 тонна қалайы шығарылған кен орны: Нарым, Қалба

4.Қола дәуірінде кенді қорыту үшін салынған күрделі құрылыстар: Қазандықтар 5.Тастан және мыстан жасалган еңбек құралдарын ығыстырған кезең: Қола дәуірі 6.Қола дәуіріндегі ыдыс жасаудың ең бір өрістеген түрі: Кезе құмыралар 7.Еуразия даласындағы коладәуірініңмәдениеті: Андронов (XVIII-VIII) 8.Қола дәуірінің ең алғашқы ескерткіштері табылған жер: Андронов

9. Андронов мәдениетінің ескерткіштері алғаш қашан табылған? 1914 жылы 10.Солтүстік және Батыс Қазақстандагы Андрон мәдениетінің коныстар саны: 80-нен аса 11 .Қола дәуіріне жататын Солтүстік Қазақстандағы қоныстар: Петровка, Боголюбов 12.Қола дәуіріне тән 30 қоныс, 150 оба зерттелген аймақ: Орталық Қазақстан 13.Андрондықтардың бет бейнесін сипаттаған ғалым: Алексеев 14.Мал бағудың көшпелі түріне көшу қалыптаса бастаған дәуір: Қола 15.Теселі егіншілік ең алғаш дамыған кезең: Қола дәуірі 16.Жерленген Андроновтықтардың басы қаратылды: Батысқа, Оңтүстікке 17.Андроновтықтардың тасқа салынған суреттері табылды: Таңбалы, Жасыбай, Хантау 18.Андроновтықтардың сүт өнімдері мен етті сақтау тэсілі: Жер еден астындагы шұңқырда 19.Қазақстан жеріндегі қола дәуірінің ең соңғы кезең мәдениеті: Беғазы-Дәндібай 20.Беғазы-Дәндібай мәдениетінің хронологиялық ауқымы: б.з.б. ХІІ-VІІІ ғғ.

21.Тебінді жайылымға байланысты саны артқан мал: Жылкы, қой 22.Қазақстан жеріндегі қола дәуірін жоспарлы зерттеу басталған жыл: 1946 ж. 23.Қазақстанда кола дәуірін түбегейлі зерттеуді бастаған ғалым: Марғұлан 24.Қола дәуірі қоныстарының кебінесе орналасқан жері: Өзендер жағасында 25.Нұра езені жағасынан табылған қола дәуіріне жататын тас келсапта мүсінделген.Ер адамның басы 26.Айбас сағасындағы (Орталық Қазақстан) Андронов мәдениетіне жататын Алакөл қабірінен табылған: Алтын білезік 27.Көкшетау жеріндегі қола шалғы табылған қоныс: Шағалалы 28.Қола дәуірі қауымында элеуметтік теңсіздікті тудырған: Мал-мүлік теңсіздігінің шығуы 29. Мүлік теңсіздігінің қалыптаса бастаған дәуірі: Қола дәуірі

30.Қола дәуірі кезіндегі жоғары дін басылары: Абыздар 31 .Қола дәуірі абыздарының негізгі міндеттері: Салт-дәстүрлердің орындалуын қадағалау 32. Андроновтықтардың таққан тұмаршалары: Жыртқыш аңдардың азу тісі 33.Жеке меншік қалыптасқан дәуір: Қолада 34.Қола дәуірінде Қазақстан аумағын мекендеген тайпалар: Андроновтықтар 35.Қостанай жері Алексеев қорымынан табылған адамның бет пішінін жасаған антрополог: Герасимов 36.Біздің заманға жеткен мерекенің бірі: Наурыз мейрамы(3 мың жыл бұрын) 37. Қола балқыту басталды- 4 мың жыл бұрын немесе б.з.д. 2 мың жылдықта 38. Андрон тайпалары сүт өнімдері мен етті сақтаған- арнайы қазылған шұңқырда 39.Қола дәуірінде Жезқазған өңірінен 1 млн тоннадай кен өндірілгенін айтқан ғалым:Сәтбаев 40.Жеке меншік қалыптасты- қола дәуірінде.

41.Туысқандар арасында малды бөліскендіктен- жеке меншік қалыптасты. 42. «Түсі ақ сары, көзі көкшіл, бойы орташа, басы сопақтау, мұрны қоңқақтау болып келген» деп айтылған тайпалар-андрон тайпалары 43. Қыш ыдыстарға салған өнердегі стил- геометриялық.

.

Сақтар.

1.Сақтар туралы мәлімет-жазба сақталған елдер: Грек, парсы авторларының шығармалары 2. Қазақстан жеріндегі сақ тайпалары туралы жазған: Парсылар 3.Сақтар туралы дерек қалдырған грек авторы: Геродот 4. Парсы жазбаларындағы "сақ" сөзінің мағынасы: Құдіретті еркектер 5. Иран жазбаларындағы "сақ" сөзінің мағынасы: Жүйрік атты турлар 6. Ежелгі грек авторларының сақтарды атауы: Азиялық скифтер 7. Ежелгі грек авторы Геродоттың сақтарды атауы: Массагет 8. Грек деректеріндегі көшпелілердің тағы да бір атауы: Дайлар 9.Сақтар туралы "дұшпанға-қатал, досқа-адал" деп баяндайтын: грек авторлары 10.Сақ әйелдері туралы "ержүрек келеді, соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмектеседі" деп баяндайтын грек авторы: Ктесий 11 .Парсы жазбаларында Жетісу, Сырдарияның орта ағысында тұрған Сақтар: Сақ - тиграхауда 12.Парсы жазбаларындағы теңіздің арғы жағындағы сақтар: Сақ-парадарайа.

13.Сақ-парадарайаларының оңтүстігінде қоныстанған сақтар атауы: Хаумаваргалар 14. Тиграхауда сақтарының қоныстанған аумағы: Оңтүстік Қазақстан 15.Кімдерді шошақ бөріктілер деп атаған? Тиграхауд сақтарын 16. Мүлік теңсіздігі түпкілікті орнаған дәуір: Темір 17. Әскери-демократияның пайда бола бастаған кезі: Темір дәуірі 18.Сақ қоғамындағы тайпалар мен рулар арасындағы даулы мәселелерді шешті: Тайпа көсемі 19.Сақ қоғамындағы адамдар тобы: Жауынгерлер, абыздар, малшылар мен егіншілер 20.Сақ жауынгерлерінің ежелгі үнді-иран тіліндегі атауы: "Арбада тұрғандар" 21 .Сақ қоғамындағы абыздардың танымал белгісі: Тостаған мен ерекше бас киімі 22.Сақ қоғамыңдағы "сегізаяқтылар" деп аталғандар: малшылар мен егіншілер 23.Сақ жауынгерлерінің киім түсі: Қызыл және сары-қызыл 24.Сақ қоғамындағы малшылар мен егіншілердің киім түсі: Сары, көк 25.Бізге жазба деректерден белгілі Сақ патшасы: Томирис 26. Деректерден белгілі б.з.б. 570-520 ж. өмір сүрген сақ патшайымы: Томирис 27.Томиристен басқа, Сақтардың белгілі әйел-патшасы? Зарина 28.Сақтарды "Әлемдегі ең әділ, ең шыншыл халық" деп есептегендер: Гректер. 29.Страбон: Сақтар "Садақпен, қылышпен және қола балталармен қаруланған, сауыт киген" 30.«Киімі мен өмір сүру дағдысы скифтерге ұқсас» деп сақтар туралы жазған: Геродот 31.Геродот жазбаларындағы сақтардың қыс кезіндегі мекені: Ағаш үйлер 32.Сақтардың негізгі шаруашылығы: Мал шаруашылығы ЗЗ.Сақтар өмірінде аз есірілген мал түрі: Ірі қара 34.Қызылорда облысындағы б.з.б. IV - б.з. XIII ғ-на жататын ежелгі қалашық: Шырық-Рабат 35.Ертедегі темірді өндірудің қарапайым тәсілі: Пеш-көрікпен 36.Сақтар туралы "Құдай деп олар күнді есептейді және оған жылқыны құрбандыққа шалады" деп жазған: Страбон 37.Сақ жеріне Кир бастаған парсы әскерлерінің басып кірген уақыты: б.з.б. 530 ж 38.Томирис "Әйел болса да қорыққан жоқ" деп жазған Рим тарихшысы: Помпей Трог 39.Сақ жерінде Кирдің өлтірігендігін жазған: Геродот 40.Дарий бастаған парсы әскерлері жорығының мерзімі: б.з.б.519 41.Сақ малшысы "Шырақ" туралы суреттейтін грек тарихшысы: Полиэн 42.Сақ патшайымы Томиристің өмір сүргсн мерзімі: б.з.б.570-520 ж. 43. Сақтардың парсы патшасы Кирге қарсы күресін баскарган: Томирис 44.Томирис пен Кир шайқасы туралы жазған Рим тарихшысм: Помпей Трог 45.Сақтардың парсы құрамында Марафон шайкасына қатысты: б.з.б. 490 ж. 46.Б.з.6. IV ғасырда сақ жеріне қауіп төндірген: А. Македонский 47.Грек-Македон басқыншыларына қарсы күресті басқарған сақ жауынгері: Спитамен 48.Македонскийдің сақтарға шабуыл жасағаны туралы жазғаи:Арриан 49.Сақтардың А.Македонскийге қарсы ерлік күресі туралы жазған: Арриан 50. Сақтарға жорық кезінде Александр Македонскийдің (Ескендір Зұлқарнайын) бұйрығы бойынша Сырдарияда қандай кала салынды? Александрия Эсхата 51. Сақтардың ең бірінші ғұлама философы? Анахарсис 52.Қызылордадан 300 шақырым жердегі сақ қаласының орны: Шырық Рабат 53 .Шырық Рабат қаласының күзет мұнаралары бар орталығы: Цитадель 54.Қыш күйдіретін пеш, қол диірмен тастары, тары қалдықтары табылған Сақ қаласы: Бәбіш-Молда 55.Б.з.6. VII ғасырдан бастап далалы аймақтарда пайда болған бейнелеу^; Аңдық стиль 56. Аңдық стиль пайда болған ғасыр: б.з.б. VII ғ. 57.1ле өзенінің оң жак жағалауындағы саққорымы: Бесшатыр 58.Бесшатыр қорымындағы обалар жиынтығы: 31 оба 59.Бесшатыр обасының мерзімі: б.з.б. V-ІV ғғ 60.Алматының шығысындағы белгілі сақ обасы: Есік обасы 61.Есік обасынан табылған бұйымдар саны: 4000-нан астам 62.Есік обасынан табылған 26 таңбадан тұратын жазуы бар зат: Күміс табақша 63. Антропологтардың анықтауынша Есік обасындағы адамның жасы: 17-18 64."Аң стилі" дәстүрімен сақтар жорықтар кезінде танысқан ел: Алдыңғы Азия мен Иран 65.Сақтар бөренелерді бір-біріне тығыз орналастырып жасаған табыт: Саркофаг 66.Сақтар обасындағы сағанаға жер астымен келетін арнайы жол:Дромос 67.Сақ дәуірінің негізгі кездесетін археологиялық ескерткіштері: обалар 68.Сақтар туралы "олардың бәрі ақкөңіл және уәдеге берік" деп жазган: Страбон 69Сақтарда моңғолоидтық белгілер басым өңір: Солтүстік және Шығыс Қазақстан 70.Б.з.6. 248-247ж. дайлардың апарн тайпасынан шыққан Арсақ бастаған көшпелілер-Парфия мен Гирканияның аймақтарын басып алған 71.Сақтарға Ираннан тараған "өмір ағашы" дейтін аңдық бейне: Арыстан бейнесі 72.Полиэн кімнің ерлігі туралы жазды – Шырақтың 73.Сақтардың А.Македонскийге қарсы ерлік күресі туралы жазған тарихшы -Арриан. 74.«Ақ жалды жүйрік аттың иелері» деп - аргипейлер тайпасы аталады (латын тілінде) 75.Солт. Қазақстан тұрғындары көшпелі өмір салтына ауысқан- б.з.б. 1 мын жылдықта 76.3айсан ауданы жерінде патша корғандарының ең көп шоғырланған жері: Шілікті ескерткіштері 77.Шілікті алып қорғанның биіктігі - 8 - 10 м 78.Парсы сарайында көп тұрып , сақтардың тәрбиелігін жазған (парсы еліндегі ат жарысы туралы, онда сақ жігітінің мәреге І-ші жеткені туралы) - Ксенофонт. 79.Моңғолоидтік белгілер пайда бола бастады - сақтарда. 80. «Аң стилі» 2 жағдайда сипатталады: аңдар мен жануарлар, олардың қимыл-қозғалысы. 81. Сақ-апасиактардың орталығы- Шырык-Рабат. 82.Сақтар дәуіріндегі Іле өзені жағасындагы ең маңызды ескерткіштердің бірі: Бесшатыр қорғаны 83.Сақ Есік қорғанынан табылған тостағандағы таңба- әріп саны: 84. Сақтарда малшы мен егіншіні: «8 аяқты» деп атаған, бұл екі өгізі барлар». 85.Есік қорганының - диаметрі 60 метр, биіктігі 6 метр.

Үйсіндер

1. Жетісу өңіріндегі үйсіндердің хронологиялық шеңбері: б.з.д. III ғ .- б.з .IV ғ 2.Үйсін мәдениеті ескерткіштерінің негізінен шоғырланған өңірі: Жетісу 3. Үйсін тайпаларының мекендеген жері: Жетісу 4.Үйсін атауының қытай жазбаларында кездесе бастауы: Б.з.б. II ғасыр 5.Үйсіндер туралы "ат жақты, аққұбаша, сары шашты" деп жазған: Қытай жазбалары 6.Үйсіндер астанасы ретінде аталатын кала: Қызыл аңғар (Чигу,Чигучен). 7.Үйсіндердің астанасы Чигучен қай жерде орналасқан? Ыстықкел жагасында 8. Үйсін тайпалары қай тілде сөйледі? Бжелгі түрік

9. Үйсіндердің шығу тегі туралы мәліметқалдырған тарихшы: Сыма Ңянь 10.Үйсіндер саяси және сауда қарым-қатынас жасаған ел: Қытай 11.Үйсіндердің солтүстік батыстагы көршісі: Қанлылар 12.Жазба деректердегі үйсін халқының саны: 630 мық 13.Үйсіндер басшысының атауы: Гуньмо (күнби) 14. Үйсін гуньмосына бағынған тайпа көсемдері атауы: Бек 15 Үйсін қоғамындағы қатардағы адамдардың мөрлері: балшық пен тастан жасалды 16. Үйсін қоғамында дәулетті адамдардьщ киімі көбінесе тігілді: Жібектен 17. Үйсіндерде мүлік теңсіздігі болғандығын дәлелдейтін: жерлеу орындары 18.Деректердегі үйсін гуньмосының кытай ханшайымына үйлену уақыты: Б.з.б. 107ж 19. Үйсіндерде егіншіліктің болғандығын дәлелдейтін дерек кездескен коныс: Ақтас қыстауы 20. Үйсіндердің тұракты үйлері орналасқан жер: тау бөктерлерінде 21.Үйсіндерде әулеттің зираты орналасқан жер: қонысқа жақын жерлерде 22. Үйсіндердің сұйық тағамға арналған негізгі ыдыстары: былгарыдан жасалды 23.Үйсіндерде жақсы дамыған кәсіп: тері өңдеу 24. Үйсіндерде саз балшықтан ыдыс жасаумен айналыскан: әйелдер 25.Үйсіндердің зергерлік бұйымдары табылған қорым: Ақтас 26.Үйсіндерде жерленген адамньщ басы қаратылған тұс: Батысқа 2.Ертедегі үйсіндердің кұрбандықтары арналды: жаратушы күшке 28.Үйсіндердін қыш заттары мен ыдыстарындағы салынған сурет: күннін суреті 29.Жетісу жеріндегі ежелгі үйсіндердің мүсіндік бейнесін жасаған: Герасимов 30. Жетісудағы үйсін мәдениетіне ұқсас ескерткіш табылған өңір: Тарбағатайдың теріскейі 31.Б.з.б. II—I ғасырларда Қытай елімен сауда байланысын жасаған ел: Үйсін мемлекеті 32.Үйсіндерде әйел адамның бас тәжісі(диадема) табылған жер- Қарғалы. ЗЗ.Қытай деректерінде үйсіндердің әскер саны - 188 800. 34.Үйсіндер кыш ыдыстарына- күннің суретін салған. 35. Үйсіндер үйлерін тұрғызған-шикі кірпіштен және тақтатастан. 36.Бай үйсіндердің жылқы саны 4-5 мың. 37.Билеушілер мен әскербасылары, ауқатты адамдарда мөрлері- алтын және мыстан жасалды. 38. Үйсін обаларының ең үлкенінің - диаметрі 20 метр, ал биіктігі 2 метрге жуық. 39.Ертедегі үйсіндер сенімі- жаратушы күшке сенген. 40.Жетісудағы үйсін қорымдарынан алынған бас сүйектер антропологиялық жағынан- еуропеоидтар. 41.«Усунго», «Синго» мағынасы- көшпелі мемлекет дегенді білдіреді. 42.Үйсіндерде мата тоқу үшін - «өрмекке» ұқсас тоқыма кермесі қолданылған. 43. Үйсіндер алғашында тәуелді болған- ғұндарға.