1. Қаржылық саясаттың мазмұны, оның мақсаттары, міндеттері.

2. Банктік тәуекелдер, олардың жіктемесі.

3. Арнаулы салық режимі : салалық бөлінуі түрлері, қолданылу шарттары.

1. Қаржыны басқарудың бүкіл жүйесі мем-ң қаржылық саясатына негізделеді. Оны жасап, жүзеге асыру үдерісінде қоғам алдында тұрған міндеттерді орындаудың шарттары қамтамасыз етіледі; ол экономикалық мүдделерге ықпал жасаудың белгілі бір құралы болып табылады. Ол мем-ң экон-қ саясатының құрамды бөлігі болып табылады. Қаржылық саясат қаржылық механизм арқылы іске асырылады. Қаржы саясаты – қаржыны басқарудың түпкі мақсаты, оның нақты нәтижесі; өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекеттің қаржы саласында жүргізетін мақсатты ойлары мен шараларының жиынтығы, елдің қаржы заңнамасының негізінде қаржылық ресурстарды жұмылдыру, бөлу ж/е пайдалану жөніндегі мем-ң ж/е басқа экон-қ агенттердің іс-шаралары. Қаржы саясаты өзіне бюджет, салық, ақша, несие, баға және кеден саясатын қамтиды. Өз кезегінде мемлекеттің қаржы саясаты тек оның экономикалық және әлеуметтік саясатын жүзеге асырудың құралы болып келеді, яғни қосалқы рөлді орындайды. Қаржы саясатын жасауға биліктің заңнамалық және атқарушы тармақтары қатысады. Қазақстан Республикасында оның конституциялық ерекшеліктеріне қарай жалпыэкономикалық саясат сияқты қаржы саясатын жасаудағы басымдық Қазақстан Республикасының Президентіне жатады, ол жыл сайынғы Жолдауында ағымдағы жылға және перспективаға арналған қаржы саясатының басты бағыттарын анықтайды.

2. Тәуекел - кез келген өндірушінің, соның ішінде банктің болжаусыз қолайсыз жағдайлардың салдарынан зиян шегуін сипаттайды.

Тәуекел банктің берген несиелері бойынша төлемсіздік туындаған жағдайларда, ресурстық базасы жеткіліксіз болғанда, жалпы міндетте- мелері бойынша жауап беру мүмкіндігі азайған жағдайларда пайдасынан айырылып қалу ықтималдығын бейнелейді. Дей түрғанымен, қаншалықты тәуекел деңгейі төмен болса, соғүрлым банктің жоғары мөлшерде пайда та-буы да мүмкін емес болады. Сондықтан да кез келген кэсіпкер, соның ішінде банк менеджерлері басқару шешімдерін қабылдау барысында табыс пен тәуекел деңгейінің оңтайлы қатынасына мән беруге тиіс.

Банк ісінде тәуекел - белгілі бір банктік операцияларды жүзеге асыру нәтижесінде қосымша шығын жүмсау салдарынан пайда алмау немесе өзінің ресурстарының бір бөлігін жоғалту қауіпін білдіреді.

Әсер ету мен қызмет ету аясына байланысты банктік тәуекелдер сыртқы жэне ішкі деп бөлінеді.

Сыртқы тәуекелдерге банктік қызметіне байланыссыз туындайтын тәуекелдер жатқызылады. Олар экономикалык, кұкықтық, қаржылық және басқадай факторлардан пайда болады.

Саяси - бұл мемлекет құрылу ерекшелігімен байланысты, мемлекеттік билік органдары қызметтерінің тұрақсыздығы (мысалы, үкіметтің тез ауысуы, басқару жэне саяси режимнің өзгеруі), үкіметтің экономикалык және басқа да саясаттарды дұрыс жүргізбеуі, этникалық және аймақтық мәселелер, әлеуметтік топ мүшелерінің поляризациясы және т.б.

Құқықтық - банк қызметіне қатысты заңдық жэне басқа да нормативтік шектеулер (мысалы, экспортты және импортты шектеу, шетел банктері қызметін лицензиялау, шетел инвестицияларын лимиттеу);

Экономикалық:

• жалпы экономикалық тәуекелдер - экономикалык құндылықтар экономикалық саясатпен байланысты, Ж¥Ө өсуі ұзак мерзімді төмендеуі, импорттың экспорттан жоғары болуы, экспорттан түсетін табыстың азаюы;

• қаржылық тәуекелдер — ақша-несие жүйесінің дағдарысы, инфляция, сыртқы қарыздың күрт өсуі, сыртқы қарызды өтеу көлемінің төмендеуі, сыртқы қарызға жаппай мораторий, трансфертті тәуекел, елде несие мен займдар бойынша төлемдер жасау үшін қажетті мөлшерде шетел валютасының болмауы, сондай-ақ импортпен салыстырғанда шетел резервтерінің азаюы, жаңа экономикалық нормативтер, салықтар, алымдар, баждар, тарифтер мен квоталардың енгізілуі;

Банктің өзінің қызметіне байланысты тәуекелдер ішкі тәуекелдер деп аталады. Ішкі тәуекелдер келесідей бөлінеді:

• банк активтермен байланысты (несиелік, вапюталық, нарықтық, лизингтік, кассалық, есеп айырысушылық, факторингтік, корреспонденттік шот бойынша, қаржылық және инвестициялы тәуекел жэне т.б.);

- банк пассивімен байланысты (салым және депозит бойынша, банкаралық несиелерді тарту тәуекелдері және диверсификация тәуекелі);

- банк өзінің активтері мен пассивтерін басқару сапасымен байланысты (пайыздық тәуекел, өтімділік тәуекелі, төлем кабілетсіздігі, капитал кұрылымы тәуекелі, банк капиталының жеткіліксіздік тәуекелі);

- қаржылық қызмет жүзеге асыру тәуекелімен байланысты (операциондық, технологиялық, тәуекелдік, жаңа еңгізулер тәуекелдігі, стратегиялық, бухгалтерлік, әкімшілік тәуекелдігі, қауіпсіздік тәуекелі).

3. Мыналарға:

1) шағын бизнес субъектiлерiне;

2) шаруа (фермер) қожалықтарына;

3) ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiрушi заңды тұлғаларға;

4) кәсiпкерлiк қызметтiң жекелеген түрлерiне қатысты арнаулы салық режимдерi көзделедi.

Арнаулы салық режимдері мынадай түрлерге бөлінеді:     

1) шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимі мыналарды:     -   патент негізіндегі арнаулы салық режимін;     - оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимін қамтиды;       2) шаруа немесе фермер қожалықтары үшін арнаулы салық режимі;   

3) ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiрушi заңды тұлғалар және селолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режимі.

 Салық төлеуші осы бөлімде белгіленген жағдайларда және тәртіппен жалпыға бірдей белгіленген тәртіпті немесе арнаулы салық режимін таңдауға құқылы.

Арнаулы салық режимдерiн қолдану ерекшелiктерi

Қызметтер бойынша ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiрушi шаруа (фермер) қожалықтары мен заңды тұлғалар бюджетпен есеп айырысуды шағын бизнес субъектілерiне арналған арнаулы салық режимiнде жүзеге асыра алады.

Шағын бизнес субъектілеріне арналған арнаулы салық режимі

Арнаулы салық режимi шағын бизнес субъектiлерi үшiн, төлем көзінен ұсталатын салықтарды қоспағанда, әлеуметтiк салықты және корпорациялық немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеудiң оңайлатылған тәртiбiн белгiлейдi. Аталмаған салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер бойынша есептеу, төлеу және салық есептiлiгiн табыс ету жалпыға бiрдей белгiленген тәртіппен жүргiзiледi.

Бюджетпен есеп айырысуды патент негiзiнде жүзеге асыратын жеке кәсiпкер үшiн - күнтiзбелiк жыл, бюджетпен есеп айырысуды оңайлатылған декларация негiзiнде жүзеге асыратын шағын бизнес субъектiсi үшiн - тоқсан, салық кезеңi болып табылады.

Патент негiзiндегі арнаулы салық режимi

Патент негiзiндегi арнаулы салық режимiн мынадай талаптарға сай келетiн:

1. қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын;

2) жеке кәсіпкерлік нысанында қызметті жүзеге асыратын;

3) салық кезеңіндегі шекті табысы республикалық бюджет туралы заңда белгiленген және тиiстi қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болған ең төменгi жалақының 300 еселенген мөлшерiнен аспайтын дара кәсiпкерлер қолданады.

Күнтізбелік жыл салық кезеңі болып табылады.

Оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимi

Оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимiн мынадай шарттарға сай келетін дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар:       1) дара кәсіпкерлер үшiн:      - дара кәсiпкердің өзiн қоса алғанда, қызметкерлердің шектi орташа тiзiмдiк саны салық кезеңi iшiнде жиырма бec адам болса;     -  салық кезеңі үшін шекті табысы республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарындағы жағдай бойынша қолданыста болған ең төменгі жалақының 1400 еселенген мөлшерін құраса;       2) заңды тұлғалар үшiн:      - қызметкерлердiң шектi орташа тiзiмдiк саны салық кезеңi iшiнде елу адам болса;     -   салық кезеңі үшін шекті табысы республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарындағы жағдай бойынша қолданыста болған ең төменгі жалақының 2800 еселенген мөлшерін құраса, оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режімін қолданады.

Жартыжылдық салық кезеңі болып табылады.

1. Мемлекеттік бюджет: мәні және функциялары

2. Қазақстан Республикасының Ұлттық банк жүйесінің құрылымы ме міндеті

3. Әлеуметтік салық: салық салу обьектісі, салық ставкалары

1. Мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және оны ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарына пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу процесінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасында пайда болатын экономикалық қатынастарды білдіреді. Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа экономикалық категория сияқты, өндірістік қатынастарды білдіреді және оларға сәйкес келетін нақты материалдық - заттай түрінде болады: бюджет қатынастары мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорында – бюджеттік қорында затталынады. Мемлекеттің бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны тек экономикалық категория және мемлекеттің орталықтандырылған ақша қоры ретінде ғана емес, сонымен бірге негізгі қаржы жоспары, әлеуметтік-экономикалық процестерді реттеу механизмінің жиынтық ұғымы ретінде қарауға болады. Мәселен, мемлекеттің бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестер бейнеленетіндіктен, сондай-ақ барлық негізгі қаржы институттары – салықтар, мемлекеттің шығыстары, мемлекеттік кредит, мемлекеттік қарыздар және т.б. өзінің шоғырланған көрінісін табатындықтан бюджет мемлекеттің негізгі қаржы жоспары ретінде сипатталады.

Бюджет ерекше категория, оған келесі негізгі функциялар атқаруы тәнті:

• ¥лттық табысты қайта бөлу;

• әлеуметтік саясатты қаржымен қамтамасыз ету;

• экономиканы реттеу мен ынталандыру;

• ақша қаражаттарының орталықтандырылған қорын қалыптастыру мен пайдалануын бақылау. бюджеттік салық саясаттың функциялары келесілерді құрайды:

а) нарықтан тыс қызмет көрсету (қоғамдық сипаттағы қызметтер: білім беру, денсаулық сақтау, қорғаныс және т.б.),

ә) кірістерді қайта бөлу (салықтар, трансферттер, субсидиялар және т.б.),

б) мемлекеттік реттеу (монополияға қарсы реттеу, еңбекпен қамтамасыз ету және т.б.),

в) мемлекеттік бақылауды іске асыру (сыртқы бақылау, ішкі бақылау). 2. Қазіргі таңда Қазақстан Республикасындағы жұмыс жасап отырған банктік жүйенің қалыптасуын үш кезеңге бөледі:

І кезең. 1988 – 1991 жж. (КСРО-ның тұсында) – мемлекеттік салалық мамандандырылған банктер қызметінің бір бөлігін республикалардағы сол банктердің тиісті бөлімшелеріне беру арқылы қайта түрлендіру; алғашқы коммерциялық банктер құру; КСРО Мемлекеттік банкіне орталық банктің жекелеген қызметтерін беруге байланысты бастапқы қадамдар жасау кезеңі.

ІІ кезең. 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары – рубль аймағында бола отырып, ҚР Ұлттық банкінің орталық банктің бірқатар қызметтерін орындауға біртіндеп кірісуі, коммерциялық банктердің экстенсивті (сандық) түрде қалыптасуы және дамуы, ұлттық нормативтік базаның қалыптасуының бастапқы кезеңі.

ІІІ кезең. 1993 жылдың қараша айынан осы уақытқа дейінгі, яғни айналысқа Ұлттық валютаның енгізілуіне байланысты Ұлттық банкінің ақша-несие аясының қызмет етуіне толық жауапкершілік алу, бюджет және банктермен қарым-қатынас орнатудың классикалық қағидаларын енгізу, банктердің қызметін реттеу жүйесін нығайту кезеңін білдіреді.

Ұлттық банктің 1995 жылғы реформалау нәтижесінде қолданған шаралары қаржылық және экономикалық тұрақтылыққа қол жеткізді. Ең бастысы, ақша-несие реттеу әдістері мен құралдары әрі қарай дами түсті. Банктерді қайта қаржыландыру механизмі түбірімен өзгерді. 1995ж. ақпан айынан бастап, директивті несиелерді беру тоқтатылды. Орталықтандырылған көздер есебінен берілетін несиелер көлемі мен мерзімі қысқарып, экономиканы несиелеу қызметі Ұлттық банктен екінші деңгейдегі банктерге ауысты. Ұлттық банк орталық банктерге тән қызметке: қысқа мерзімді өтімділігін қолдап отыру мақсатында екінші деңгейдегі банктерге несие беру, Үкіметке несие беру және ақша-несие және валюталық реттеумен айналысуға көшті.

Елімізде қабылданған “ҚР банктер және банктік қызмет туралы” ҚР заңына сәйкес қазіргі ҚР-ғы банк жүйесі екі деңгейден тұрады:

- ҚР Ұлттық банкі – мемлекеттік орталық банк ретінде бірінші деңгейдегі банк.

- коммерциялық банктер - екінші деңгейді сипаттайды, сондықтан да оларды іс-жүзінде екінші деңгейдегі банктер.

Коммерциялық банктер - банктік жүйенің екінші деңгейін немесе екінші деңгейдегі банктерді білдіреді. Олар банктік ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды және жеке тұлғаларға кең көлемде банктік операциялар мен қаржылық қызметтерді жүзеге асырады. ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктер өз қызметін жүзеге асыру барысында филиалдарын, өкілдіктерін, жинақ-кассаларын, сондай-ақ еншілес банктерін аша алады.

Ұлттық банк эмиссиялық және резервтік орталығы ретінде мемлекеттің ақша несие және валюта саясатының басты бағыттарын анықтайды. ҚҰБ салық кодексіне сәйкес барлық салықтар мен алымдардан босатылған. 1993 жылдың 15 қарашасында Ұлттық валюта теңге айналысқа енгізілді. Ақшаны эмиссиялаумен ҚР Ұлттық банкі айналысады.