Тәуелсіздігімізді қастерлейік!

Біздің халқымыздың жағдайы бүгінгі заман шындығында тек өзінің тәуелсіз мемлекеті бар болса ғана жақсара алатыны - әркімге аян ақиқат.

Ендеше халқына шындап жаны ашитын адам алдымен өз мемлекеттігін, Конституциясын қадірлесін. Әйтпесе, өз мемлекетіне жаны ашымайтын, сол жолда нақты іс атқар-майтын адамның халықшыл болып, отаншыл болып қарық қылмайтыны белгілі. Мұны, әсіресе, ақпарат құралдары есте ұстауға тиісті. Тәуелсіздігіміз бен мемлекеттігімізді қастерлеуге, барша халықты тәрбиелеуге мұқият мән беруге міндетті.

Қазір қолға алынып жатқан шаруаның барлығы - біздің болашаққа сенімділігіміздің белгісі, өз күшімізге сеніміміздің белгісі.

Билет № 10

Мәтінді оқып, аудар.

Қазыбектің шешімі

Аңыз бойынша Қазыбек бидің алдына бір бала үшін дауласып екі әйел келеді:

Әйелдердің бірі:

Мен баламды жас күнінде жоғалттым, соны мынау әйел тауып алды ма, оны білмеймін, әйтеуір асырап алыпты. Бүгін сұрасам, «өз балам» деп бермейді, дейді.

Екінші әйел:

Бала өзімдікі. Мынау босқа жармасып тұр, дейді.

Қазыбек екі әйелдің сөздерін тыңдап болып, біраз ойланып, отырып қалады. Содан кейін шындықты анықтау үшін, баланың екі қолынан екі әйелге ұстатып, балтаны көтеріп тұрып:

Екеуіңе қақ бөліп беремін, осыған ризасыңдар ма? дейді.

Сонда балаға ие болып жүрген әйел:

Біреуге тірі кеткенше, жарты болса да өзімде қалсын, бөлсең бөл! депті. Ал баланы таныған әйел:

Ойбай, биеке! Қайда жүрсе де, тірі болсын, шаба көрмеңіз! Деп жалынады. Сонда Қазыбек би:

Бала мына жоғалтқан әйелдікі, өйткені ол баланың амандығын тілеп тұр. Баласын өзіңе бер деп билік айтады.

Билет № 11

Мәтінді оқып, аудар.

Тіл мәдениеті

Тіл мәдениеті дегеніміз дұрыс, орынды сөйлеу. Тілді қадірлеу дұрыс сөйлеуден басталады. Әрбір айтқан сөз қысқа әрі тұжырымды болу керек. "Көп сөз - көмір, аз сез - алтын" деген мақал осы ойды растайды. Адам мәдениетінің алғышарты - дұрыс сөйлей білу. Түсіне білгенге сөйлей білу де өнер.

Халық бар жерде тіл бар. Ендеше, тіл мәселесі - халықтық мәселе. Біздің тіл теңдесі жоқ байлық, казак тілі өсу үстіндегі, адам баласының кез келген күрделі ойын бейнелеудегі мүмкіндігі зор, аса бай тіл. Кез келген тілден сол халықтың өмірі, өткен тарихы, әдет-ғұрпы, салт-санасы, тұрмыс-тіршілігі көрінеді.

Сондықтан да оны көздің қарашығындай қастерлеу - азаматтық борышы

Билет № 12

Мәтінді оқып, аудар.

Қазақ ырымдары

Ырым халықтың жақсы ниетінен туған ғұрып. Ырым жолдары мен түрлері өте көп. Мысалы, шешен болсын деп аузына түкіру, отаншыл болсын деп туған жерге аунату, сондай болсын деп батырдың сарқытын жегізу немесе оның атын қою сияқты ырымдар бар. Абай, Абылай, Бауыржан, Нұрсұлтан сияқты есімдерін қазір де ата-аналары өз балаларына ырымдап қойып жүр. Халықта жасы 100-ге жеткен адамның киімін, ұстаған затын, осындай жас берсін деп үлестіріп, бөліп алу салты бар. Сол сияқты баласы тұрмай жүрген адамдар Күшік, Итбай, Итемген, Көтібар, Терісаяқ дегендей қолайсыз ат қойса, өмірлі болады деп ырымдаған. Жалпы айтқанда ырым халықтың сенімі мен ақ ниетінен, шын көңілінен туған ұлттық ерекшеліктің бір саласы.

Тыштырма. Сәбиді бесікке салар кезде бесіктің түбек тұратын тесіктен құрт, ірімшік, тәттілер өткізіп, «тышты-тышты» деп ырым жасайды және оны тыштырма деп атайды. Тыштырманы әйелдер ырымдап бөлісіп алып, бала-шағаларына үлестіріп береді.

Билет № 13

Мәтінді оқып, аудар, жалғастыр.