Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Fiziologia_o_1179_u_1179_1201_raly_doc_1.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
647.17 Кб
Скачать

13. Жылу алмасуды реттеудің орталық, гуморальдық механизмдері.

Орталық жүйке жүйесінің реттегіш механизмдері дене температурасын оптимальды метаболизмдік деңгейде ұстап тұрады. Теріде орналасқан терморецепторлардан термоафференттік импульс спиноталамустық жолмен ретикулярлық қүрылымға барады. Эфференттік жол арқы гипоталамустан басталып ретикулярлық құрылымның моторлық ядроларына барады. Осы импульстың нәтижесівде бұлшық ет дірілі пайда болады.Суық және жылы афференттік жолдардың реципрокты карым қатынасы.Теріде орналасжан суық рецепторлары қоршаған орта температурасы төмендегенде белсенді күйге өтеді, нәтижесінде суықтан қорғану процестері іске қосылады: Тері астындағы қан тамырлары тарылып, жылу өндіру артады. Осындай реакция басталғанда іште орналаскан ішкі терморецепторлар белсенділеніп үдеп бара жатқан жылу механизміне шектеу туғызады.Теріде орналасқан экстрорецепторлардан –суықты сезетін рецепторлардан акпарат орталық жүйке жүйесіне келіп түседі. Ол ақпарат қыртыстан жоғары вегетативтік орталык – гипоталамустың термореттегіш оралығына келіп, сарапталып, сомалық жүйке жүйесінін көмегімен каңқа бұлшық еттеріне барады. Оларда жиырылу термогенезі нәтижесінде түзілген жылу орталық қан айналымға түседі. Ол жерден шығарушы мүшелерге, окпеге, теріге барады да, артық жылу денеден сыртқа болінеді. Интерорецепторлардан, немесе термосезімтал рецепторлардан ақпарат ОЖЖ барады. Одан гипоталамусқа, одан вегетативтік жүйке жүйесінің көмегімен ішкі мүшелерге ақпарат барады. Жылу ендіруші мүшелерде зат алмасу қарқындап, түзілген жылу арта түседі. Одан жылу шығарушы мүшелерге барады. Сөйтіп жылу өндіру мен жылу бөлінудің тепе-теңдігі ОЖЖ арқылы реттеліп тұрады.

Және салыстырмалы ылғалдығы 40-60% болса, ересек адам организмінен осы жолмен 40-60% жылу беріледі. Сейілдіру аркылы жылу белу коршаған орта ауасы төмендесе жоғарылап, керісінше коршаған орта температурасы жоғарыласа, бұл жолмен жылу жоғалту төмендейді.

Жылу өткізу жолы. Осы механизмдегі ауаның, киімнің маңызы.

Жылу бөлудің бұл жолында адам өз денесінің баска фнзикалық денесімен жанасуы кезінде іске асырылады. Осындай механизм арқылы берілетін жылудың көлемі жанасатын денелердің температурасының айырмашылығына, жанасу уақытына, жанасатын дененің жылу өткізгіштік қасиетіне пропорционалды.Құрғақ ауа, майлы тканьдер жьглуды өткізуі нашар. Киімнің майда ауа «көпіршікті» матадан тігілуі, адам денесшен жылу бөлійуін томендетеді. Ылғалды, булы ауа, су жоғары жылу еткізгіш қасиеттерге ие. Соидықтан төмен температурада, жоғары ылғалды қоршаған ортада адам денесінен көп жылу шығады. Ылғалды киімнін де жылуды сақтағыш қасиеті темендейді.

Жылу бөлудің конвекциялық жолы.

Адамның және судың козғалғыш бөлімдерінін көмегімен адам денесінен жылудын берілуі. Бұл механизмнің іске қосылуы үшін салқын ауа ағымы адам денесінен өтуі керек. Бұл кезде терімен жанасқан ауа жылынып, салкын ауанын порциясымен алмасып тұрады. Егерде коршаған орта температурасы 20° С, ауаньщ салыстырмалы ылғалдығы 40-60% болса, ересек адам организмінен конвекциялық жолмен 25-30% жылу шығарылып тұрады.Осындай жолмен жылу жоғалту арта түседі, егер ауаның ылғалдығы жоғарыласа (жел, вентиляция). Мысал ретінде жазғы аптап ыстыққа веер немесе вентилятор қолдану арқылы салқындауды келтіруге болады.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]