Қарахан мемлекеті.

(942-1212)

Мемлекет негізін салған -Сатұқ Боғра хан

Жері - Жетісу мен Шығ.Түркістан

Астанасы-Баласағұн

Мемлекет құрылуында басты роль атқарған-қарлұқтар

Э тникалық құрамы

Бұлақ Жікіл Қарлұқ Оғыз Қаңлы-үйсін Яғма

Я ғма Жікіл

Бура Арыстан

Сатұқ Боғра хан Арслан

Қоғамдық құрылыс: Қаған

Ханның ұрпақтары: тегіндер,ілік-хандар,бектер,нөкерлер.

М.Қашқари : «Күлеркін-ақыл-ой иесі» деген мағынаны білдіреді.Қарлұқ қағанаты кезіндегі күлеркіндерге ұқсас.Қарахан мемлекетінде уәзір деп аталады.

Қарахан мемлекетінің ерекшілігі : 1.Жер иелену болды.

2.Алым-салық жинау. Ж ер иелену түрлері.

Ихта Вакуфтық жер Музари-барзигар Коммендация

Ихта-шартты түрде жер иелену,ханға әскери еңбек етуге міндетті.Арабша-Мухта,Мухтаның Ихтадан ерекшілігі жер түпкілікті берілед

Вакуфтық жер-салық алынбайды діни жерлер

Музари-барзигар-отырықшы аудандарда шаруаларды қанаудың бір түрі

Коммендация-әлсіз адамды өз жерінен күштінің адамның қамқорлығына берді

Мемлекеттің саяси жағдайы с атұх Боғра ханның балалары

Мұса Сүлеймен ілік Әли Арслан Хасан Боғра хан

Мұса - 960 ж ислам дінін қабылдады

Сүлеймен Ілік- Баласағұнда билік жүргізді

Әли Арслан- Қашқарда билік жүргізді

Қарахан мемлекетінің хандары.

С атұқ Боғра хан (942-955)

М ұса (955-960) Орталығы- Қашқар

Әли Арслан(960-990)

орталығы-Қашқар,Тараз ,Баласағұн

Сатұқ Боғра ханның 2 баласының арсында билік алма - кезек ауысып отырды

Хасан Боғра хан Әли Арслан

Хасан Боғра хан - Испиджапты ешбір қарсылықсыз алды. Бұхараны,Самарқанд қалаларын алды.

Жент тұрғындарынан қорқып, кейін шегінді. Жетісуға оралды. Қошқарбасы деген жерде қ аза

тапты. Х ғ. Аяғында Орта Азияға жорық қайта басталды.

Жүсіп 992 ж Хотанды алды.

Әли Арсланның баласы Насыр ибн Әли 996ж Мауараннахрға (Әмудария мен Сырдария) аттанды.

999 ж Мауаранахрды алды. Бұхараны алды, Саманилер әулиеті құлады.

Саманийлер өздерінің вассал(бағыныштылық) газнеуилерден көмек сұрады,бірақ олар көмек берген жоқ.

Екі хандықтың арасында бірлік сақталмады, ИбраҺим ибн Насыр ХІ ғ. 40ж-да Әли тегінің балаларының қарсы күресте жеңіп шығады.Ол 1040 ж. «Бурахан» атағын алады, Мауаранахрға өз үстемдігін орнатты. 1040 ж (ХІ ғ.40ж) мемлекет екіге бөлінді

Батыс Шығыс

(999-1212) (942-1212)

Территориясы -Мауараннахр Территориясы -Жетісу,Шығ.Түркістан

Орталығы-Үзкент Орталығы-Баласағұн немесе Күз Орда

кейін-Самарқан

1089 жылы Батыс хандығының орталығы

Самарқандты одан сон Бұхараны Салжұқ 1125 ж –Елюий Даши бастаған қарақытайлар басып кірі.

Вассал есебінде қалды.

султаны Мәлік шах басып алды. Қарахан ХІІғ30ж. -Шығыстан қарақытайлар Жетісуға басып кірді.

мемлекетін өз васалына айналдырды. 1212ж- найман ханы Күшілік басып алады.

1141 жылы Самарқан қаласында жақын жерде

Қатуан даласында Салжұқтармен Қарахан

әскерлерін қарақытайлар ойсырата жеңді.

1141- 1212 дейін қарақытайларға бағынышты

болды.

1212 жылы Хорезм шахы Мұхаммед жаулап алды

Шаруашылығы

Тараз,Баласағұн,Талғар ірі қалалардың маңында отырықшы халық егін,бау-бақша дамыды.

Далалы,таулы, қыратты жерлерде-жартылай көшпелі жартылай отырықшы мал шаруашылығымен айналасты.

Аралас түрімен-Оңт.Қаз,Шығ.Түркістан.

«Түріктер жылқы малын көп өсірді» деп айтқан Жүсіп Баласағұн.

Қарахан мемлекетінің мәдениеті

Найман, Керейлер

Орталық Азияның Шығысында Қазақстанмен шектес Моңғолияның аумағында қалыптасты

Негізгі мекендеген жерлері - Моңғолияның орта және батысы

Х ғ.бастап бұл тайпалар Қазақстан өңірін қоныстана бастады

Н айман

Моңғолша «найман» сегіз дегенді білдіреді Моңғолиядағы Секиз өзенінің атауы