2. 2. Класіфікацыя назваў колераў паводле семантыкі

Неабходнай перадумовай вывучэння семантычных груп у межах дадзенай сэнсавай катэгорыі з'яўляецца сістэмная класіфікацыя назваў колераў на пэўныя структурныя аб'яднанні. Такая класіфікацыя можа быць праведзена ў некалькіх аспектах. Так, некаторымі даследчыкамі прапаноўвалася стварыць каляровыя групы вакол пэўных тонаў спектра (J. Andre^´) [Кириченко 1955, с. 112]. А.П. Кірычэнка прапанаваў класіфікацыю, зыходзячы з адносін назваў колеру да паняцця пра яго. Згодна з гэтым усе колеры падзяляюцца на 2 групы: “назвы, што абазначаюць канкрэтную каляровую якасць” (напрыклад, белы, белаваты, бялявы), і “назвы, што характарызуюць каляровасць прадмету, не ўказваючы на канкрэтны характар колеру”, прычым у апошняй групе даследчык выдзяляе яшчэ тры падтыпы: 1) “Словы, якія ўказваюць на спосаб паяднання пэўных колераў (напрыклад, стракаты, рабы, пярэсты); 2) Словы, якія ўказваюць на ступень насычанасці колеру, не называючы канкрэтнай каляровай адзнакі (напрыклад, светлы, цёмны, яскравы); 3) Словаспалучэнні, якія ўказваюць на суб’ектыўную адзнаку пэўнага каляровага тону [Кириченко 1955, с. 113] (напрыклад, ядавіты колер, энергічны колер, кіслотныя колеры).

Класіфікацыя відавых назваў колераў можа быць праведзена ў некалькіх аспектах, паколькі гэтыя назвы магчыма супрацьпаставіць адна адной не па адзінай, а па некалькіх дыферэнцыяльных прыкметах. Гэта звязана з тым, што пэўныя каляровыя найменні з’яўляюцца адначасова складальнікамі некалькіх лексіка-семантычных парадыгмаў.

У аснове праведзенага намі падзелу ляжыць фізічная прырода колеру, згодна з якой усе колераабазначэнні можна падзяліць на дзве групы: ахраматычныя і храматычныя колеры.

Ахраматычных колераў у прыродзе два: белы і чорны. Гэта каляровая група дапаўняецца яшчэ адным прадстаўніком – шэрым колерам, які займае прамежкавае становішча паміж белым і чорным.

Каляровая гама храматычных колераў прадстаўлена ўсім спектрам вясёлкі, галоўнае месца ў якім займаюць тры асноўныя колеры – чырвоны, жоўты і сіні. Менавіта дзякуючы іх змяшэнню атрымліваюцца вытворныя, другасныя фарбы – зялёны, аранжавы і фіялетавы.

Названыя намі колеры ў старабеларускай мове прадстаўлены рознымі найменнямі. Розныя групы каляровых найменняў колькасна неаднолькавыя: так, адны з іх налічваюць адзінкавыя лексемы, іншыя – цэлы шэраг. Гэта тлумачыцца не толькі разнастайнымі пазамоўнымі фактарамі, але і асаблівасцю саміх колераабазначэнняў [Бахилина 1975, с. 40]. Колькасная неаднастайнасць класіфікацыйных груп можа быць звязана і з тым, што ў сістэме колераў існавала такая самая іерархія, як і ва ўсіх іншых сферах жыцця.

2. 3. Ахраматычныя каляровыя найменні

Тэрмін ахраматычны паходзіць ад грэчаскага achromatos, што азначае ‘бясколерны, неафарбаваны’ [Булыка, 1, с. 184]. З пункту гледжання фізікі ахраматычнымі называюцца палярныя колеры: чорны, які паглынае ўсе светлавыя хвалі, і белы, які адбівае ўсе хвалі светлавога спектра. Прамежкавае становішча паміж імі займае шэры.

У сувязі з тым, што ахраматычныя колеры могуць уваходзіць у любыя каляровыя кампазіцыі і пры гэтым не парушаць гармоніі, іх называюць нейтральнымі. Яны валодаюць толькі светлатой і не могуць быць ні цёплымі, ні халоднымі.

Найбольш яркім ахраматычным колерам з’яўляецца белы, найбольш цёмным – чорны.