- •1.Шар тензоры және кернеу девиаторы.
- •2.Илемдеу өңдірісінің негізгі технологиялық операциялары.
- •3.Қосиінді баспақтар. Орындалу механизмдері. Технологиялық белгілері бойынша классификациясы.
- •11.1Сурет. Қосиінді баспақтардың орындаушы механизмдерінін сұлбалары.
- •11.2 Сурет – Технологиялық қолданылуына байланысты қосиінді баспақтардың классификациясы.
- •1.Дайындама көлемінің өзгермеу принципі.
- •2.Илемдеу әдістері. Металды қарпу шарттары.
- •2.2 Сурет. Жанасу ұзындығын l анықтау (қарпу доғасының бойлық проекциясын)
- •3.Илемдеу орнақтары. Қолданылуы, классификациясы.
- •1.1 Сурет. Илем сортаменті
- •1.Деформация тензоры.
- •1)Кернеу тензоры. Еңкіш алаңдардағы кернеулерді анықтау.
- •1.3 Сурет – Элементарлы тетраэдр
- •3)Жетекті пневматикалық тоқпақтар. Қолданылуы. Классификациясы.Негізгі параметрлері. Тоқпақ пәк-нің жұмыс режімі.
- •1)Максималды жанама кернеулер және оның анықталуы.
- •2)Суықтай илемдеу.
- •3)Гидравликалық баспақтар. Жұмыс істеу принципі және есептеуі.
- •6.1 Сурет - Тоқпақтардың классификациясы
- •6.2 Сурет - Тоқпақтардың сұлбалары.
- •6.3 Сурет – Соғумен деформациялаудың пәк массалар қатынасына тәуелділігі
- •Илемдеу орнақтары. Қолданылуы, классификациясы.
- •Илемділік пішінөзгеруі кезіңдегі кернеулер және деформациялар арасыңдағы байланыс.
- •1) Дайындаманы тесіп, қалың қабырғалы гильза алу;
- •2) Гильзаны құбырға илемдеу;
- •3) Құбыр қалыңдығын әртүрлі және сопақ болмау үшін және ішкі, сыртқы беттерін жақсарту үшін илеу.
- •Құймасыз илемдеу.
- •1.Газды жағу үшін құралдары, олардың түрлері.
- •2. Соғу кезіңдегі созу операциясы. Созу кезіңдегі кермелеуді интенсификациялау әдістері. Созу процесінің түрлері.
- •3.Ыстықтайқалыптау баспақтары. Қолданылуы, құрылымының ерекшеліктері, жұмысы..
- •1..Деформация жылдамдығы және деформациялау жылдамдығы.
- •8.2 Сурет Тұтас ортаның ағысы
- •2.Металды сымдау процесінің негізі.
- •3.Илемдеу кезіңдегі деформация ошағы, металды біліктермен қарпу бұрышы, деформация ұзыңдығының аймағы және түйісу алаңы.
- •2.2 Сурет. Жанасу ұзындығын l анықтау (қарпу доғасының бойлық проекциясын)
- •1.Монокристалдың суық пластикалық деформациясы.
- •2.Сымдау орнағынынң негізгі түзілімдері. Сымдағыштар конструкциясы волок. Сымдаштардың қолдану аймағы.
- •3.Қосиінді баспақтардың сырғақтары және бағыттаушылары. Конструкциясы, материалдары және есептеуі.
- •15.6 Сурет. Баспақ сырғағы
- •- Билет
- •3... Жетекті пневматикалық тоқпақтар
- •1...Материалдарды ыстықтай және суықтай қө кемшіліктері және артықшылықтары.
- •2...Қаңылтырды қалыптаудың пішінөзгерту операциялары.
- •3...Бұрама баспақтар (Винтті баспақтар). Жұмыс істеу принципі және классификациясы.
- •6.1 Сурет - Тоқпақтардың классификациясы
- •6.2 Сурет - Тоқпақтардың сұлбалары.
- •6.3 Сурет – Соғумен деформациялаудың пәк массалар қатынасына тәуелділігі
- •1.Қаңылтырды кесу қайшылары. Конструкция ерекшеліктері және есептеуі.
- •2. Илемдеудің қарапайым процесі. Біліктерге әсер ететін күш бағыттары.
- •3.Сымдарды, жұқа қабырғалы құбырларды өндіру.
- •1.Созу операциялары. Созу түрлері.
- •2.1 Сурет Түзеткішпен ұзартудың сұлбасы
- •2.Қосиінді машиналардың бұлғақтары.
- •3.Профилдерді, шыбықтарды және құбырларды өндіру.
- •1.Серпімді және пластикалық деформация
- •2.Әдіп, шақтама, кенерме. Олардың қызметі, қалыптау кезіңде қолданылуы.
- •3.Тоқпақтар. Жұмыс істеу принципі. Классификациясы.
- •1.Серпімді және пластикалық деформация
- •6.1 Сурет - Тоқпақтардың классификациясы
- •6.2 Сурет - Тоқпақтардың сұлбалары.
- •6.3 Сурет – Соғумен деформациялаудың пәк массалар қатынасына тәуелділігі
- •1...Қорытпалар туралы жалпы түсінік.
- •2....Салқындату кезіндегі аустениттің диффузионды түрленуі. Тілімшелі және түйіршікті перлиттің түзілу сұлбасы. Олардың қасиеттерінің қысқаша сипаттамасы.
- •2.Машина жасау зауыттарын жобалаудағы жалпы талаптар. Өндірісті дайындау.
- •3.Қорытпалар ақаулары және құюдан, пісіруден және термиялық өңдеуден кейінгі өнімнің сапасын бақылау.
- •1)Полиморфты түрленусіз шынықтыру процессінің мазмұны. Қортыпалардың табиғи және жасанды ескіруі.
- •2) Бетінің жоғары қаттылығымен материалдар. Тозудың абразивті, шаршау және кавитациялық түрлеріне тұрақты материалдар.
6.3 Сурет – Соғумен деформациялаудың пәк массалар қатынасына тәуелділігі
m2 /m1 қатынасын арықарай арттыру ПӘК айтарлықтай өсуіне әкелмейді, бірақ дірілдін азаюына және соғу қатаңдығынын жоғарлауына әсер етеді, бұл металдың қалып қуыстарына қарқынды ағуына, жұқа жолақты, бүйірлі және қабырғалы тетіктерді сапалы қалыптау үшін маңызды. Сондықтанда қазіргі кездегі қозғалмайтын төсі бар қалыптау тоқпақтарында m2 /m1 = 20ч25.
Тоқпақтардың басты өлшем параметрлері. Тоқпақтардың негізгі өлшемдері мен параметрлері мемлекеттік стандарттармен ережеленеді. Қозғалмайтын төсі бар тоқпақтардың құрылымында басты өлшем параметрлері болып қозғалмалы жұмыстық бөліктін массасы немесе суғу массасы m1 қабылданады. Тоқпақтардың өлшем қатарлары геометриялық прогрестердің бөлімімен 1,6 (знаменателем) құрастырылған (мысалға, соғу массасы 630-25000 кг бу ауалы қалыптау тоқпақтары).
Соғу алдындағы жұмыстық бөліктермен екпіндетілетін әсерлік кинетикалық энергия Тэ қозғалмайтың төсті тоқпақтардың екінші негізгі параметрі болып табылады. Мысалға, қозғалмайтың төсі бар бу ауалық қалыптау тоқпақтарының энергиясынын шектік мәні 16–630 кДж.
Соғу алдындағы жұмыстық бөліктердің (жұмыстық массалар) жылдамдықтары тәуелді параметр болып табылады, былай анықталады:
(6.8)
Қозғалмалы төсі бар тоқпақтар үшінбасты өлшем параметрі болып әсерлік кинетикалық энергия Тэ табылады. Энергиянын шектік мәні 20–800 кДж. Екінші негізгі параметр болып соғу алдындағы әрбір жұмыстық массанын жылдамдығы болып табылады. Әдетте бұл жылдамдық =3,1ч3,3 м/с. Бұл кезде әрбір екі жұмыстық бөліктердің массалары тәуелді параметр болады:
. (6.9)
Массаның шектік шамалары (2—80) 103 кг.
21-билет
1.Қаңылтырды кесу қайшылары. Конструкция ерекшеліктері және есептеуі.
Қаңылтырлы металды кесу қайшылармен немесе баспақтарда кесу қалыптары арқылы іске асады.
Қалыптау цехтарындағы дайындама бөлімдерінде материалды кесіп алу және кесу үшін келесі қайшылар түрлері кездеседі: 1) параллельді пышақты қайшылар; 2) көлбеу пышақты қайшылар (гильотина); 3) дискілі (роликті) қайшылар.
Бірінші типті қайшылар жіңішке және қалың жолақтарды, сонымен қатар метал емес материалдарды (гетинакс, текстолит, қатты қартон, қалыпшпана) кесу үшін арналған. Екінші типті қайшылар қаңылтырды жолақтарға кесу үшін қолданылады, олар қалыпта әртүрлі тетіктерді шағу үшін дайындамалар болып табылады. Дискілі қайшылар қаңылтырлы материалды тігінен кесу үшін арналған, онда кесу сызығының ұзындығы көрінеді; қаңылтыр және таспалардың жиегін кесу үшін, сонымен қатар күрделі пішінді дөңгелекті бұйымдарды және тетіктерді кесу үшін арналған.
Параллельді пышақты қайшылармен жұмыс жасау кезіңде жолақ немесе дайындама пышақтар арасында қондырылады (сурет 4, а), вертикалды қысымына әсер ете отырып нольден мөлшеріне дейін өсетін металдың кесу (опыру) кедергісіне тең болады. Содан кейін А бөлігі және Б бөлігі омыртты бере отырып бірінен бірі бөлінеді, бұл кесу үрдісі әсер ететін материал түрі және бірқатар факторларынан байланысты болады.
Егер қаңылтырды кесу жазықтығын қарастыратын болсақ (сурет 4, б сол жақ бөлігі), онда төрт деформация аумағын ауыстыруға болады: С – жумырлау аумағы, Е – кесу аумағы, G – опыру аумағы және F – пышақтың төменгі тіреуішінің жаншылу аумағы.
а – кесу сүлбесі; б – кесу кезіңде металдың деформация сүлбесі Сурет 4 – Металды параллельді пышақты қайшылармен кесу
Деформация аумақтары қайшылармен кесу үрдіс кезеңдерінің бірізділігі туралы мәлімет береді. Бірінші кезде пышақ металға басқан кезде серпімді деформация пайда болады, арықарай пышақтың түсуі ығысу түрінде илемділік деформациясының пайда болуына әкеледі. Илемделетін металдарда көбінесе болатын пышақтар арасында үлкен саңылау пайда болған кезде (металл қалыңдығы10 % аса), талшықтардың ығысуы июмен және созумен іске асады және бірізділі кесумен (опыру жарықтардың пайда болуы), содан кейін металл бөліне бастайды.
Параллельді пышақты қайшылармен кесу кезіңде сыртқы күштердің таралу сипат сүлбесі (сурет 5) А.И. Целиков береді.
Сурет 5 – Параллельді пышақты қайшылармен кесу кезіңдегі металға әсер ету сүлбесі
Кесілетін металға пышақ керек тереңдігіне дейін енген кезде теңәсерлі Р пышақ қысымы кесу жазықтығының арақашықтығындғыа металл бетінде пышақ ұшына келтірілетін болады. Сондықтан төңкеру моменті Ра пайда болады, бұл металды нұсқау бағытына қарай бұрмалайды (сурет 5).
Бағытқа негізінен пышақтардың өзі қарама-қарсы әсерлі болады,өйткені олар металл бірнеше тереңдікке енеді. Қарама-қарсы әсерлі момент кесу жазықтығына перпендикулярно бағытталған Тb қос күшімен анықталады. Кесілетін металл, моменттер теңдігі орындалғанша бұрылады.
(5)
мұнда а –қос күш Р иіні; b – қос күш Т иіні.
Материалдың төңкеріліп қалмауы үшін қайшыларда күші Q арнайы қыспақ орнатады. Сонымен қатар, иінің азайту мақсатында а (сурет 5) пышақтарда алдыңғы бұрышын γ жасайды (сурет 7). А.И Целиков бойынша, пышаққа түсетін шеткі қысымы
(6)
мұнда ψ – кесілетін металдың бұрылу бұрышы.
Қыспақпен қалың металдарды кесу кезіңде орташа бұрышы ψ мынаны құрайды 5—15° . Сонымен қатар, пышақты итеру күш мәндері ψ мынаған сәйкес
(7)
мұнда Р – материалды кесу үшін керек күш.