2. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар./ Сайдахметова а.С., Рахыжанова с.О. Семей, 2006 г. - 174 бет.

3. Дүйсембин Қ, Абеуова Г, Алиакбарова З. Жасқа сай физиология және валеология:

Оқулық – Алматы, 2007.

4. Физиология человека: Учебник /Под ред. В.М.Покровского, Г.Ф.Коротько. – 2-е изд., перераб и доп. – М.: Медицина, 2003. – 656 с.

5. Нормальная физиология: Учебник./ Под ред. Р.С.Орлова, А.Д.Ноздрачева. - М.:Геотар-Медиа», 2006.

3. Атлас по нормальной физиологии /Под ред. А.В.Коробкова, А.С.Чеснокова. - М.: Высшая школа, 1986.

7. Колесинская Р.Д., Соколов А.Д. Возрастные особенности физиологических систем растущего организма. Учебное пособие. – Алматы, 2007, с.74-78..

8. Секреты физиологии //Гершел Рафф. Санкт-Петербург, 2001 г.

9. Вандер А. Физиология почек /Под ред.Ю.В.Наточина. – СПб.:Питер, 2000..

10. Физиология человека. Пер. с англ./Под ред.Р.Шмидта и Г.Тевса. – М.:Мир. – 2005

Студенттің білімін бағалау:

«ҚазҰМУ студенттерінің компетенция деңгейін бағалау тәртіптеріне» сай БСЗБ

және МБРҒН орталықтарының ұсынысымен осы практикалық сабақтарда бағаланады

1. «Білімі» компетенциясы – ауызша сұрау (сұрақтар мен тест тізімі төменде көрсетілген)

Бақылау (сұрақтар):

1. Несеп түзілуінің жүйкелік-гуморалдық реттелуі:

• жүйке жүйесі маңызы,

• гормондардың (АДГ, альдостерон, катехоламиндер және т.б.) маңызы.

2. Соңғы несеп, оның физикалық қасиеттері, химиялық құрамы, мөлшері.

3. Жинағыш түтікшелі-тостағаншалар жүйесінің, түбектің, қуық пен несепағардың атқаратын функциялары.

4. Несеп шығарылуының рефлекстік реттелуі.

5. Несеп түзілуінің және шығарылуының жас ерекшелігіне қатысты өзгерістері

6. Бүйректің функциясын зерттеу (Нечипоренко мен Зимницкий сынамалары бойынша).

Бақылау тесттері:

1. Ересек адамда тәулігіне орта есеппен түзілетін несептің мөлшері:

1. 100 мл.

2. 500 мл.

3. 1500 мл

4. 3000 мл

5. 4000 мл

2. Баланың жасы мен орта есеппен түзілетін несептің мөлшері (мл.) арасындағы сәйкестікті табыныз;

А. 5 жастағы

Б. 10 жастағы

1. 1500 2. 1000 3. 750

Жауабы: 1. А-2 2. А-3 3. Б-1 4. Б-2 5. Б-3

3. Зимницкий сынамасының негізі:

1. шумақтық фильтрация мөлшері

2. бүйректің концентрациялық қызметі

3. 1 мл несептегі клеткалық элементтердің саны

4. бүйректік қан айналу тиімділігі

5. диурез мөлшері

4. Нечипоренко сынамасының көмегімен анықталатын көрсеткіш:

1. шумақтық фильтрация мөлшері

2. бүйректің концентрациялық қызметі

3. 1 мл несептегі клеткалық элементтердің саны

4. бүйректік қан айналу тиімділігі

5. диурез мөлшері

5. Зәр шығару орталығы орналасқан

1. Жұлынның кеуде бөлімінде

2. Жұлынның бел бөлімінде

3. Жұлынның сегізкөз бөлімінде

4. Сопақша мида

5. Ортанғы мида

6. Тәуліктік диурездің өзгерістері мен оның арасындағы сәйкестікті табыныз:

А. диурездің жоғарылауы

Б. түнгі диурездің жоғарылауы

1. никтурия

2. олигурия

3. полиурия

Жауабы: 1. А-1 2. А-2 3. Б-3 4. Б-1 5. Б-3

7. Тәуліктік диурездің өзгерістері мен оның арасындағы сәйкестікті табыныз:

А. диурездің төмендеуі

Б. диурездің болмауы :

1. никтурия

2. олигурия

3. анурия

Жауабы: 1. А-1 2. А-2 3. Б-3 4. Б-1 5. Б-3

Ситуациялық есептер:

1. Ересек адам қуығына 300 мл несеп шамасында жиналғанда, зәр шығаруға барғысы келеді?

2. Қанға АДГ енгізгенде жануардың бүйрек қызметінде қандай өзгерістер пайда болады?

3. Түнгі уақытта диурез мөлшері төмендейді. Себебі неде?

4. Қанның осмостық қысымы жоғарлағанда несеп түзілуінде қандай өзгерістер пайда болады?

Тақырып: Несеп-жыныс жүйесі физиологиясы бойынша аралық бақылау

Оқыту мақсаты: Тақырып бойынша студенттердің теориялық және тәжірибелік білім деңгейлерін анықтау

Оқыту міндеттері:

Студенттердің теориялық және тәжірибелік білімдерін бағалау

Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:

1. Бүйректің қызметтері. Несеп түзу қызметі.

2. Гомеостаздың тұрақтылығын сақтау (ішкі орта тұрақтылығының көрсеткіштерін сақтауға қатысуы).

3. Бүйректің инкреторлық қызметі.

4. Нефрон бүйректің құрылымдық-функциялық бірлігі ретінде.

5. Бүйректегі қан айналымы, оның реттелу ерекшелігі.

6. Несеп түзілу механизмі (гломерулалық сүзіліс, түтікшелердегі қайта сіңу, секреция мен синтез үрдістері). Несеп түзілу үрдістерін бағалау және анықтау.

7. Гломерулалық сүзілістің механизмі, алғашқы несептің құрамы мен көлемі.

8. Түтікшелердегі қайта сіңу, айналдыра кері ағызу жүйесі.

9. Түтікшелердегі сөлініс мен синтез үрдістері.

10. Соңғы несеп, оның қасиеттері, құрамы, мөлшері.

11. Несеп түзілуінің жүйкелік-гуморалдық реттелуі. Несеп түзілуінің реттелуінде жүйке жүйесінің маңызы,

12. Несеп түзілуінің реттелуінде гормондардың (АДГ, альдостерон, катехоламиндер және т.б.) маңызы.

13. Жинағыш түтікшелі-тостағаншалар жүйесінің, түбектің, қуық пен несепағардың атқаратын функциялары.

14. Несеп шығарылуының рефлекстік реттелуі.

15. Несеп түзілуінің және шығарылуының жас ерекшелігіне байланысты өзгерістері

16. Әр түрлі туа біткен бүйрек ақаулары кезінде байқалатын бүйрек функциясындағы бейімдеуші өзгерістер.

17. Бүйректің сыртқа шығару қызметін зерттеу әдістері.

18. Адамның ұрпақ өрбіту әрекетінің физиологиялық негіздері. Адамның ұрпақ жаңғырту жүйесі туралы түсінік.

19. Жыныстық ажыратылу физиологиясы. Жыныстық қалыптасу.

20. Жыныстық дамуының кезеңдері.

21. Жыныстық мінез-құлық. Жыныстық мотивация қалыптасуы және механизмі.

22. Аталық жыныс ағзаларының қызметтері.

23. Аналық жыныс ағзаларының физиологиясы.

24. Ұрықтану.

25. Жүктілік пен босанудың физиологиялық заңдылықтары.

26. Әйелдердің ұрпақ өрбіту әрекетінің жасқа байланысты ерекшеліктері.

27. Еркектің ұрпақ өрбіту қызметінің жасқа байланысты ерекшеліктері.

№ 7 тақырып: Организм қызметінің реттелуінде гипоталамо-гипофизарлы- бүйрекүсті жүйесінің атқаратын рөлі. Кері байланыс механизмі.Аралық бақылау.

Сабақтың мақсаты:

1. Организм қызметінің реттелуінде гипоталамо-гипофизарлы-бүйрекүсті жүйесінің атқаратын рөлі туралы білімді қалыптастыру.

2. Кері байланыс механизмін түсіндіре білу.

3. Қалқанша, қалқансерік, қарынасты және бүйрекүсті бездері гормондарының физиологиялық рөлімен танысу.

4. Аталған ішкі сөлініс бездері қызметінің жас ерекшеліктерін білу.

Оқытудың міндеттері:

1. ЭЖ қызметін реттейтін физиологиялық механизмді игеру;

2. Гипофиз, қалқанша, қалқансерік, қарын асты және бүйрекүсті бездерінің троптық гормондарының физиологиялық әсерін игеру;

3. Эндокриндік жүйе қызметінң жас ерекшеліктерімен танысу;

4. Қан және несеп құрамындағы глюкоза, қан құрамындағы ТТГ, Т-3, Т-4 нәтижелерін бағалауды білу.

Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:

1. Аденогипофиз гормондарының физиологиялық рөлі, оның гипоталамуспен байланысы. Релизинг – фактор.

2. Нейрогипофиздің гипоталамуспен функциональдық байланысы. Окситоцин мен АДГ рөлі.

3. Гипоталамо-гипофизарлы бүйрекүсті жүйе. Кері байланыс механизмі.

4. Қалқанша безі гормондарының физиологиялық рөлі.

5. Қарынасты безінің эндокриндік қызметі.

Оқыту әдістері –

1.Топта дискуссия,ауысша сауалдама

2. Тақырып бойынша негізгі сұрақтарды талдау, жұмыстарды орындау.

3.Бейнематериалдарды көрсету – «По следам великанов. Гигантизм» (43,25 мин)

4. Анимациялар - «Стресс».

Пайдаланылатын әдебиеттер.

Негізгі:

1. Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам физиологиясы. (Оқулық). – Алматы. Издательство «Білім», 1995. – 512бет.