1. Funkcje I dysfunkcje wspolczesnej turystyki, cel I zakres polityki turystycznej. Funkcje turystyki

Turystyka jako wielowymiarowe i dynamiczne zjawisko współczesnej kultury bytowania społeczeństw, znajduje odzwierciedlenie w różnych sferach życia: społecznej, psychologicznej, kulturowej, przestrzennej i ekonomicznej.

Wypoczynkowa  – turystyka jest formą wypoczynku i samoobrony przed ujemnymi dla człowieka skutkami współczesnej cywilizacji. Turystyka wypoczynkowa sama w sobie może sprawiać przyjemność i być źródłem radości życia. Jej rozwój jest również konieczny z ekonomicznego punktu widzenia – do odnowy i utrzymania sił fizycznych i psychicznych człowieka, wydatkowanych w czasie pracy i poza nią. Niepełny wypoczynek prowadzi często do kumulowania się zmęczenia i przechodzi w stan wyczerpania. Wypoczynkowa funkcja turystyki, w pełni zrealizowana, stymuluje rozwój społeczny i gospodarczy, co z kolei tworzy materialno-organizacyjne warunki do urzeczywistniania omawianej funkcji. Pełna efektywność społeczna wypoczynkowej funkcji turystyki daje się urzeczywistnić zwłaszcza w połączeniu jej z funkcją zdrowotną

Zdrowotna – pełnię zdrowia to nie tylko brak choroby, ale też pełnia energii, dobre samopoczucie, odporność ogólna oraz zdolność do łatwego wytwarzania odporności swoistej; stan, gdy człowiek nie jest leniwy ani ociężały. Zdrowie stanowi podstawową wartość indywidualną, warunkującą istnienie i działanie każdego człowieka zgodnie z jego celami, a jednocześnie podstawową wartość społeczną, od której zależy szansa realizacji zadań, jakie sobie stawia społeczeństwo. Jest to trwała dyspozycja psychofizyczna do względnie systematycznego wydatkowania energii i do stałej regeneracji sił dla odzyskania dobrego samopoczucia psychicznego oraz satysfakcji związanych z osiąganiem celów, do których człowiek dąży, i satysfakcji wynikających z akceptacji przez grupę społeczną stanowiących układ odniesienia. Jest to również zdolność do harmonijnego współżycia i współdziałania. Zdrowotna funkcja turystyki może się przyczynić do redukcji niekorzystnych zjawisk występujących w skutek rozwoju środków masowego przekazu. Rozwój tych środków zaspokaja ludzkie aspiracje ale jednocześnie oddala człowieka od przyrody, źródła przeżyć estetycznych, harmonii i porządku. Turystyka (w szczególności kwalifikowana) może zacieśniać kontakty z przyrodą i być czynnikiem prewencyjnym w zakresie zdrowia psychicznego, może być środkiem wzmacniającym poczucie wewnętrznej kontroli i osobistego wpływu na własne życie. Turystyka zaspokaja potrzebę ucieczki kompensacyjnej, redukuje stany napięcia, w którym żyje współczesny człowiek.

Wychowawcza  – środowisko wychowawcze jest częścią środowiska społecznego; tworzą je osoby, grupy społeczne i instytucje pełniące zadania wychowawcze, zachęcające jednostki i grupy: dzieci, młodzieży oraz dorosłych do przyswajania wartości moralnych i zgodnych z nimi zachowań społecznych, odpowiadających ideałowi wychowawczemu społeczeństwa. Turystyka krajoznawcza i kwalifikowana wpływają i oddziałują na rozwój człowieka oraz przygotowują go do życia w społeczeństwie. Rozwój biologiczny człowieka dla pomyślnego przebiegu wymaga m.in. wyrównania ewentualnych braków organizmu oraz pobudzania przez korzystne warunki środowiska. Rozwój społeczny polega na kolejnym wrastaniu w grupy społeczne, których jednostka staje się członkiem, oraz na przyswajaniu sobie w tych grupach odpowiednich ról społecznych. Rozwój kulturalny zaś polega na wrastaniu w wartości kultury w drodze przyswajania pożądanych modeli kultury. Sprzyja temu upowszechnianie kultury i samokształcenie, m.in. w drodze uprawiania turystyki o motywacjach poznawczych. Turystyka w swoim założeniu wychowawczym może przynosić pozytywne skutki w toku całego ludzkiego życia. Turystyka może stanowić znaczący element wychowania fizycznego, które wywołując zmiany cielesno-fizyczne i psychomotoryczne, ułatwia i przyspiesza socjalizację. Może też być środkiem wychowania zdrowotnego, wdrażającego człowieka do ochrony i doskonalenia zdrowia fizycznego i psychicznego. Podczas imprez turystycznych człowiek wchodzi w nowe kręgi i grupy społeczne i musi opanowywać nowe role społeczne. W kontakcie z przyrodą turysta odkrywa też nowe wartości moralne. Źródeł możliwości wychowawczych turystyki można też upatrywać w budzeniu przez nią takich cech, jak aktywność, wspólnota przeżyć, więzy koleżeństwa, gospodarność, odwaga. Kształtują one postawy i osobowości społecznie najbardziej pożądane. W turystyce, przede wszystkim kwalifikowanej, należy też upatrywać elementu wychowania politechnicznego.

kształceniowa  – element funkcji wychowawczej. Turystyka spełnia funkcję poznawczą, ponieważ uczy i rozszerza wiedzę turysty o kraju i o świecie. Oprócz wiedzy przez turystykę powinno się również zdobywać umiejętności potrzebne do celowego spożytkowania tej wiedzy. Kształcenie – samodzielne i kierowane czynności człowieka podejmowane dla osiągnięcia określonego zasobu wiedzy o otaczającym go świecie, poznania siebie samego, zdobycia umiejętności potrzebnych mu do przeobrażenia świata i do rozwoju jego określonych uzdolnień, zainteresowań i ogólnej sprawności umysłowej. Kształceniowa funkcja turystyki może być więc spełniana zarówno w sensie poznawczym jak i praktycznym. Funkcja ta mieści się w koncepcji kształcenia ustawicznego. Uczestnicy turystyki krajoznawczej, wchodząc w bezpośredni kontakt ze środowiskiem społecznym, kulturowym i przyrodniczym, mają szanse poznania otaczającego ich świata i swojego w nim miejsca. Turystyka ułatwia też porozumiewanie między ludźmi, którzy odkrywają, że mimo zewnętrznych różnic istnieje w nich wiele cech wspólnych, pozwalających na zrozumienie się i współdziałanie. Daje też szanse na praktyczne wykorzystanie umiejętności językowych

Edukacji kulturowej  – elementy szeroko rozumianej kultury są obecne prawie we wszystkich rodzajach współczesnej turystyki. Turystyka ma bardzo dogodne warunki do przekazywania tych wartości kulturowych swoim uczestnikom i otoczeniu, w którym są osiągane jej rozmaite cele.

Społeczna

Potrzeba przebywania w grupach społecznych, przekaz kultury, element przemian kulturowych, element niszczenia kultury, niszczy tradycję miejscową

Ekonomiczna  – wysoki prestiż turystyki w strukturze czynników rozwoju jest określony przez jej obecność we wszystkich sferach gospodarowania: produkcji dóbr i usług, podziału, wymiany i konsumpcji. Turystyka jest formą konsumpcji, który powoduje liczne konsekwencje we wszystkich sferach gospodarowania. Turystyka krajowa stanowi przede wszystkim ważny czynnik społeczno-gospodarczego rozwoju obszarów recepcji turystycznej. Jest też narzędziem do zmian w przestrzennej strukturze podziału dochodu narodowego. Turystyka zagraniczna jest elementem handlu zagranicznego

redystrybucja dochodu narodowego ; fundusz swobodnej decyzji, dystrybucja – przy wypłatach rozwój, wyrównanie szans (mieszkańcy bogatszych regionów wywożą pieniądze do uboższych). Konsekwencje: zmiany w przestrzennej strukturze dochodu narodowego, powstawanie nowych źródeł dochodów w miejscach recepcji turystycznej, zmniejszanie rozpiętości w poziomie życia miejscowości, regionów i krajów turystycznych, wzrost wpływów budżetów lokalnych i centralnych.

mnożnik turystyczny  – strumień pieniędzy (gotówki) wprowadzony do lokalnej gospodarki pomnaża się. Wg badań ten efekt zanika po 13 transakcjach. Konsumpcja nakręca gospodarkę.

eksport niewidzialny  – dotyczy dóbr i usług turystycznych, np. za pokój z widokiem na Giewont płaci się więcej; sprzedaż pamiątek; w sposób tradycyjny nie mogą podlegać eksportowi. Bez podatku, czysty dochód. Eksportowi podlegają:

idealne dobra turystyczne (krajobraz, wszystko czego nie stworzył człowiek)

dobra materialne kiepskiej jakości

produkty kupowane na własne potrzeby (np. jedzenie)

wydatki na turystykę:

przed podróżą (bilety, ekwipunek)

w czasie podróży (paliwo, jedzenie)

podczas pobytu

podróż powrotna

podsumowanie podróży (np. wywołanie zdjęć)

dobra turystyczne:

naturalne:

walory środowiska przyrodniczego

produkty pracy ludzkiej:

pośrednie (wyprodukowane z myślą o turyście):

walory środowiska antropogenicznego

historyczne (zamki, kościoły, itp.)

współczesne (Stary Browar, parki rozrywki)

bezpośrednie:

infrastruktura (komplementarne dobra turystyczne, są niezbędne do użytkowania walorów turystycznych):

techniczna (drogi, szlaki)

społeczna (biura turystyczne, obiekty sportowe)

infrastruktura ogólna (paraturystyczna) – powstała dla mieszkańców danego terenu, np. sklepy, komunikacja, kanalizacja

WALORY: podstawowe (idealne) dobra turystyczne = dobra turystyczne naturalne + pośrednie produkty pracy ludzkiej

wpływ turystyki na gospodarkę

turystyka wpływa na PKB, bilans płatniczy kraju, handel zagraniczny (eksport niewidzialny)

turystyka wpływa na rynek pracy, łagodzi bezrobocie,

powoduje przemiany strukturalne w gospodarce

może stać się bardzo ważnym czynnikiem inflacji

przez wiodący wpływ turystyki zanikają inne dziedziny gospodarki (monokultura turystyczna)

gospodarka turystyczna  – ogół urządzeń i środków służących zaspokojeniu potrzeb turystów. Spełnia ona funkcje usługowe, przemysłowe i handlowe

Sektory:

baza noclegowa transport atrakcji organizatorów turystyki organizacji w miejscach odwiedzin

SICTA – zakłada, że gospodarka turystyczna jest pojęciem szerszym niż te 5 sektorów i obejmuje: budownictwo; handel; hotele i restauracje; transport, gospodarkę maszynową i łączność; pośrednictwo finansowe; obsługę nieruchomości, wynajem i działalność związaną z prowadzeniem interesów; administrację publiczną; edukację; pozostałą działalność usługową: komunalną, socjalną i indywidualną; organizacje i instytucje międzynarodowe.

Etniczna  – funkcja wyrażająca tendencję do szukania przez turystów swoich korzeni. U podstaw kształtowania się etnicznej funkcji turystyki leżą liczne związki krajów emisji i krajów przyjmujących turystów w płaszczyźnie historyczno-kulturowej, a także wspólne dziedzictwo historyczne i kulturowe

turystyka sentymentalna – powrót do korzeni

może stać się narzędziem tworzenia nacjonalizmu

świadomy terroryzm

Polityczna  – państwa na skutek migracji międzynarodowych są automatycznie włączane w sferę polityczną przez kształtowanie, np. zakresu formalności granicznych. Turystyka międzynarodowa może stanowić istotny instrument osiągania innych celów politycznych m.in. poszerzania międzynarodowych stosunków z innymi krajami, budowania wizerunku swojego kraju za granicą, aktywizacji turystyki etnicznej, itp. Polityczne aspekty turystyki pogłębiają się wraz z postępami procesów integracyjnych, jakie obserwuje się w Europie i poza nią

Miastotwórcza  – oddziaływanie turystyki na proces urbanizacji (polegający na rozwoju ośrodków miejskich). Turystyka w swoim wymiarze ekonomicznym, społecznym i przestrzennym wykazuje określone związki z podstawowymi czynnikami miastotwórczymi. Turystyka jako czynnik miastotwórczy nie ma charakteru uniwersalnego. W omawianej roli występuje głównie na obszarach wyposażonych w walory turystyczne, stanowiące przyrodniczo-kulturowe podstawy rozwoju turystyki, czyli ruchu turystycznego i gospodarki turystycznej. Turystyka w strukturze czynników miastotwórczych pełni funkcję modernizacyjną. Pod wpływem rozwoju turystyki zwiększa się liczba ludności stałej oraz sezonowo i tymczasowo zamieszkałej w danej miejscowości turystycznej. W procesach urbanizacyjnych dużą rolę odrywa turystyka pobytowa, wycieczkowa i weekendowa, czyli ogólnie turystyka rekreacyjna

urbanizacja demograficzna – wzrost liczby ludności. Przemieszczanie ludności ze skupisk osadniczych uznanych za wiejskie, do skupisk miejskich i stały wzrost odsetka ludności zamieszkałej w miastach

urbanizacja ekonomiczna – wzrost zatrudnienia, wzrost dochodów, rozwój infrastruktury (zwiększa się majątek trwały destynacji). Stałe zwiększanie się liczby ludności zatrudnionej w zawodach nierolniczych w stosunku do ludności wykonującej zajęcia rolnicze. W dążeniu do coraz lepszego zaspokajania różnych potrzeb turystycznych powstaje bogata sieć zakładów usługowych świadczących usługi dla turystów. Istotnym czynnikiem rozwoju infrastruktury turystycznej i paraturystycznej są nakłady inwestycyjne. W ich wyniku powstają nowe miejsca pracy, wzrasta liczba zatrudnionych w gospodarce

urbanizacja techniczna (przestrzenna) – rozpowszechnianie się miejskich systemów infrastruktury, a także miejskiej zabudowy urbanizacja społeczna – przyswojenie przez przybyszów ze wsi „miejskich” wartości, umiejętności i cech osobowości (miejskiego stylu życia). Rozprzestrzenianie się miejskiego stylu życia poza miasto

Kształtowania świadomości ekologicznej  – można jej przypisać konieczność uświadomienia 3 głównych spraw:

problem środowiska przyrodniczego i społecznego należy do najważniejszych zagadnień współczesnego życia turyści, organizatorzy i świadczący usługi turystyczne powinni mieć właściwy stosunek do narastających współcześnie problemów środowiska trzeba zmniejszyć różnice między świadomością ekologiczną a postępowaniem ekologicznym podmiotów turystyki