25 Bory Tucholskie:

Bory Tucholskie (kasz. Tëchòlsczé Bòrë, niem. Tucheler Heide) – jeden z największych kompleksów borów sosnowych w Polsce. Zajmuje ok. 3 tys. km2 sandru w dorzeczu Brdy i Wdy oraz Równiny Charzykowskiej[1]. Od lasów tych wziął nazwę również mezoregion fizycznogeograficzny Bory Tucholskie znajdujący się we wschodniej części kompleksu oraz szereg powierzchniowych form ochrony przyrody park narodowy, rezerwat biosfery, obszar Natura 2000, a także leśny kompleks promocyjny. Bory Tucholskie dały również nazwy jednostkom różnych systemów podziału geobotanicznego, np. okręg Borów Tucholskich w systemie Szafera i Zarzyckiego lub dzielnica Borów Tucholskich w systemie Mroczkiewicza. 30% terytorium Borów Tucholskich zamieszkują Kociewiacy oraz rdzenna ludność Borowiacy Tucholscy (północno-środkową część), Kaszubi – zwani Zaborakami lub Krebanami (na wschodzie i północy) i Krajniacy na południu. Bory Tucholskie rosną przeważnie na piaskach sandrowych Równiny Tucholskiej i Charzykowskiej, wchodząc nieco na obszar południowej części Pojezierza Kaszubskiego. Rzeźba terenu ukształtowana została przez ostatnie zlodowacenie. Oprócz sandrów występują pagórki morenowe, rynny, wydmy i doliny rzeczne. Liczne są wśród borów jeziora, w tym 40 przekraczających powierzchnię 1 km². Głównymi rzekami Borów są Brda i Wda, mniejsze cieki to Kłoniecznica, Zbrzyca, Czerska Struga, Młosienica. Gleby są na ogół ubogie, piaszczyste klas IV – VI, jedynie w okolicach Czerska, Brus i Śliwic występują gleby klasy III. W przeszłości na obszarze Borów Tucholskich dominował w drzewostanie buk wraz z sosną. Rosły tu też liczne drzewa liściaste, głównie dęby, graby, osiki i lipy. Nasilająca się od XVII wieku rabunkowa gospodarka leśna i późniejsze zalesianie wyłącznie sosną spowodowały, że obecnie Bory są obszarem monokulturowym sosny, jedynie na zboczach nad Wisłą występują w lasach gatunki ciepłolubne a na obszarach wylesionych wrzosowiska. Zarastające rynny jeziorne zamieniły się w torfowiska lub urodzajne łąki. Na torfowiskach występują dość licznie żurawina błotna, bagno zwyczajne, liczne gatunki mchów i torfowców. Teren Borów Tucholskich zamieszkuje wiele różnorodnych gatunków zwierząt. Występuje licznie zwierzyna – jelenie, sarny, dziki, lisy, niezwykle rzadko pojawiają się podczas szczególnie ostrych zim wilki. Nad rzekami występują bobry. Spośród ptaków, z gatunków rzadkich występują Bielik, rybołów, żuraw zwyczajny, łabędź niemy, czapla siwa, kruk, puchacz, bocian czarny i inne. Znaczna część borów, jezior i mokradeł wchodzi w skład obszarów Natura 2000 Bory Tucholskie Wielki Sandr Brdy i kilku mniejszych oraz rezerwatu biosfery Bory Tucholskie. Lasy Państwowe na części obszaru Borów powołały Leśny Kompleks Promocyjny Bory Tucholskie. W północno-wschodniej części kompleksu w 1996 r. został utworzony Park Narodowy Bory Tucholskie o powierzchni 4613,05 ha (otulina o powierzchni 12 981 ha). Na jego terenie rośnie głównie sosna zwyczajna. Na terenie borów i okolic utworzono kilka parków krajobrazowych:Tucholski Park Krajobrazowy,Wdecki Park Krajobrazowy, Wdzydzki Park Krajobrazowy, Zaborski Park Krajobrazowy.