Бақылау сұрақтары:

1. Стоматологиялық емханада және ауруханада анестезиология қызметін ұйымдастыру және қамтамасыз ету.

2. Стоматологиялық ауруларға жалпы жансыздандыру қолдануға болатын-болмайтын жағдайлар.

3. Науқасты оперцияға және наркозға дайындау.

4. Қандай шамалы стоматологиялық операцияларда вена арқылы наркоз жүргізіледі?

5. Стоматологиялық ауруларға жасалатын наркоздың ерекшеліктері.

6. Бет аймағының және ауыз қуысы мүшелерінің патологиясы бар науқастарға интубациялық тәсілмен жүргізілетін наркоздың ерекшеліктері.

7. Интубацияны ауыз қуысы, мұрын, трахеостома жіне ларингоскопсыз мұрын қуысы арқылы жүргізу тәсілдері.

ОҚУЛЫҚТАР:

1. Бажанов Н.Н., Ганина С.С. “ Стоматологиялық емханаларда жансыздандыру жүргізу” М. 1979 ж.

2. Дунаевский В.А. “Хирургиялық стоматология оқулығы” М.Л. 1979 ж.

3. Золотарев Ю.С. “Темір жол ауруханасында анестезиология бөлімінің жұмысын ұйымдастыру “ Киев, 1977 ж.

4. Майзель А.Б. “Жансыздандыруды таңдап алу” Ростов . 1962 ж.

5. Муковозов И.Н. “Стоматологияда және бет-жақ хирургиясында жалпы жансыздандыруды қолдану”, “Медицина” , 1965 ж.

6. Муковозов И.Н. “Бет-жақ хирургиясындағы наркоз және реанимация” Л. 1962 ж.

ХИРУРГИЯЛЫҚ СТОМАТОЛОГИЯДАҒЫ ЖЕРГІЛІКТІМ ЖАНСЫЗДАНДЫРУ.

Адам денесінің белгілі бір бөлігінің ауру сезімін, оның сана сезімін сақтай отырып уақытша жою-жергілікті жансыздандыру деп аталады.

Операция болатын тұстың тіндерін жансыздандыру әрекеті ертеден басталған. Мысалы, египеттіктер терінің сезімталдығын төмендету үшін, оны крокодил майымен майлаған, немесе ол жерге (уксус) сірке суы қосылған “мемфиялық тасты” басқан. Орта ғасырда тері қабатына меңдуана қосылған май жағатын болған.

Бұл тәсілдердің кемеліне жетпегендігінен жансыздандыру үшін механикалық және физикалық әдістер қолданыла бастады. XVI ғасырда жергілікті жансыздандыру үшін операция болатын жердің терісін материалға оралған мұзбен ысқылаған. Ал, XIX ғасырдың 70-ші жылдарында жергілікті жансыздандыру жетілдіріліп, тері қабатын салқындатып жансыздандыру үшін эфир, хлороформ, бромэтил және т.б. заттарды қолдана бастаған. Бірақ, осы заттардың ішінде жергілікті жансыздандыруды жүргізу үшін тек хлор-этил ғана тиімді болып шықты. Оны тіс жұлу үшін, абсцесс пен флегмоналарды тіліп алу үшін қолдана бастады. Суықтың жансыздандырғыш қасиетін Ресейде терең зерттеген С.Е. Березовский, И. Ефремовский, Г.А. Маслов болды.

Операция болатын тіндерге ауруды басатын заттарды енгізу (егу) әрекетін 1843 жылы Воед жасаған еді. Ол, үшкіл нервтің невралгиясын басу үшін морфия және апиын ерітінділерін жіберген. Бірақ та, жергілікті жансыздандырудың тарихы 1879 жылы орыс фармакологы Б.К.Андрептің кокаинды пракктикалық медицинаның мақсатында, жергілікті жансыздандырғыш зат ретінде қолдануға ұсынуынан басталады.

Кокаинды бірінші рет кезде жасалатын операцияны жансыздандыру үшін 1884 жылы И.Н.Кацауров Ресейде және Коллер Австрияда қолданды. Кейінірек жергілікті жансыздандыру бет-жақ аймағында да қолдана бастады. Өзінің жансыздандырғыш қасиетімен бірге кокаин улы зат болғандықтан, жүректің жұмысын тоқтатып немесе тыныс алу орталығының салдануын тудырып, кісі өлімінің пайда болуына әкеп соқты. Сондықтан, бұл жағдай жаңа дәрі-дәрмектерді іздеуге талпындырды. 1905 жылы Эдингорн жергілікті жансыздандыру үшін улылығы төмен новокаин дәрісін ашты. Бұл дәрі Ресейде және шет елдің хиругиялық практикасында кеңінен қолданыла бастады. Осы уақыттан бастап жергілікті жансыздандыру жетекші тәсілге айналды. Сондай-ақ жаңа жансыздандырғыш заттар да ойлап табыла басталды. Олар: анестезин, дикаин, тримекаин, бенкаин, 1970 жылдың басынан стоматология (Қ.Қ.Құрақбаев), жалпы хирургия, ЛОР қызметі салдарында ринокаин атты анестетигі қолданыла бастады. Жергілікті жансыздандыруды жетілдіру саласында көп еңбек атқарған ғалымдар: А.В.Вишневский, А.А.Андреев, В.Э.Линберг, С.В.Журавлев, М.И.Галченко, А.Л.Ремизов және т.б. Әсіресе А.В.Вишневскийдің жайыла жүретін инфильтраты стоматологияда кеңінен қолданылып жүр. Жергілікті жансыздандыру әдістерін жетілдіру үшін С.Н.Вайсблат, М.И.Вейсбрем, М.Ф.Даценко, М.Д.Дубов, М.П.Жаков, М.В.Уваров үлкен еңбек сіңірген ғалымдар.