36.Қай уақытта және не үшін үйді (пәтерді) тығындап жабу керек?

Үйді (пәтерді) радиоактивті шаң мен аэрозольдің өтуінен қорғауды даярлау. Ауыл жерлерде зақымдаушы фактор жер үсті ядролық жарылыс кезінде пайда болатын радиоактивті зақымдау болуы мүмкін. Үйді (пәтерді) радиоактивті шаңның және УЗ аэрозольдары мен бактериалық заттардың өтуінен қорғау үшін есікпен терезедегі бүкіл қуысты тығындап, мұржаның сорғышын жауып есікке резинадан немесе химиялық материалдардан жасалған нығыздағыштар қою қажет. Арнайы ауа тазалу қондырғысы жоқ осылайша даярланған ғимараттарда оларды желдету үшін саңылау қалдыру қажет, оған матаның бірнеше қабатын жауып, алынбалы қалқаңмен жабады. Бұлай етуі мүмкін болмаса ғимаратты желдету үшін ара тұра есікті ашып отырады, алайда мұндай сәтте есіктің ойығына мата перде ілінеді.

37) Жеке қорғаныс құралдары.

Жеке қорғаныс құралдары тыныс алу органдарын, көзді және аэрозольдерден, сондай ақ радиоактивті шаңның аурутудырғыш микробтар мен токсиндердің түсуінен қорғайды, олар тыныс алу органдарының қорғау және теріні қорғау құралдары болып теріледі.Тыныс алу органдарын қорғау құралдары: газ қағарларлар, расператорлар, мақта мата таңғыштары мен шаңнан қорғайтын маскалар, сондай ақ оқшаулағыш газ қағарлары жатады.

Сүзгілік газқағарлардың жұмыс істеу принциптері:Ластанған ауаны жұтқан кезде ол сүзгіш жұтқыш қорапқа түседі, сонда тазаланған соң үстіңгі бөліктің бөліктің астына және тыныс алу органына түседі ауаны қорапшаны айнала өтіп үстіңгі бөліктен үрленген кезде сыртқы шығады.

Бумен газды жұту адсорбция, хемосорбция және катализ арқылы, ал түтін туманды (аэрозольді) жұту түзу арқылы жүргізеді.

• Абсорбция – адсорбент деп аталатын қатты денені үстіндегі газ бен буды жұту. Сүзгілік газ қағарларда активтелген (агаш) көмір адсорбент болып табылады.

• Хемособрция – УЗ, ҚӘУЗ–дің олардың өңдеу процесінде активтелген көмірге жағылатын химиялық белсенді заттармен ықпалдасуы есебінен жұтылуы.

• Катализ – катализатор деп аталатын заттардың ықпалымен химиялық реакциялар жылдамдығының өзгерісі. Катализатор ретінде мыс, күміс және хром тотығы пайдаланылады.

Түтін мен тұманды сүзгілеу қалыңтырды құрайтын талшықты материалдың әзірленген түтіннен қорғайтын сүзгімен жүргізіледі. Халықты қорғау үшін ГП-5(ГП -5M), ГП-7(ГП-7B, ГП-7BM) газ қағары қолданылады.

• ГП -5 Газқағары адманың тыныс алу органдары, көзін және бетін радиоактивтік, улағыш қатты әсер ететін заттардан қорғауға арналған. Ол сүзгілік жұтқыш қорапшамен алдыңғы беттен (шлем, маска) тұрады. ГП-5M газқағарының жиынына сөйлесу қондырғысына арналған мембраналы қорашасы бар шлем маска кіреді.

• ГП-7 газқағары ең соңғы ең жаңа үлгілердің бірі. Газқағардың алдыңғы бетін үш өлшеммен әзірлейді. ГП-7- ні ГП-5 салыстырғанда пайдалану және физиологиялық көрсеткіштері бойынша бірқатар артықшылықтары бар.

38) Опырылма ауырлық күшінің әсерінен ылғалды топырақ массасының төмен қарай сырғуы.Тау жыныстарындағы және жартастарадғы жекелеген жақпарлардың немесе құрғақ тік еңіс беткейлердегі жақпарлардаң құлауы.Олар Қаз ның барлық аудандаында болып тұрады.Олардың пайда болу себептері жерүсті және жерасыт сулар мен топырақтың ылғалдануы,жер сілкінісі,адамның шаруашылық қызметі.

Сел тау өзенінің арналарында кенеттен пайда болатын деңгейдің күрт көтерілуі мен және тау жыныстарының бұзылуынана болғани жоғарғы деңгейдегі заттардың көптігімен сипатталатын уақытша ағын.Ол ұзақ нөсер,мұз бен қардың жылдам еруі,мұзды өзендердің бұзылуы,жер сілкінісі адамның шаруашылық қызметі нәтижесінде пайда болады.

Қар көшкіні бұл қар массасының тау беткейі бойынща төмен қарай жылдам лықсуы.Көшкіндер құлама тау беткейінен көбінесе 20-60Cпен көшкін қар жаңа жауған және күн күрт жылыған кезде болады.

Сырғыма ауырлық күшінің ықпалымен өзендер мен көлдер,теңіздердің тік жағалауынан,таулар мен сайлардың жыраларынан топырақ массасы мен тау жыныстарының төмен қарай сырғуы.Көбінесе жер сілкінісі кезінде болады.