Рп ў першай Паўночнай вайне (1655 – 1660 гг.)

У час няўдач РП у вайне з Расіяй, шведскі кароль Карл Х Густаў напаў на РП з надзеяй поўнага захопу Прыбалтыкі.

Асноўныя сілы былі накіраваны ў Польшчу. А ў ВКЛ – войска на чале з Магнусам Дэлягардзі. Ён акупіраваў паўночную частку ВКЛ. Маскоўскія войскі, пакінуўшы невялікі гарнізон у Вільні, адышлі.

Магнаты спадзяваліся з дапамогай шведаў разграміць Маскоўскую дзяржаву.

Кастрычнік 1655 г. – перамовы пад Кейданамі (каля 35 км ад Каўнаса) паміж М.Дэлягардзі і Я.Радзівілам. Падпісаны дагавор. Ліквідавалася Люблінская унія і заключалася унія ВКЛ са Швецыяй. Ад імя ВКЛ падпісалі Я.Радзівіл і 1134 прадстаўнікі знаці. Княства станавілася васалам Швецыі і пераходзіла ў падначаленне шведскаму намесніку.

Супраць шведаў расло недавольства.

1656 г. – паўстанне на чале з магнатам Паўлам Сапегам. Яго войскі аблажылі замак Я.Радзівіла, які неўзабаве нечакана памёр. Шведы былі выгнаны з поўначы ВКЛ.

Вайна скончылася толькі ў 1660 г. Мір ў Аліве (каля Гданьска). За Швецыяй тыя ж землі, што і да вайны.

За РП – Латгалія і Курляндскае герцагства. Кароль Ян Казімір адмаўляўся ад прэтэнзій на шведскі прастол.

Сутычкі паміж шляхтай працягваліся.

Працяг вайны рп з Маскоўскай дзяржавай у 1656 – 1667 гг.

1656 г. – перамір’е на 3 гады паміж РП і Маскоўскай дзяржавай.

Пасля смерці Б.Хмяльніцкага (1657 г.) новы ўкраінскі гетман Іван Выгоўскі пайшоў на збліжэнне з Рэччу Паспалітай.Падначалены яму падпалкоўнік Іван Нячай пачаў вайну з маскоўскімі войскамі ў Беларусі.

Незадаволенасць мясцовага насельніцтва дзеяннямі царскіх ваяводаў.

1660 г. – пасля Аліўскага міру РП змагла накіраваць асноўныя сілы да Вільні.

Войскі РП, украінскіх казакаў і мясцовых партызан пачалі выцясняць маскоўскія войскі.

1660 -- пад Ляхавічамі гетман Стэфан Чарнецкі разбіў корпус Івана Хаванскага, а Павел Сапега пад Магілёвам разграміў армію Юрыя Даўгарукага.

Лістапад 1661 г. – рускі гарнізон у Вільні здаўся. Маскоўскія ратнікі пацярпелі паражэнне і ў Падзвінні пад Кушлікамі.

Вайна ў Беларусі набыла пазіцыйны характар. Галоўныя сілы былі накіраваны на Украіну.

Студзень 1667 г. – Андросаўскае перамір’е (каля Смаленска) на 13,5 гадоў. Смаленск і Северская зямля заставаліся ў складзе Расіі, а землі беларускага Падзвіння вярталіся ў склад ВКЛ. Украіна была падзелена па Дняпры на дзве часткі: Правабярэжжа заставалася ў складзе РП, а Левабярэжжа з горадам Кіевам – да Маскоўскай дзяржавы.

За няпоўныя 20 гадоў колькасць насельніцтва Беларусі зменшылася з 2,9 млн да 1,4 млн. Трэць гаспадарак у Берасцейскім і Новагародскім ваяводствах засталіся без гаспадароў. Ва ўсходніх беларускіх ваяводствах – Полацкім, Віцебскім, Мсціслаўскім – 65 – 70% сялянскіх хат стаялі пустымі. “Навокал галота, у некаторых вёсках няма ніводнага селяніна,валок не апрацоўваюць, сярод насельніцтва, якое засталося, пануе страшная галеча”.

Гэты 20 гадовы перыяд атрымаў назву “Патоп”.

У выніку перасялення насельніцтва ў Расіі з’явіліся цэлыя слабоды, заселеныя беларусамі.