28. Адамзат еңбегінің дамуының негізгі кезендері.

Адам еңбегі дамуынын бірінші сатысы - бүл дәстүрлі немесе индустрияга дейінгі коғам. Бүл кезде қолмен істелінетін өндіруші еңбек толығымен үстемдік жасаған, және үстемдік жасаған элита өзінің қойған шағын талаптарына канағаттанып отырған. Еңбек физикалык ауыр және тартымсыз тек адамды тамактандыруға арналған болды (ауыл шаруашылығы). Сонымен катар, бұл кезде экономикадан тыс итермелеу (қүлдық, крепоснойлық) болды: әйтпесе адамдар жүмыс істемеді, өнеркәсіп жаңадан өсе бастаған жагдай да болды.

Екінші сатысы - машина ендірумен сипатталатын индустриалды қоғам. Шаруашылық күрылымында өнеркәсіп басым болды. Ецбек аздап ауырлау және тартымсыздау болды: бүл кезде материалдық қызығушылык түрінде экономикалық итермелеу болды. Ауыл шаруашылығы және өндіріленетін өнеркөсіптер екінпіі жоспарға қалды, бірінші кезекте - индустрияны өндеу. Бірінші сатыға қарағанда өнімділік жоғары, негізгі материалдық қажеттіліктер жеткілікті өлшемде қанағаттандырарлыктай болды.

Қоғамның дамуының үшінші сатысы қазір тек мына елдерде дамыған: жапония, ақпі, германия. Бүл - постиндустриялды қоғам, ол тек автоматты еңбекке негізделген. Негізгі салалары: білім, ғылым және қызмет керсету. Өнеркәсіп үшінші орынға қалды, бірінші кезекте - ақпаратты оңдеу. Еңбек материалдың реттеуді қажет етпейді. Постиндустриалды қоғамда еңбекке ынтаны еңбекке қозғайтын іпгкі себептер алмастырады (мысалы, берілген жүмысқа қызығушылық). Еңбектің енімділік шегі өте жоғары. Капиталистерде жоғары пайда, ал жүмысшыларда жақсы еңбек ақы.

29)Отбасының типтері мен циклдары

Экзогаммалық неке туыстық отбасылық топтардан басқа жағдайларда болуы мүмкін. Керісінше, эндогаммалық неке осы туыстық отбасылық топтардың ішінде пайда болады. Отбасындағы билікке байланысты патриархалды отбасы, мұнда отбасы билеушісі әке және матриархалды, мұнда отбасындағы маңызды адам - шеше болып бөлінеді. Отбасылық маңызды адам болмаған отбасыларды эгалитарлық отбасы деп айтуға болады, мұнда барлығы әке мен ананың тең шешім қабылдауы арқылы жүреді. Сонымен қатар серіктестік отбасылары да бар, яғни жұбайлардың отбасылық шешімдерді бірге қабылдауы, мұнда егер күйеуі басымырақ билікке ие болса, күйеуінің үстемтік етуі деп аталады. Және де автономдық отбасылар да бар. Мұнда басты шешімді жұбайлардың біреуі қабылдайды. Сонымен қатар, жұбайлардың (немесе жұбайлар ата-анасының) әлеуметтік статусына байланысты гомогендік, мұнда жұбайлар бір әлеуметтік статустан және гетерогенді, мұнда олар әр түрлі әлеуметтік топтан, кластардан шыққан болып бөлінеді. Қазіргі кезде кең таралған отбасы - нуклеарлықотбасылар, мұнда адамдар екі ұрпақ өкілдері, яғни ата-аналары және балалары. Кеңейтілген отбасы екі және одан көп нуклеарлық отбасылардың бірігуінен пайда болады. Қайта некеге тұрған отбасыларында жұбайлармен бірге осы неке балалары және алдыңғы неке балалары да бірге болуы мүмкін. Ажырасулар саны көбеюіне байланысты, қайта некеге тұрған отбасылар саны көбейді. Бұлар бұрынырақта жұбайлардың біреуінің қайтыс болуына байланысты болып келді және балалар екі әкелі болуы өте сирек болып келді. Репродуктивті отбасы - бұл ата-аналар мен кәмілетке толмаған балалардан тұратын және де ориентациялық отбасы ата-аналар отбасынан және жеке репродуктивті отбасылар бар ержеткен балалардан тұратын отбасылары. Кеңейтілген отбасы кем дегенде үш ұрпақ өкілдерінен тұратын от басы. Отбасылық цикл отбасылық жаңалықтарға байланысты ата-аналық стадиямен некенің басталуынан бастап - аяқталуына дейінгі аралықта анықталады. Отбасылық цикл - әр түрлі жаңалықтарға негізделуі мүмкін. Ян Щепаньский ажырасу шарты жоқ болған жағдайда 3 фазаға бөледі: баланың дүниеге келуіне дейінгі аралық, ересек балалардың ата-аналарынан бөлек шыққанға дейінгі әлеуметтендіру және де жұбайластықтың ыдырау санын көбейтіп отбасының өмірін толық бейнелеуге тырысады. Олар ауру, айырылысу, өлім, ажырасу және т.б.

30)Білім құндылық ретінде

Білім берудің әлеуметтік проблемаларымен социологиялық бағыттардың өкілдері айналысып келеді. Э.Дюркгейм білім берудің әлеуметтік қырларын анықтап берді. Оның пікірінше білімнің негізгі қызметі – мәдени құндылықтарды ұрпақтан ұрпаққа тарату. Оның функционалдық теориясы бойынша мәдени құндылықтар білім арқылы сақталады, сонымен бірге бір ұрпақтан екінші ұрпаққа беріледі. Ол тек қана қоғам, оның мүшелері арасында бірлік болған жағдайда өмір сүріп кете алады деп тұжырымдайды. Екінші жағынан мұндай құндылықтарды жастарға беру үшін формальды ұйымдар керек, мәселен түрлі сатыдағы мектептер.

 Әртүрлі өкілдер арасында қоғамдық ойда білім берудің мақсаты жөнінде 3 аса тұрақты модельді бөліп қарастыруға болады:

 Экстенсивті модель - мүмкіндігінше барынша толық жиналған тәжірибені, мәдени жетістіктерді беру, оқушыға өзін-өзі анықтауға көмектесу, ондағы потенциалды іске асыру.

 Өнімді (продуктивті) модель - оқушыны өзінің жеке дамуы мен әлеуметтік қауымдастық дамуын қолдайтын белгілі бір жұмыс құрылымымен айналысуға тура келетін қызметтің түрлеріне дайындау.

Интенсивті модель - оқушының әмбебап сапаларын дамыту негізінде оны тек қана белгілі бір пәнді игеріп қана қоймай, сондай-ақ өзін тұрақты жақсартуға, жеке шығармашылық потенцияларын дамытуға дайындықты қалыптастыру. Білім берудің үшінші моделін тапсырмадан тыс, білім беру жүйесі өз әрекетін, өзінің әсерлік өлшемін өлшей алатын алдыңғы қатарлы ориентир ретінде қарастыруға болады.