2. Химиялық және бактериологилық қарулардың зақымдау факторлары.

Апатқа алып келетін қарулардың түрлері  Химиялық қару , бактериялогиялық қару , геофизикалық қару , радиологикалық қару , Сәулелік қару , Радиожиліктік қару , инфродыбыстық қару . Бактериялық қару микропты қоздырушы инфекцияны пайдалану.Геофизикалық қару әскери мақсатта жердің атмосфера гидросфера және метосфера қабатындағы физикалық құрамы және процестерін өзгерте отырып табиғатты қирауша күшін қолдану.Радиологикалық қару әсері радиоактивті заттарды қолдануға негізделген.Сәулелік қару ол дәл бағытталған электромагниттік энергияны қолдануға негізделген құрылғы .Радиожиліктік қару аса жоғары жиіліктегі 30 гц диапазонға дейн немесе өте төмен жиіліктегі 100 гц төмен электромагниттік сәулелерді қолдануға негізделген .Инфродыбыстық қару жиілігі 16 гц төмен күшті инфродыбыстық толқынның бағытталған сәулеленуін қолдануға негізделген.

3. Зақымдайтын факторлардан халықты және шаруашылық обьектілерді қорғаудың тәртібі.

Қауіпті өнеркәсіптегі улы аттар шығаратын, сақтайтын немесе пайдаланатын шаруашылық обьектілері химиялық қауіпті обьектілер деп аталады. Олардың зақымдалуы немесе бөлінуі адамдардың, хайуанаттар мен өсімдіктердің жаппай улануына алып келуі мүмкін тоқыма, қағаз мұнай өңдіу кәсіпорында, мұнай химиялық кәсібінде түсті және қара металлургия, минералды тыңайтқыштар өнеркәсібінда ҚӨУЗ-дің үлкен бөлігі агроөнеркәсіп және тұрғын үә коммуникалдық шаруашылығында жинақталған. Зақымдалған орын бойынша қозғалған бойда мына ережелерді сақтау керек: -желге қарсы бағытта жылдам қозғалу, алайда жүгіріп шаңдатпау қажет; -жабық аулаларды шұңқырда тығыз құрылысты учаскіні айналып өту -теріде, киімде, аяқ киімде ҚӨУЗ тамшысын байқаған бойда қағаз ширатпасымен немесе бет орамалмен оны алу; -Муүмкіндігінше зардап шеккендерге, балаларға, қарттарға немесе өз бетімен озғала алмайтындарға жәрдем көрсету; -ғимаратқа сүйкенбеу және аайналадағы затқа тиіспеу;

Шаруашылықта қолданылатын күшті әсер ететін улы заттардан қорғану-сынап, аммиак Аммиак-нашатыр тәрізді иісі өткір, түссіз газ.Суда жақсы ериді.А-тың ауамен араласқан түрі /1/3мөлшерде /қопарылыс жасауға қабілетті .Адамның тыныс мүшелеріне, көзіне қатты әсер етеді. Аммиактың жоғары концентриациясы адамның нерв жүйесінеқатты әсеретеді.Теріні, көзді күйдіріп не үсіріп жібереді.-78°Сқысым кезінде қатаяды-34°С қысымда жанады Сынап – күміс түсті сұйық металл. Басқа сұйықтықтардан ауыр ρ=13,52. 39°C та балқиды. +17°C та буланады. Өлшеу құралдарында (термометр,монометр) Сынаптан улану белгілері-әлсіздік, бос ауру, қызудың көтерілуі.

Билет №12

1. Жер сілкіну себептері, пайда болуының жиілігі.

Жер сілкінісі - бұл жер қыртысында немесе мантияның үстіңгі бөлігінде кенеттен болган қозғалыс пен жарылыс нәтижесінде пайда болған және елеулі ауытқу түрінде үлкен қашықтықты таралатын жер асты дүмпуі мен жер астының қозғалысы. / Жер сілкінісі - дүлей зілзаланың ең жойқындағыш түрі. Ол экономикалық шығын бойынша, сондай-ақ жарақаттанып және қаза тапқандар саны бойынша бірінші орынды алады.Жыл сайын дүние жүзінде 100 000 жер сілкінісі болады, олардың көбісі әлсіз, оларды тек сейсмограф қүралы арқылы ғана байқауға болады. Жер сілкінісі жер қыртысында немесе жер мантиясында болады. Жер сілкінісінің төрт түрі бар. / Тектоникалық жер сілкінісі - жер қабаты мен литосфера тақтасының қозғалуынан болады. / Жанартаулық жер сілкінісі - жанаргаулардың атқылауы басталу кезінде, оларға жақын жерде, жанартау каналымен магманың қозғалуынан болады. / Опырылма жер сілкінісі - жердің опырлуынан, қопарылуынан болады. / Техногендік жер сілкінісі - адамдардың су қоймаларын жасауынан, мұнайды, газды, жер асты суларын шығаруынан, күшті жарылыстардан болады. / Қатты дүмпудің ұзақтығы - орташа жер сілкіністерінде 2 секундтан 5 секундтқа дейін, ал күшті жер сілкіністерінде 20-дан 90 секундтқа дейін болуы мүмкін. / Жер сілкіну ауданының радиусы - орташа жер сілкіністерінде 5-15 км, ал күшті жер сілкіністерінде 50-160 кмболады.

2.Төтенше жағдайдың бағасы – бағалау әдісі және бақылау құралдары. Барлау АҚ күштерінің табысты әрекеттерін қамтамасыз ету түрлерінің бірі болып табылады.Ол үздіксіз және белсенді жүргізіледі, оның мәліметтері нақты болуы керек.Барланған мәліметтердің нақтылығы басқа деректерден алынған мәліметтермен салыстыру және жинақтау, мұқият зерделеу жолдары арқылы анықталады. Қайшы мәліметтер болған жағдайда ең бірінші кезекте радиациялық, химиялық, өрт, инженерлік, медициналық едәуір қиын ахуалды аудандарда қайта тексеру және қайта барлау жұмыстары ұйымдастырылады.Барлау алға қойылған міндеттердің сипатына байланысты жалпы және арнаулы болып бөлінеді.Жалпы барлауды әскери бөлімдердің барлаушы бөлімшелері, байқау және лабораториялық бақылау пункттері, барлау ұшақтары мен тікұшақтары, өзен (теңіз) барлауының барлаушы буындары, темір жол көлігі, аудан, қала және халық шаруашылық объектілерінің барлаушы топтары жүргізеді. Арнаулы барлауды радиациялық, химиялық, өрт сөндіру, инженерлік, медициналық және эпидемиологиялық барлау топтары жүргізеді. Мәліметтерді іздеп табу тәсілдеріне байланысты барлау әуеден, өзеннен (теңізден) және жер үстінен барлау болып бөлінеді.Радиациялық және химиялық бақылау постары объекті аумағы мен оған жақын жерлердегі әуе және жер үсті ахуалдарының өзгеріп отыруына, сондай-ақ қаланың сыртқы аймағында жұмысшылар мен қызметшілердің орналастыру орындарын да қадағалап отырады. Сонымен бірге, постарға зілзала апаттары болған аудандарда, ірі өндірістік апаттар мен опаттар болған орындардағы жағдайдың өзгеріп отыруына бақылау жасау жүктеледі.

3.Жеке қорғаныс құралдарының түрлері және оны қолдану уақыты. Қорғаныс аймағы — инженерлік құрылыстармен жабдықталған жергілікті жер ауданы. Қорғаныс аймағы құрамалар (бірлестіктер) ұрыстық ретке (операцияға тізілу) жайылып, қорғаныс ұрысын (шайқасын) жүргізеді. Ұлы Отан соғысы жылдары мен соғыстан кейінгі кезенде қорғаныс аймағы тактикалык және оперативтік болып бөлінген.Қорғаныс ауданы — қорғаныстағы бөлімшелердің, бөлімдердің, батальондардың және полктердің жаудың шабуылын қорғаныстың алдыңғы шебіне жеткізбей тоқтатып, тойтарыс беретін немесе қарсылас сыналап кірген жағдайда оны атыспен және қарсы шабуылға шығу арқылы қуып шығып, қорғаныстың бастапқы қалпын сақтап қалу үшін қолданылатын қорғаныс аймағы.Қорғаныс белсенділігі — қорғаныстағы әскерлердің қарсыласқа көрсететін үздіксіз әсері; қорғанысты ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын негізгі бір талап. Қорғаныс жолағы — қорғауға арналған және бірлестік немесе құрамалар қорғайтын жер жолағы. Ол қарсыластың шабуылына тойтарыс беру және аумақты сақтау мақсатында құрылады. Қорғанысқа күні бұрын көшу кезінде бірінші қорғаныс шебінің алдында, кейде тереңдегі қорғаныс шебінің алдында қамтамасыз ету жолағы құрылуы мүмкін.Қорғаныс қоршауы — белгілі бір объектінің немесе оның маңайының периметрі бойынша орналасқан бекініс желісі. Қорғаныс қоршауы болған, олардың әрқайсысы қорғаныс жолағы (шебі) ретінде жабдықталған.

Билет №13

1. Жер сілкінулердің белгілері және болжау мүмкіндіктері.  Жер сілкінісі кенеттен, ойламаған жерден пайда болатын және ең қауіпті табиғи аппаттардың бірі.  Жер сілкінісі көптеген материалдық және адам шығынына душр еткізеді. Жердің қатты сілкінісінде жердің жарылуыда ықтимал. Белгілі мәліметтерге жүгінсек бір жылда жер бетінде 100 мыңнан астам жер сілкінісі болады екен. Қазақстанның 450 мың шаршы километрі жер сілкіну қауіпі бар аумақта болғандықтан бұл жағдай бізге өте өзекті мәселердің бірі болып саналады. Себебі 27 қала және 400 ден астам мекендер мен 6 миллионнан астам халық тұрады да, 30% өнеркәсіппен 35%-ға жуық тұрғын үй қоры шоғырланған.Сонымен қатар, жер сілкінісінен қорғауға үкімет үлкен мән беріп отыр. Осыған орай жер сілкінісінен қорғау мақсатындағы шаралар қабылданған. Ол шаралар төмендегілерді қамтиды.Жалпы алғанда жер сілкінісі – бұл жер қыртысының немесе мантияның үстінгі бөлігінің кенеттен болған жылжуының және үзілуінің нәтижесінде пайда болатын, сонымен қатар үлкен қашықтыққа толқын ретінде берілетін жер асты қозғалысы мен жер бетінің толқыны. Жер сілкінісі кезінде апаттың ауқымды бөлігі оның ошағында болады.Жер сілкінісінің ошағы – бұл жер қабатының бір бөлігі көлеміндегі энергиясының бөлінісі. Ошақтың ортасы эпицентр  деп атайды.