3. Тері мүшелерін қорғау құралдары және медициналық қорғану құралдары.

«Жеке қорганыш құралдарын пайдалану тәсілдері». Жеке қорғану құралдарын орынды және уақытымен пайдалану адамдардың химиялық және биологиялық қарумен зақымданбауна ядролық жарылыстың зиянды сәулеге шалдығу әсерін әлсіретуге және әскери қызметшілердің радиоактивті шаңмен уланудан сақтауға мүмкімдік береді.Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары: Тұмылдырықтар, шаңға карсы шүберек маскалар, мақта дәке таңғыштар. Газтұмылтырықда тыныс мүшелерін сенемді қорғау құралы. Газтұмылдырықтар тыныс мүшелерін, адамдардың көзін, бетін ауадағы зиянды қоспалардан қорғауға арналған.Азаматтық қорғаныс Р-2 тұмылдырығы едәуір көп қолданысқа ие тұмылдырықтар тыныс алу мүшелерін радиоактивті және топырақты шаңдардан қорғау үшін пайдаланылады.Р-2 тұмылдырығында сүзгіш жартылай маск, демалуға арналған екі қақпақша (клапан), демшығарудын бер сақтандырғыш экран бар, созылмайтын арқанша мен мұрын қысқыштан тұрады. Егер тұмылдырықты қолдану кезенде ылғал жиірек пайда болса, онда оны 1-2мин-қа шешіп ылғалды сүртіп, қайта кию керек.Мақта дәкеден жасалған танғыш. Оны адамдардың өздері даярлап алады. Ол үшін 100-50 см дәқе қажет. Дәқеге қалыңдығы 1-2 см, ұзындығы 30-35см ,ені 20см мақда қабатын салады. Дәқені екі жағынан бүгіп мақтаның үстіне салады. Қажет болған жағдайда таңғышпен ауыз бен мұрынды жабады, жоғары ұштары бас шүйдесіне, ал төменгілері самайға байланады. Көзді қорғау үшін шаңнан қорғайтын көзілдіріктер пайдаланылады.Сүзгіш газтұмылдырықтары тыныс алу мүшелерін, көзін, бетін ауадағы зиянды қоспалардан, биологиялық құралдар аэрозольдардан қорғауға арналған және ұзақ дұрыс тандап киген жағдайда ұрыс қимылдарын сәтті жүргізуді қамтамасыз етеді.

Билет №15

1. Жер сілкіну зардаптарының азаюының превентивтік шаралары. Жер сілкінісі кенеттен, ойламаған жерден пайда болатын және ең қауіпті табиғи аппаттардың бірі.  Жер сілкінісі көптеген материалдық және адам шығынына душр еткізеді. Жердің қатты сілкінісінде жердің жарылуыда ықтимал. Жер сілкінісінің шығынын азайту үшін төмендегі іс-әрекеттер жасалынады:сейсмикалық бақылау мен жер сілкінісінің болжамын республикалық денгейде дамыту;сейсмикалық төзімді ғимараттарды жобалау және салу;халықтың сейсмикалық білімін арттыру; хабарлау және байланыс жүйелерін тұрақты дайындықта болуын ұйымдастыру; жер сілкінісі кезінде азаматтық қорғаныс күштерін тарту және тұрақты дайындықта ұстау. Жалпы алғанда жер сілкінісі – бұл жер қыртысының немесе мантияның үстінгі бөлігінің кенеттен болған жылжуының және үзілуінің нәтижесінде пайда болатын, сонымен қатар үлкен қашықтыққа толқын ретінде берілетін жер асты қозғалысы мен жер бетінің толқыны.

2. Радиоактивті сәулеленудің бастауы және сәулелену түрлерінің қауіптілік дәрежесі.

Радиоактивтілік және оған жалғасатын иондық сәулелену Жер бетінде тіршілік пайда болғанға дейін өмір сүрді. "Иондық сәулелену" атауы физикалық табиғаты бойынша әртүрлі сәулелену түрлерін біріктіреді. Радиоактивтік материалдар Жер мен Күн жүйесінің планеталарының қүрамына олар пайда болған сәттен бастап кірді. Радионуклидтер тау жаныстарында, топырақта, суда кездеседі. Олар белгілі бір деңгейде өсімдіктер, адам үлпасы мөн мүшелерінде және хайуанаттарда да кездеседі. Радиоактивтілікті ашу француз ғалымы Анри Беккерелдің есімімен байланысты, ол 1896 жылы қара қағазбен жабылған фотопластинканы ағартқан уран түзының сәулеленуін анықтады. Жарыққа және 1895 жылы ашылған рентген сәулелеріне үқсастыру бойынша бүл қүбылыс радиоактивтілік атауына ие болды, яғни сәулелендіру қабілеті. Радиоактивтілік сәулелену көптеген физиктер мен химиктердің назарын аударды. Осы қүбылысты зерттеуге Мария және Пьер Кюри орасан зор үлес қосты. Радон - дәмі мен иісі жоқ түссіз газ, ауадан 7,5 есе ауыр, радийдың ыдырау өнімі болып табылады. Радон жер қыртысынан біртіндеп бөлінеді, алайда оның сырқы ауадағы жинақталуы көлемнің әр түрлі нүктелері үшін елеулі ерекшеліктерімен көрінеді. Топырақ эмиссиясын қоспағанда минералдық тектегі қүрылыс материалдары: қиыршық ақ тас, цемент, кірпіш және т.б. радон көздері бола алады. Барлық жыныстарда уран мен торий кездеседі. Ал кейбір жыныстарда, мысалы гранитте уран көбірек жинақталуы мүмкін. қүрылыс материалдарына радон радий ыдырағанда пайда болады.

3. ТЖ (ЧС) кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету.1. Жалпы ережелер 1. Төтенше жағдайлар, төтенше жағдай режимі енгізілген кезде медициналық көмек ұсыну қағидалары, оның түрлері мен көлемі (бұдан әрі – Қағидалар) «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасының Кодексіне, Қазақстан Республикасының «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» 1996 жылғы 5 шілдедегі, «Авариялық-құтқару қызметі және құтқарушылардың мәртебесі туралы» 1997 жылғы 27 наурыздағы және «Төтенше жағдайлар туралы» 2003 жылғы 8 ақпандағы заңдарына сәйкес әзірленді. 2. Осы Қағидалар төтенше жағдайлар, төтенше жағдай режимі енгізілген кезде медициналық көмек ұсыну тәртібін, оның түрлері мен көлемін айқындайды. 3. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады: 1) апаттар медицинасы қызметі – зардап шеккендерге шұғыл медициналық көмек көрсету жолымен әлеуметтік,сондай-ақ төтенше жағдайлар салдарын жоюға арналған өзге де күштер мен құралдар кіреді; 2) апаттар медицинасының құрамалары – төтенше жағдайлар аймақтарында, төтенше жағдай енгізілген аумақта жұмыс істеуге арналған жасақтар, топтар, бригадалар және шұғыл медициналық көмек көрсету мен медициналық эвакуациялау үшін құрылатын басқа да бөлімшелер; 3) төтенше жағдайлар кезінде халыққа шұғыл медициналық көмек – төтенше жағдайлар кезінде тікелей төтенше жағдай аймағында және/немесе оның төтенше жағдай режимі енгізілген шекараларында жүзеге асырылатын мақсаты бойынша эвакуациялауды ұштастыра отырып, емдеу-алдын алу.

Билет №16

1. Балдық шкала түсінігі және Рихтер магнитуда шкаласы және олардың қатынасы. Жер сілкінісінің қарқындылығы - белгілі бір орындағы жер сілкінісінен болған шығындардың дәрежесі. Балл түрінде арнайы шкалалардың көмегі арқылы анықталады: - 12 балдық шкала ММ( 902 жылы Итальян вулканологы Меркалли әзірлеген, түрлендіріп АҚШ-та қабылданған); -12 балдық МҢК-64 шкаласы (1964 жылы С.В. Медведев (КСРО), В.Шпонхойер (ГФР) және В. Карник (ЧССР) әзірлеген, еуропаның кейбір елдері мен ТМД-да қабылданған).

Жер сілкінуінің магнитудасы - сілкіністің мөшерін (шамасын) анықтайтын салыстырмалық энергетикалық өлшем. Ол сілкініс ошағынан Бөлініп шыққан энергия мөлшеріне тікелей байланысты. Ч. Рихтердің бастапқы аныұтамасы бойынша магнитуда дегеніміз сілкініс ошағынан 100 км. Қашықтықта стандартты сейсмографпен тіркелген сейсмикалық толқынның ең үлкен амплитуда шегінің (милиметрдің мыңнан бір бөлігі) сандық логорафимінетең:M=lgAA0=lgA-lg-A0 Мұнда А-стандартты Сейсмографпен белгілі бір қашықтықта тіркелген толқын амплитудасының шегі, А0- стандартты сейсмографпен сілкініс ошағынан 100 км. Қашықтықта тіркелген амплитудасының шегі (А0=0,001мм-ге тең).1964 жылы Медведев С.В (СССР) Шпонхойер (ФРГ) және Крик В.(ЧССР) МШК-64 (оның авторларының бас әріптері алынған) деп аталатын 12 балдық халықаралық өлшемді жасап ұсынды.

2. ХКА (ХОО) химиялық қауіпті аймақтардағы негізгі қауіптер. Химиялық жағдайды жүргізуде төмендегілер ескеріледі: -Химиялық зақымданудың көлемі және оның сипатын анықтау; -Химиялық заттың кәсіпорын обьектілерінің қызметіне, азаматтық қорғаныс күштеріне және жалпы халыққа әсер етуін талдау; -Адамдардың зақымдануын болдырмайтын іс-әрекеттердің аса қажетті нұсқауларын іріктеу; Химиялық жағдайды бақылау үшін қажетті бастапқы мағлұматтар төмендегідей: 1.Күшті әсер етуші улы заттардың түрі және саны немесе химиялық қаруды қолдану құралы және улы заттардың түрі; 2.Улы заттардың таралу ауданы және уақыты; 3.Адамдардың қорғану деңгейі; 4.Жердің топографиялық жағдайы және ластанған ауаның таралу жолындағы құрылыстың сипаты 5. Ауа-райы (жер бетінің қабатындағы желдің бағыты және жылдамдығы, ауа мен топырақтың температурасы, ауаның вертикалды тұрақтылық деңгейі инверсия, эндотермия, изотермия,конвекция);

3. Халықты қауіпсіз аймаққа шығару және ұйымдастыру. Жалпы ережелерЭвакуация – адамдардың өмірін сақтау және өндірістің жұмыс істеуіне жағдай жасау мақсатында халық пен материалдық кұндылықтарды төтенше жағдайлар аймақтарынан және осы заманғы зақымдау құралдары қолданылуы мүмкін аудандардан ұйымдасқан түрде қауіпсіз жерге көшіру.Эвакуацияланған барлық халық қауіпсіз аймаққа орналастырылған пункттерде тіршілік қызметіне қажеттілерімен аз шамада қамтамасыз етілуге тиіс.Төтенше жағдай тәртібін енгізе отырып, соғыс кезінде, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларда эвакуациялауды Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша жергілікті атқарушы органдар, ұйымдар жүргізеді. Шараларды жоспарлауды төтенше жағдайлардың туындауы қауіпі мен осы заманғы құралдармен зақымдау ошақтарын ескере отырып, орталық, жергілікті атқарушы органдар, ұйымдар алдын ала жүргізеді.Барлық категориядағы халықты әкетуді (шығаруды) және оларды қауіпсіз аймаққа орналастыруды олардың жұмыс істейтін, оқитын, тұратын жерлері бойынша жергілікті атқарушы органдар, ұйымдар ұйымдыстырады.Халықты эвакуациялау сабақтас тәсілмен – халықты жаяу немесе көлікті барлық түрімен көп мөлшерде әкетуді үйлестіру жолымен жүзеге асырылады.Халықты эвакуациялау үшін көліктің барлық түрін пайдалану.

Билет №17