2009 / 2010 Навучальны год

X КЛАС

Заданне 1. Падкрэсліце словы, у якіх, акрамя асноўнага, ёсць яшчэ і дадатковы, ці пабочны, націск.

Максімальная колькасць балаў – 5.

Басаногі, агніста-чырвоны, кулямёт, жыццялюб, чаяпіцце, індывідуалізавацца, далей-болей, гідрамеханіка, лесаахова, трэцеразрадны.

Заданне 2. Адзначце пары слоў, аб’яднаных сінанімічным значэннем. Раскрыйце іх агульнае лексічнае значэнне.

Фрэска – гравюра, канфедэрацыя – саюз, цытата – тэзіс, штурм – атака, прэтэнцыёзны – экстравагантны.

Максімальная колькасць балаў – 4.

Заданне 3. Знайдзіце словазлучэнні, у якіх парушаны ўмовы спалучальнасці. Запішыце іх правільна.

Максімальная колькасць балаў – 5.

Гаспадарчыя справы, прастуджаны сын, гарысты вадапад, генеральная ўборка, пасадзіць дрэўка, рыбацкі пасёлак, адзінкавы лісток, яблычны сад, горны ручай, аптэкарскі кіёск.

Заданне 4. Раніцай мы вітаемся “Добрай раніцы!”, удзень – “Добры дзень!”. А як можна павітацца ноччу? Прывядзіце адпаведныя формы і растлумачце, чаму выкарыстоўваюцца менавіта такія.

Максімальная колькасць балаў – 5 (3 балы – за формы вітання, 2 – за тлумачэнне).

Заданне 5. Прывядзіце прыказку, прымаўку ці фразему (на выбар), у якой выкарыстоўваецца пазначаны колькасны паказчык (дапускаецца выкарыстанне вытворных ад лічэбніка формаў і разнастайных яго разрадаў).

Максімальная колькасць балаў – 5.

Колькасны паказчык	Прыказка, прымаўка ці фразема
адзін
два
тры
чатыры
пяць

Заданне 6. Устанавіце адпаведнасць паміж марфемным складам і словамі, якія яму адпавядаюць.

Максімальная колькасць балаў – 4.

А. корань-суфікс	1. казуля
Б. прыстаўка-корань-суфікс-суфікс-канчатак	2. надыхацца
В. корань-суфікс-канчатак	3. адгырквацца
Г. прыстаўка-корань-суфікс-суфікс-постфікс	4. бягом
	5. абутак

Заданне 7. Падбярыце і запішыце да словазлучэнняў эквівалентныя складаныя прыметнікі ці назоўнікі.

Максімальная колькасць балаў – 4.

падобны да мышы
падобны да навукі
навука і асветніцтва
40 рублёў
смуглае цела

Заданне 8. Адзначце, які з варыянтаў шэрага тэкстуальных фактаў, гісторыка- і тэарэтыка-літаратурных паняццяў і характарыстык адпавядае творчасці Максіма Багдановіча.

Максімальная колькасць балаў – 3.

А) Класічныя формы верша, сентыменталізм, адраджэнцкая тэматыка, раман, пераклады з беларускай мовы на рускую.

Б) Пераклады з беларускай мовы на рускую, даследаванні беларускай паэзіі, паэма, услаўленне красы жыцця і мастацтва, культурна-гістарычная спадчына.

В) Мінск як месца нараджэння, даследаванні беларускай паэзіі, паэма, драма, услаўленне красы жыцця і мастацтва.

Заданне 9. Вызначце, хто з пералічаных беларускіх пісьменнікаў з’яўляецца аўтарам прыведзенага верша. Выбар абгрунтуйце.

Максімальная колькасць балаў – 4 (2 – за правільны адказ, 2 – за абгрунтаванне).

Ў вечным боры цемнатворы

Скачуць, плачуць, весяляцца;

Жнуць, збіраюць дзіва-жніва

Ў сонным полі, ў горкай долі.

Як начніцы-чарналіцы,

Скрыпам-шыпам маладзяцца:

Кінем, плюнем чары-мары

На паляны нечапаны,

Над курганам незабраным

Скруты-путы разасцелем,

Сном-травою станем, глянем

На няўлады, на пасады...

А) Янка Купала

Б) Цётка

В) Якуб Колас

Г) Максім Багдановіч

Д) Максім Танк

Абгрунтаванне: ______________________________________________

Заданне 10. Ніжэй прыводзіцца арыгінальны тэкст класічнай рускай літаратуры і яго пераклад на беларускую мову. У асобных радках перакладу зробленыя пропускі. Пастарайцеся ўзнавіць версію перакладчыка і/або прапанаваць уласную. Пры стварэнні ўласнага варыянта (варыянтаў), дазваляецца поўнасцю змяняць радок, у якім ёсць пропуск, галоўнае – захаваць мастацкую цэласнасць твора.

Максімальная колькасць балаў – 8 (па 2 балы за кожны адпаведны варыянт).

Унылая пора! Очей очарованье!

Приятна мне твоя прощальная краса –

Люблю я пышное природы увяданье,

В багрец и золото одетые леса,

В их сенях ветра шум и свежее дыханье,

И мглой волнистою покрыты небеса,

И редкий солнца луч, и первые морозы,

И отдаленные седой зимы угрозы.

А.С. Пушкін. “Восень”.

_______________ пара! Вачэй замілаванне!

Прыемны сэрцу бляск ________________ красы –

Люблю прыроды я ўрачыстае згасанне,

У чырвань з золатам прыбраныя лясы,

Ў іх засені вятроў шумлівых парыванне,

І сонца рэдкае, і зранку маразы,

І тонкаю смугой акрытыя нябёсы,

І _______________________ сівой зімы пагрозы.

Пераклад Аркадзя Куляшова