5.44 Сурет Үлкен диаметрлі аппараттарға арналған торлы сеуіп ұстағыш:

1-бұрыштағы тіреу сақина; 2-қосымша тіреу; 3-фильтрлейтін материал.

Мысалы, торлы пакеттердегі тамшылардан тазартылу тиімділігі мына формула бойынша есептелуі мүмкін:

η=1-(1-0,2НSδ9/Nή)N

Мұндағы, Н-пакеттің қалыңдығы, м; N— кеттегі торлар саны; ή— бір тор өлшеміндегі ауа тазарту тиімділігі(фракционды тазарту) (5.44)

Сурет 5.45. Стокс критерийінен тұман тазартудың фракционды тиімділігінің тәуелділігі

Тор пакетінің қалыңдығы 100-200 мм,ал тор пакетіндегі сымдардың жазықтығы мына формула бойынша анықталады:

Sδд=4×1-П/dпр

Мұндағы П — тор пакетінің 0,85-4-0,95 арлығындағы тұтқырлығы; dn — тор сымының диаметрі, м (әдетте rfnp = 100-^200 мкм). dпр графикалық мағынасы (сурет 5.45). Стокс критерийін анықтаған кезде фильтрация жылдамдығы мына формуламен есептелінеді

ν г =0.107√ρж-ρг/ρг (5.45)

(5.3).Тамшылардың әртүрлі мөлшеріне қарай тазартукдың нақты тиімділігін мына формула бойынша есептейміз.

Тұман ұстағыштар ретінде сулы газ тазартқыштар және электрсүзгіштер. Тұман ұстағыштардың салыстырмалы сипаттамасы 5.22 кестесінде көрсетілген.

Кесте 5.22 - Тұман ұстағыштардың салыстырмалы сипаттамасы

Аппарат типі	Белсенді зонадағы Газ жылдамдығы, м/с	Бөлшек өлшеміне Байланысты тазартудың тиімділгі 1 ге дейін 1-3 3-10			Гидравикалық қарсыласу кПа
Электрфильтрлер	0,3-1,5	75-95	90-99 98-100		0,1-0,3
Вентури скуббирлері	50-150	90-97	95-100 98-100		5-50
Талшықты фильтрлер Төмен жылдамдықты Жоғары жылдамдықты	0,01-0,1 1-10	92-99 50-85	96-100 100 85-97 95-100		0,5-5 1,5-8
Торлы пакеттер	2,5-4,5	20-40	70-90 90-98		0,2-1,0

Маталы фильтрлер. Шаңданған өндірістік газдармен және маталы фильтрлардағы аспирационда ауа капиталды және эксплутационды шығындар кезінде шаңды ұстап алу үшін радикальды техникалық шешім болып табылады. тазалаудың өскен талаптары электрсүзгіштер мен газдардың сулы тазалау аппараттары кезінде маталы фильтрлерді қолдануға ықпал етті.

Маталы фильтрлер келесі ерекшеліктері бойынша ажыратылады:

Фильтрация элементтерінің формалары (қолды, тегіс және т.б) мен ондағы тіреуіш қондырғылардың болуымен (каркасты, рамкалы);

Қолданылатын матасына байланысты;

Матаны регенарациялау тәсіліне байланысты;

Матаны орналастыру үшін корпустың формасы мен барлығына байланысты-төртбұрышты, цилиндрлі, ашық (камерасыз);

Қондырғыдағы секция санына байланысты (бір камералы және көп секционды);

Фильтрге қатысты желдеткішдың орналасуы (сорып алғыш, таусылуына байланысты жұмыс істейтін, қысымға қатысты жұмыс істейтін)

Маталы фильтрлер өлшемі бірнеше мың микроннан субмикронға дейінгі бөлшектерді ұстай алады, сол себепті фильтр жазықтығында шаң қабаттарының болуына жол береді.

Фильтрлейтін маталарддың түрлері. Тазартудың тиімділгі көп жағдайда фильтрлейтін матаға байланысты. Фильтрлейтін материал ретінде қолданылатын маталарға келесідей талаптар қойылады:

Фильтрация кезіндегі Жоғары шаң көлемі және регенерация кезінде жіңішке дисперсті бөлшектерден газ тазартудың жоғары тиімділігін қамтамасыз ететін маталар;

Жоғары оптимальды ауа өткізудің шаңдану жағдайымен тең сақталуы;

Жоғары механикалық беріктілік, өлшемдері мен қасиеттерінің жоғары температура мен химиялық қалдықтардың агрессивті ықпал етуі кезінде;

Жиналған шаңның жеңіл жойылуына бейім;

Бағасы арзан.

Аталған материалдар аталған барлық талаптарға сәйкес емес, сондықтан әрбір материал өзіне тиімді жағдайда қолданылады.

Сурет 5.46. ФРКИ және ФРКДИ типті қолды фильтрлер:

а — фильтр ФРКИ: / — корпус; 2 — бункер; 3 — қолы; 4 — ауаның тығыздылған коллектор; 5 — қондырғы клапоны ; 6 — таратушы коллектор; 7 — қақпағы; 8 — сопло-диффузор; I — газ; II — шаң; б — фильтр ФРКДИ: I — корпус; 2 — бункер; 3 — шнек; 4 — таза газдың коллекторы; 5 — қолы; б—диффузор; 7— таратушы коллектор; 8— қақпа; 9— клапан; I— газ; II — шаң; III — тығыздалған ауа

Маталы фильрлерде фильтрлеуші материалдар ретінде:маталы станоктарда шығарылатын қарапайым маталар және инетесу әдісі арқылы талшықтарды механикалық шатыстыру арқылы дайындалған киіздер.

Фильтрлейтін мата диаметрі 6 мкм-ден 20-30 мкм-ге дейін жететін үзілмейтін талшықтар немесе қысқа айналдырылған, арнайы жіптерді жинау арқылы жасалған материал.

Бетіне қарай фильтрлейтін маталар жүнді және тегіс болып келеді.Жүннің болуы фильтрация тиімділігін арттырады. Жүн шаңданған төбеге қарсы орналасуы керек. Шаңданған ауаның қозғалысы кезінде жүн матаға жинап алады. Кері жағдайда жүндерді жұлу және жиналған шаң бөлшектері жойылады (5.47 сурет). Егер де жүн қарсы бағытқа бағытталса,онда ұсталынған шаңның саны азаяды. Регенерация жағыда қиындау,өйткені жүндер жіпке жабысып,шаңның матадан бөлінуін тежейді.

Сурет 5.47. Әртүрлі жұмыс режимі кезінде филтрлейтін маадағы жүннің орналасуы:

а — жүннің жұмыс орны: 1 — матаның жібі; 2 — жүннің жібі; 3 — частицы пылишаң бөлшектері; б —матаның шаңды тесігі; в —кері тесік.

Барлық филтрлейтін материалдарды қолданылатын талшық түріне байланысты төрт негізгі топқа бөлуге болады (5.48 сурет),жасалған материалына қарай: жануарлардың табиғи органикалық талшығына қарай және өсімдік тектес (жүнді, мақта қағазды, жібекті); жасанды органикалық талшық (лавсан, нитрон, капрон, хлорин, оксалон және т.б); табиғи минералды (бейорганикалық) талшық (асбест); жасанды бейорганикалық талшық (шынымата, металлмата).

Мақталы талшық мақталы қағаздардың шығуына негіз болып табылады. Мақталы талшық 94-95% целлюзодан тұрады,ол гигроксотопты. 120-130 °С кезінде айтарлықтай өзгерісер байқалмайды, ал бұдан жоғары температура кезінде талшықтардың бұзылуы орын алады. Сол себептен мақта қағазды маталар, бағасының арзандығына қарамастан фильтрлеуші маталар ретінде шектеулі орын алды.

Жүнді талшықтар 90% каротинді құрайды. Мақтаға қарағанда жүнді талшықтар қышқылдар мен қышқылды газдарға, әсіресе күкірттің оксидтеріне төзімді болып келеді. маталар жоғары ауаөткізгіштігімен сипатталады,жеңіл регенерация мен сенімді тазартуды қамтамасыз етеді. Жүнді талшықтар жоғары бағасына қарамастан, өздерінің жұмсақтығымен фильтрлейтін маталар ретіндеқолданысқа ие.

Қазіргі кезде жүн мен мақтадан жасалған материалдар синтетикалық маталардан жасалады.

Нитроннан жасалған маталар жоғары механикалық берітілігімен және ұзақ уақыт бойы120-130 °С температурасында қолданыла береді және де қысқа мерзім ішінде 180 °С температурасына шыдайды. Олар қышқылға,органикалық ерітінділерге, микроағзалардың әсеріне және моліне тұрақты болып келеді.

Лавсаннан жасалған маталар нитроннан жасалған маталар сияқты берік, мүжілу мен температураға тұрақты, бірақ химиялық реагенттерге әлдеқайда шыдасмды. Лавсанды және нитронды талардың күші температураның күрт өзгеруі кезінде жылдамдайды.

Асбесті талшықтар аса берік емес, бірақ олар көгермейді,сілтілік және қышқылдық ерітінділерге қатысты тұрақты, және де ең бастысы, жоғары термотұрақтылығымен ерекшеленеді.

Шыны талшықтар-ең тиімді, өйткені олар жоғары термотұрақтылыққа (300°С дейін), химиялық тұрақты, айтарлықтай ауыр жүктемелерді көтере алады. Фильтрлейтін шыны маталарды әдетте, диаметрі 6-8 мкм болатын талшықтардан жасайды. Көптеген нәрселерге қарсыласуын жақсарту үшін шыныматаларды кремнийдің органикалық қосылыстарымен,силиконмен қаптап, графиттейді.

Өнеркәсіпте қолданылатын фильтрлейтін маталардың қасиеттері 5.23 кестесінде келтірілген.

4 тарауда айтып өткендей, маталы фильтрлердің тазарту тиімділігі олардың бетіндегі шаң қабатына байланысты. 5.24 кестесінде шаңды маталы фильтрлердің тазарту тиімділігі олардың жұмыстарының әртүрлі периодтарындағы мәліметтер келтірілген

Шаңның кіруінің төмен концентрациясы кезінде шаң қабаттарының жинақталуы көп уақыт алады, сол себептен жоғары шаңданған газдарды тазарту кезінде жақсы нәтижелер көрсетеді. Регенерация кезінде тозаңдар жойылады, газ тазартудың жоғары тиімділігін сақтау үшін, матаның ішінде жіптер мен талшықтар арасында көп мөлшерде шаңдар қалып қояды, сондықтан да регенерация кезінде олардың қайта тазартылуына жол бермеу керек.

Кесте 5.23 - Фильтрлейтін маталардың негізгі қасиеттері

Фильтрлейтін материал	Масса г/м2	Қалың дық мм	Чи 10см-гі жіп саны		Жолақ жүктемесі 50х100 мм,Н		Ауаөткізгіштік,л/м2с, 50МПа	Бүгіліс ге тұрақ тылық	к X
			Негіз	арқау	негіз	арқау		о VO U м S	өнім түрі
Мауыт№2,арт.20,МЕСТ6986- 69(жүн+капрон)	340340	1,5 1,5	228228	147147	420420	300300	50	Х	төсем
мата ЧШ, арт. 21, астарлық мата 2/2	495495	2,4 2,4	116216	108108	620- 720	360- 610	80	Х	сондай
Мата нитрон Н, арт. 133, ТУ 5509-72	430430	1,6 1,6	109109	91 91	960960	600600	110110	Х	сондай
Мата ЦМ, арт. 83, ТУ 1741 41-47-70(жүн 80% + 20% капрон), астарлық мата 2/2	500500	2,3 2,3	106106	100100	890 – 920	400- 650	150150	Х	қолдары
Мата лавсанды фильтрлі арт. 86033, ТУ 17 3238-78	316316	1,0 1,0	326326	159159	2400	1300	100-180	Х	төсем
Екі қабатты лавсан мата, арт 5468,ИУ 17 8053-75	940940	2,6	184184	154154	2500*	2000*	67	Х	төсем
Шынымата РСФ(Б)-0, МЕСТ15974-70, алюмобо- росиликатты	392392	0,37	200200	450450	1600**	1000**	100-180	П	қолдары
Шынымата ТСФ(Ш)-0,ТУ 11-252-73, штапельді арқау, 4-ре- мизный сатин	600600	0,65	200200	150150	1700**	600**	160160	П	төсем
Шынымата ТСФТ- 2-0, ТУ 6 11-261-73, астарлымата 3/1	600600	0,55	200200	110110	1750**	750**	90	П	төсем
Шынымата ТСФР(Б)7с, МЕСТ 10146-74, 2/2, алюмомагнезилді астарлы мата	385385	0,33	200200	150150	2000**	1600**	75	П	қолдары

Фильтрлейтін материал	Масса г/м2 2	Қалыңдығы, мм	Чи10см-гі жіп саны			Жолақ жүктемесі 50x100 мм, Н			Ауаөткізгіштік л/м2с,Р-50МПа р = 50 МПа		Бүгіліс ге тұрақ тылық		Өнім түрі
			Негіз	арқау	негіз		арқау
Оксалонды мата ТТО>-3,ТУ6 06- 31-124-76 астарлымата 2/2, арт. В-903	510510	0,7	120120	100100	4200**		3280**	110110		Х		төсем
Маталы емес лавсанды кенеп, ТУ 17 7043-74	500500	-	-	-	700		1300	75		Х		сондай
Инекіргізетін киіз, ТУ 17 413-77, лавсан арт. 204-Э	600600	2,0	-	-	1140**		550**	140140		Х		сондай
Лавсанды инекіргізетін каркасы бар киіз ТУ 17 14-45-77, арт. 931521	460460	2,5	-	-	1000**		760**	140140		Х		сондай

* 50x200 мм.жолақ үшін ** 25x100 мм жолақ үшін; X — жақсы, У — қанағаттандырарлық, П — нашар.

Кесте 5.24 - Диаметрі 0,3 мкм бөлшектерді матамен ұстаудың тиімділігіне ұсталынған шаңның әсері

Мата	Тазартудың тиімділігі, %
	Таза мата	Шаңданудан кейін	Қайта үрлеуден кейінгі тазарту
Жұқа синтетикалық	2	65	13
Қалың түкті синтетикалық	24	75	66
Жүнді	39	82	69

Маталы фильтрлерде фильтрация жылдамдығы аз, әдетте 0,5-1,2 см/с қолданады. Жоғары жылдамдық кезінде шаң қабаттарының шамадан тыс тығыздалуы болып, ол өз кезегінде гидравикалық қарсыласу туғызуы мүмкін.

Аталған кемшіліктер киіз материалдаарын фильтрлеуші ретінде қолданғанда жойылады.

Бөлшектерді ұстау тиімділігі бұл жағдайда алдын ала жинақталған шаң қабаттарымен анықталмайды. Талшықтардың барлық жазықтықта біркелкі орналасуы және фетра бойында орналасуы талшықтардың бөлшектерді тұндыру үдерісі кезінде қатыуына тең болып келеді.Фильтрация процесі материал көлемінде өтеді. Фетраларды тазарту кезінде, субмикрон бөлшектерін жоғары тиімділікпен ұстауды қамтамасыз ететін шаң бөлшектері қалып қояды. Бұл киізді фильтрлеуші материалдардың маталы материалдарға қарағанда,газ жүктемесін 2-5 есе үлкейтуге және сонымен қатар материалдың регенерациялауын шаңгазды беруді тоқтатпастан жүргізуге мүмкіндік береді.

Маталы фильтрлердің регенерациялану тәсілдері. Шаңданған маталарды регенерациялаудың 2 тәсілі бар:

Фильтрлеуші элементтерді қағу арқылы (механикалық, аэродинамикалық-пульсация жолымен немесе фильтрлейтін газдардың бағытын күрт өзгерту арқылы, дыбысы тербелістердің әсер етуі арқылы және т.б.);

Фильтрлеуші элементтердің тазартылған газдар немесе ауа арқылы қайта үрлеу. (жоғары шығын кезінде төмен қысымды газ секцияларын қысу, атмосфералық ауаның тартылуы, әрбір қолдарды және тегіс элементтерді локальды үрлеу).

Көп жағдайда екі фильтрлеу тәсілдері қолданылады.

Механикалық қағу ортақ рамкада бекітілген және қолғаптардың бетінде тиімді бағыттарда бекітілген, әсіресе төменгі бөлікте (5.49 сурет). Қағылу қысқа мерзімді және өткір болу керек, бірақ матада үлкен механикалық жүктеме туғызбас үшін шамадан тыс қатты болмауы керек. Қарсы бағыттағы Қолды қағу операциясы 7-10см салмақтағы штангаларды көтеру және келесі бос құлау кезінде қолмен бірге осы тереңдікте соққыны аморттейтін жастыққа түсіру. Көтеру мен түсіру шаң құрамына қарамастан, 5-15 рет үздіксіз қайталануы керек. Бұл әдіс қайта үрлеу әдісіне қарағанда көнерек.

Сурет 5.49. Қолдарды механикалық қағудың тәсілдері:

а — горизонталь бағытта қағу; б — қолдардың вертикальды бағытта әлсіреуі және ауырлауы; в — вибрация

Қолдардың жоғары бөлігінің қозғалысы горизонталь бағытта аз күш жұмсайды,тербеліс қолдың ұзындығы бойынша таралатын болғандықтан,оның тиімділігі аздау болып келеді. Шаңдар қолдың ұзындығы бойынша бірқалыпты жойылмайды. Әдетте,қолдың орта бөлігінде шаң көп қалады,ал бұл өз кезегінде газ жылдамдығының бірқалыпты таралуына және

регенерация үдерісі жүретін жерлерде желпу тәсіліне қарай жоғары немесе төменгі бөлікте жүреді. Қол дардың қарама қарсы бағыттағы тербелісі көбінесе беті тегіс жұқа маталарда және де бұзылуға тұрақты(шыныматалар) маталарда қолданылады.

Қолдардың диаметрі 0,1-0,3 м,ал ұзындығы 0,5-4,0 м. Механикалық желпу фильтріне ҚРГ, УҚРМ, ҚРК фильтрлері жатады.

Аэродинамикалық желпу арқылы регенерациялау тартылған ауа импульсін әрбір фильрлеуші элементтің ішіне жіберу арқылы жүзеге асады(5.50 сурет).

Қарасатырып отырған механикалық әсерде матаның деформациялануын қамтамасыз ететін кері үрлеумен үйлеседі. Мұндай регенерациялау түрі каркасты-қолды және тегіс фильтрлерде қолданылады. Қолдардың металлды каркасы қолдардың шапалақтауын болдырмас үшін қолданылады.Регенерация кезінде тартылған ауаның қысымы 0,4-0,8МПа;импулс ұзақтығы 0,1-0,2 с. Әдетте,Фильтрлеуші материал ретінде фетралар қолданылады. Үрленген тартылған ауаның шығыны тазартылған газдар санына 0,1-0,2% құрайды. Мұндай фильтрлерде газ бойынша жүктеме 1,5-6м/мин құрайды..Жұмыстың негізгі тиімді шарттарының бірі берілген фильтрдің фильтрлеуші элементтерінің геометриялық өлшемінің шектеулілігі.

Сурет 5.50. Импульсті үрлегіші бар қолды каркасты фильтр:

1 — соленоидты клапан; 2—тартылған ауаны шығаруға арналған труба; 3— сопло; 4— тартылған ауа басы; 5— регенерацияны автоматты басқару приборы; 6— қол жағы; 7— каркас; 8— бункер

Кері үрлеу механикалық желпуі жеке желдеткішмен шаңдарды қолданады,олар матадан тез тастаынады. Үрлеу үшін тазартылған газ қолданылады,өйткені олардың жалпы көлемі өспейді. Үрленген газдың көлемі тазартылған газдың көлеміне қатысты 7-10% құрайды. Бұл тәсіл «жеңіл» деп саналады, және ол шыныматалармен қапталған үлкен фильтрлерде қолданылады. Аталған фильтрлердің жеңдерінің диаметрі әдетте, 0,3 м ден,ал ұзындығы 5 м-ден аспауы керек. Отандық өндірісте ФРО, ФР, СМЦ сиқты типтегі кері секционды үрлеуі бар фильтрлер шығаруда. Кері ұрлеу фильтрлерінде механикалық желпу фильтрлері секілді газ тазартуының жоғары тиімділігін қамтамасыз ететін, шаңды қабаттардың жиналуын қалыптастыратын «төс етегімен » әдісі бойынша маталы материалдардан жасалған жеңдер қолданылады.

Кері сорғалап ағатын үрлеу барлық фильтрлеуші элемент түрлері үшін қолданылады(жеңдер немесе кассеталар,маталы және киізді материалдар, жеңнің ішкі және сыртқы жазықтығына шаңның шөгуі). Фильтрдің жұмыс істеу принципі келесідей. Ауа сақина немесе сақинасы бар рамкаға желдеткішдың жоғары тасқынды немесе газүрлегішке илігіш шлангалар арқылы өтеді. Мұндай типтегі фильтрлердің жеңінің диаметрі 0,3м-ден,ал ұзындығы 5 м-ден аспауы керек..Кері аққыш үрлегіші бар фильтрлерге ҚРСП фильтрлері жатады.

Аққыш үрлеудің кемшілігі-каретканың қиын кенематикалық ауысу механизіміне байланысты.

Сурет 5.51. Жеңнің аққыш үрлегіші:

7 —жең; 2- шаңды қабат; 3—сақина каретка; 4 — нип­пель; 5 — иілгіш шланг

Ресейде маталы фильтрлердің ондаған түрлері шығарып жатыр, олар корпус формасына қарай, жеңнің диаметрі (9 мм-ден 450мм ге дейін), жең ұзындығы (2,5-10 м-ге дейін), жең ұзындығының диаметрге қатынасы (15-20), регенерация тәсіліне, фильтрлейтін мата түріне және т.б. қарай ерекшеленеді. Бұлардың көпшілігі шаңды газдардың физико-химиялық қасиеттеріне қарай өнеркәсіпте қолданылуына қарай ойлап табылған.

Сондықтанда көптеген аппараттар жалғыз немесе аз данада дайындалады. Маталы фильтрлердің конструкциясымен олардың нақты сипаттамалары дерек көзінде көрсетілген.

Фильтрдің экспуатациясы кезіндегі ең қымбат элемент-ол фильтрлеуші элемент (фильтр бағасының 20-60%), ал олардың жұмыс істеу мерзімі-18-36 ай. Әрбір фильтрлеуші матаның функционерлеуі үшін келесі талаптарды орындау керек.

1.Тазартылатын газдың температурасы фильтрлеуші материалдың шекті термотұрақтылығынан аспау керек.

2. Шаң жүктеудің және шаң тасудың жүйесі үздіксіз функциялануы керек. Шаң жүктеу мен шаң тасу көңілден шықпаған жағдайда, бункер ұсталынған шаңға толып, нәтижесінде фильтр істен шығады.

3.Бұзылған жеңдерді ауыстыру өз уақытында жүргізілу керек. Фильтр секциясында бұзылған кесілген жеңді анықтау үшін тазартылған газ коллекторымен секцияны қосатын және арнайы тығындар арқылы арнайы тесіктерді газ тасқынына перпендикуляр бағытта қояды. Шаңның өсуі фильтрдің герметикалық бұзылуын көрсетеді.

4.Фильтрдің барлық нүктелерін дұрыс және өз уақытында техникалық тексеру.

Маталы фильтрлердің есептеуі. Маталы фильтрлердегі ауа тазартылуының тиімділігі айтарлықтай жоғары және әдетте есептелінбейді.

Түрлі фильтрдің жасалуы мен есепелуі меншікті газ жүктемесін табудан, тазартылған газ көлемінің фильтрация жазықтығының ауданының уақыт бірлігіне қатынасы. Меншікті газ жүктемесі м³/(м² мин) немесе м³/(м² сағ) өлшенеді. Бұл қатынас бөлуден кейінгі фильтрация жылдамдығына тең (м/мин).

Меншікті газ жүктемесін дұрыс таңдау оңай шаруа емес. Ол фильтрдің гидравикалық қарсыласуы мен оның алып жатқан ауданы арасындағы оптимальды қатынасқа сүйене отырып таңдалынуы тиіс. Фильтрацияның жоғары жылдамдығы кезінде гидравикалық айырылулар, тозу, жеңдердің шаңмен толуы мүмкін және де шаң ұстаудың тиімділігі төмендеуі мүмкін. Нәтижесінде фильтр эксплутациясның шығындары өсуі мүмкін. Фильтрацияның төмен жылдамдығының жөнді таңдалмауы фильтрдің үлкен габаритті өлшеміне және жоғары капитальды шығындарға әкеледі.

Әдетте, меншікті газ жүктемесінің ауқымын таңдаған кезде өнеркәсіп қондырғыларындағы маталы фильтрлердің эксплуатациялау тәжірибесіне қарай анықталады (5.25 кесте). Меншікті газ жүктемесін таңдау кезінде матаның қасиетін есепке алған жөн (5.26 кесте).

Бұл тәжірибелердің нәтижелері меншікті газ жүктемесінің шамасын анықтауда, тазартылатын газ сипаттамасын есепке ала отырып жүргізіледі. Меншікті газ жүктемесінің мағынасын келесі жағдайларда қолданады:

Кесте 5.25 - Жеңді фильтрлердегі фильтрация жылдамдығы ұсынылады.

Шаңның классы	Шаңның түрлері	Филтрлер үшін фильтрация Жылдамдығы,м/мин
		Желпу мен үрлеу	Импульсті үрлеу мен	Кері үрлеумен
1	Сажа* кремнезем(ақ сажа),қорғасын*, Мырыш*және химиялық реакция мен конденсация есебінен пайда болатын басқа аналитикалық аэрозольдер;бояғыштар; Косметикалық ұнтақтар;жуу құралдары; Сүт ұнтақтар;активтендірілген көмір*	0,45-0,6	0,8-2,0	0,33-0,45
2	Темір айдаулары*және ферроқұймалар*,литий шаңы;топырақта болатын алюминий тотығы* цемент диірмені*карбий айдаулары бар пештер*ізбес*корунд;аммофос және басқа тыңайтқыштар;пластмассалар;крахмал	0,6-0,75	1,5-2,5	0,45-0,55
3	Ақ минерал ұлпасы;тас көмір;құм және тазар Туындағы шаң;ұшқыш зола*,керамика өндіріс індегі шаң;сажа;каолин;ізбес тасы*,рудалар шаңы	0,7-0,8	2,0-3,5	0,6-0,9
4	Асбест;талшықты материалдар;гипс;перлит; резина өндірісіндегі шаңдар;ұн;шлифирлеу үдерісіндегі шаңдар	0,8-1,5	2,5-4,5	-
5	Табак;тері шаңы;ағаш өңдеу үдерісіндегі Шаң;өсімдік талшықтары(көпіршік,джут және Т.б)	0.9-2,0	2.5-6,0	-

* Пыли, для улавливания которых применяют фильтры с обратной продувкой.

Кесте 5.26 - Әртүрлі маталар үшін меншікті газ жүктеме мағынасы ұсынылады.

Мата	Жүнді немесе Мақта қағазды	Синтеикалық	Шынылы
Газ бойынша жүктеме м2/м3мин	0,6-1,2	0,5-1,0	0,3-0,9

Майда бөлшектерді ұстау;

Майлы және майда бөлшектерді ұстау;

Регенерация циклдарының арасындағы интервалдардың өсуі;

Газ толқынының жоғары шаңдануы мен температурасы. Меншікті газ жүктемесінің тиімділігін анықтаудың ең сенімді әдісі ретінде өнеркәсіп объектісінде» ғарышты қондырғы» әдісі болып табылады.

Практика жүзінде меншікті газ жүктемесінің таңдалған фильтр үшін анықталуы 2 тәсілмен жүруі мүмкін.

1. Фильтрация жылдамдығының есептеуін жүргізу үшін 5.25 кестесін пайдаланған жөн, мұнда шаңның 5 классқа бөлінуі қалыпты жағдай. Бірақтан да Vф шаң концентрациясының кіруінің орташа шамасы. Әдетте кездесетіндей фильтрация жылдамдығы жоғары концентрация мен температура және бөлшектердің кіші көлемінде төмен болады.Сондықтан таңдалған жылдамдықты келесі формуламен түзейді:

υф= υфn ABCD, (5.46)

мұндағы υфп —5.25 кестесінен анықталатын орташа арифметикалық максимумнан минимумға дейінгі жүктеме, ұсталынатын шаң түріне бағынатын меншікті шаң жүктеме константасы; А —бөлшек көлемінің және төменде келтірілген мәліметтер бойынша әсер етуін есепке алатын коэффицент:

Медианный размер частиц, мкм Коэффициент А

D — Тазартылатын газда шаң концентрациясының және анықталатын төменде көрсетілетін мәліметтерге әсер етуін ескеретін коэффициен

Шаң концентрациясы, г/м³ 0-7 8-19 20-40 41-91 91-ден жоғары

Коэффициент D 1,2 1,0 0,95 0,9 0,85

2. Газ жүктемесін есептеген кезде мата жазықтығына түсетін шаң мөлшері есепке алынады. Фильтрлердің жақсы эксплуатациясы үшін, мысалға цемент өндірісінде шаң мөлшері 1м² үшін 12-18 г/(м² мин)аспауы керек. Осыдан келіп, газ бойынша есеп жүктемесі мына теңдіктен анықталады:

υф=18/С

Мұндағы С — Шаңның кіріс концентрациясы, г/м3.

Гидравикалық теңестірілген фильтр меншікті газ жүктемесінен кейін оның екінші маңызды сипаттамасы оның гидравикалық қарсыласуында,ол шаңұстаудың жоғары тиімділігін кіріс және шығыс түтіктер арқылы және корпус пен фильтрлеуші материал арқылы шаңұстаудың жоғары тиімділігн қамтамасыз етеді. Корпусты түйіндердің гидравикалық қарсыласуы оның конструкциясы мен және ол 250-500 Па арлығында тербеліп тұрады.

Таза фильтрлеуші матаның Гидравикалық қарсыласуы-ауа өткізгіштігімен сипатталады, ол дегеніміз ауаның белгілі шектен асып кетуі кезінде, әдетте 49 Па тең болады. Ауа өткізгіштік м3/м2-пен өлшенеді және ол фильтрация жылдамдығы Р =49 Па болғанға тең. Шаңданбаған маталардың қарсыласуы әдетте Р=5-40 Па -ды құрайды. Ал шаңданған фильтрлеуші материалдың гидравикалық қарсыласуы жұмыс фильтрінде 250 Па және одан да көп болуы мүмкін. Кері үрлеу кезінде матаның бастапқы қарсыласуы ол матаның ішіне майда бөлшектердің кіруі арқылы жоғарылайды және олар өз кезегінде регенерация үдерісі кезінде қайтадан үрленуі болмайды. Фильтрация циклінің кезектесуімен және регенерация кезінде,белгілі жұмыс істеу периоды кезінде матадағы шаңның қалдық саны тұрақталып, ол матадағы шаң сақтаудың тең массасына G (г/м2) және шаңданған матаның қалдықтық қарсыласу массасына тең болады.

Жалпвы алғанда матаның гидравикалық қарсыласуы үнемі уақыт пен кейбір жағдайларда өзгеріп отырады: ол шаңданған матаға тең қалдықтық қарсыласудан АРр регенерация алдында берілген қарсыласу АРт п

Практикалық және экономикалық пікірлерге сүйене отырып, фильтрлердің қарсыласуы 0,75-1,5кПа мен тек кейбір жағдайларда ғана 2-2,5 кПа құрауы мүмкін. Жоғары қарсыласу кезінде ұзындықтан өтіп кетуі күрт өсіп, жеңдердің жыртылуы немесе олардың аэродинамика соққыларынан регенерация секциясына өтуі кезеңінде жіп бойынша бұзылуы мүмкін.

Фильтрдің гидравикалық қарсыласуы мен фильтрация жылдамдығының арасындағы теңдік былай өрнектеледі:

▲Р=Kνф (5.48)

мұндағы К—фильтрдің қарсыласу коэффициенті, Па мин/м.

Механикалық сілку мен кері үрлейтін фильтрлер үшін:

K=Kо + K1 (5.49)

Импульсті үрлеу фильтрлері үшін:

К=Ко+ К1+К2 (5.50)

(5.49) және (5.50) теңдеулерінде: Ко-регенерациядан кейінгі матаның қарсыласуы; К1-Жаңа пайда болған шаң қабатының қарсыласуы; К2-қайтадан бөліп қойылған шаң қабатының коэффициенті.

Кейбір жағдайда жұмыс жағдайындағы гидравикалық қарсыласуды есептеу мына формула бойынша:

▲Р=817µνф(1-mn)/d²m³n×(581×106(1-mn)δ0.23)/mt3.24+νфτС/ρn

Мұндағы, mn-шаң қабатының кеуектілігі, mt — матаның кеуектілігі; d —шаңдардың орташа диаметрі; м; С -фильтрге түсетін газдардың шаңдануы, кг/м3; т — фильтрация уақыты; ρn –шаң тығыздығы,кг/м3.

mn-кейбір маталар үшін мәні төменде көрсетілген:

V +V

(5.51)

где Sp — площадь фильтрации в одновременно работающих секциях, м2; Sc — площадь ткани в регенерируемой секции, м2; Vx — расход запыленных газов с учетом подсоса. Для небольших фильтров (ҚРГ, ҚРК, СМЦ, ФРКИ, ФРКН и др.) подсос газа составляет 5-10%, для крупных фильт­ров (УҚРМ, ҚРСП—1580, ФРО и др. 15-20%), м3/ мин; V2 — расход про­дувочных газов или воздуха, м3/ мин.

Матаның жалпы ауданын есептеп, көп секционды қондырғыда және секциядағы керек фильтрлердің санын есептейді:

Мұндағы Sx — бір фильтрдегі фильтрлеуші жеңдердің ауданы (бір секциядағы), м².

п бүтін сан болу керек болғандықтан, алынған нәтиже секция мен фильтр санының өсу жағына қарай жуықталады.

Фильтрлеуші мата жеке арнайы жағдайлардан басқа, қандай да бір фильтрдің типін анықтауға байланысты емес. Матаны таңдаған кезде келесідей түйіндерге сүйену керек. Біріншіден, синтетикалық талшықтардан жасалған маталар табиғи талшықтарға қарағанда қолданысқа ие, екіншіден мата өзінің паспортнда көрсетілген қолдану шегіндегі нормадан асып, жоғары температура шыңдарында тез бұзылады. Сондықтанда оны орташа мәнді температурадан емес ең жоғарғыьды мәнді температурадан таңдаған жөн.

Маталы фильтрлерді таңдаған кезде жаңа технологиялық үдерістерді еске ала отырып, барлық дерлік сериялық аппараттардың түрлері, әсіресе, жоғары масштабтылар белгілі өндіріске арналғанын есте сақтау керек. Мысалға, ҚРГ, УҚРМ, ҚРОСП фильтрлері негізінен түсті металлургия айдауларын ұстау үшін қолданылады; ФР фильтрлері-күйе өндірісінде; СМЦ фильтрлері-цемент зауыттарында. Оған қоса, осы типті аппараттардың барлығы басқа өндіріс салаларында сәтті қолданылуы мүмкін.

Жоғарыда көрсетілген есептеулердің жолдары маталы фильтрлердің оптимальды жұмыс істеу параметрлері өздерінің практикалық қолданыстарына жете алмады.

Сондықтанда, әрбір 206 нақты есептеуден кейін, фильтрлердің сәйкес маталармен экплуатациялау анализін жүргізу керек. Сонымен қатар, ресми катологтармен, регламенттермен және НИИ кепілдемелерін қолданған жөн.

Дәнді фильтрлер. Фильтрлеуші қабаттары сфералық немесе басқа түрдегі дәндерден тұратын фильтрлер талшықты материалдарға қарағанда сирек қолданылады. Көптеген дәнді фильтрлердің артықшылығы материалдардың қол жетімділігі,агрессивті орта жағдайларында және жоғары температура кезінде де, температура мен қысымның күрт төмендеуі кезінде, сонамен қатар үлкен механикалық жүктемелерді көтеру болып табылады. Сонымен қатар, дәнді фильтрлердің саптамаларын дұрыс таңдаған жағдайда олар катализатор немесе адсорбент функциясын орындауы мүмкін.

Дәнді фильтрлердің келесідей типтерін ажыратады:

Дәнді саптамалы (үйілген) фильтрлер, мұнда ұстап алғыш элементтер (гранулалар, кесектер және т.б) бір-бірімен байланыспаған. Мұндай фильтрлерге: статикалық (қозғалмайтын) қабатты фильтрлер; сусымалы ортада гравитационды қозғалатын қабатты динамикалық (қозғалатын) фильтрлер; нашар сұйытылған қабаттар; қайнау нәтижесінде бір-бірімен тығыз байланысқан, пресстелген немесе жабысқан нық қозғалмайтын жүйе құрайтын қатты тегіс фильтрлер.

Мұндай фильтрлерге кеуекті керамика, кеуекті металлдар, кеуекті пластмассалар жатады.

Дәнді фильтрлердегі аэрозольді бөлшектерді ұстау талшықты фильтрлерде қарастырылған заңнамаларға бағынады.

Дәнді үйілген фильтрлер. Үйілген фильтрлерде саптама ретінде құм, галька, шлак, ұсақталынған тау жыныстары, сүрек үгiндiлер, кокс, резина қиқымдарын, пластммасалар, графит және басқа да материалдарды қолданады. Саптама үшін материал таңдау қажетті термиялық және химиялық тұрақтылықпен ,механикалық беріктілігімен және олардың қол жетімділгімен ескертіледі. Көбіне табиғи материалдар мен әртүрлі өндіріс қалдықтары қолданылады. Бірақ саптамаларды арнайы-елеу және ұсақтау арқылы қажетті фракцияны алу үшін дайындайды.

Қозғалмайтын қабаты бар дәнді фильтрлер. Қозғалмайтын қабаты бар фильтр конструкциясы 5.52 суретте көрсетілген.

Фильтрлеуші материалдың регенерациясы қопсытумен,вибрационды сілкумен желдеткішмен рұқсат етілген қарсыласудың өсу шегіне дейін жүзеге асуы мүмкін.

Регенерация циклдерін жасап болғанннан кейін бұл операция керекті ҚР төмендеуін бермейді. Сол кезде саптаманы ауыстырады немесе тікелей аппаратта сумен шаяды. Фильтрдің көлеміне қарай қолмен немесе электродвигатель сымдары арқылы механикалық қопсытуды жүргізеді.

Сурет 5.52.Қозғалмайтын дәнді қабаты бар фильтрлер:

а — горизонтальды периодтық қопарсыту;б—қабаттың цилиндрлік орналасуымен виброрегенерация; в—горизонтальды вибросілкумен; г—двухходовой на пружинах;д-тегіс екі қабатты; е—шахмат типтес вертикальды; ж — кассетаның айналуымен; з — секционды қабатпен; 1 — вибратор; 2 — шнек; 3 — қопарсытушы; І — газ; II — үрлеуші агент.

Қарастырылып отырған фильтрдегі дәндердің мөлшері көбіне 0,2-2 мм құрайды;ауа жоғарыдан төменге бағытталады. Ауа жүктемесіне қарай шығыс концентрациясын (z = 1-20 мг/м3), 2,5-тен 50,0 м3/(м2 мин)дейін қолданады; бұл кездегі бастапқы қарсыласу 50-200 Па аралығын қамтиды. Тордағы қабат ұзындығы 10 нан 15 см ге дейін таңдалады.Тазартылған газдағы шаңның қалдығы 10-100 мг/м3; ал тазарту тиімділігі 99,5% құрайды. Шаңның бастапқы концентрациясы 12 г/м3 және одан жоғары болған жағдайда қиыршық тасты фильтрлерде циклондар орнатылады.

Дәнді сепкіш фильтрлер механикалық түрдегі шаңдардан газдарды тазарту үшін (ұсатқыштар, грохоттар, кептiргiштер, құрылғы ұнтақтағыштардан) арналған. Олар цементті, асбестті, гипсті, фосфорлы тыңайтқыштар мен басқа да өндірістерде, түрпілі шаңдар мен агрессивті газдар бар жерде электрсүзгіштер мен басқа да шаңұстағыштарда қолданылады. Бірақ бұл фильтрлерде қиын жойылатын шаңдарды тазартуға болмайды. Ресей Федерациясында кең таралған отандық фильтрлер: роторлы дәнді фильтрлер ФЗРИ-100, ФЗРИ-50; секцияның вертикальды родальды орналасуы бойынша ФЗВИ-ЗО-1-300;дәнді фильтрлер-циклонды ФЦЗ;дәнді кассеталы фильтрлер ЗФ; цепті фильтрлер ФЦГМ и ФЦ-1П(1Э) қолданысқа ие.

Цепті фильтрдің конструкциясы 5.53 суретте көрсетілген. Оның әсер ету принципі цептен жасалған фильтрлеуші элементте шаң бөлшектерінің тұнуына негізделген.Фильтрация кезінде жоғары рама цепімен бірге төменге түсірілен. Цептер құралған қалыпта және фильтрлеуші қабат түзеді.

Фильтрлеуші қабаттың регенерациялау үдерісі автоматты түрде жоғары раманы цеппен бірге көтеруге және түсіруге негізделген. Фильтрацияның регенерацияға ауысуы кезінде және кері клапонды қондырғы қызмет етеді. Ұсталынған шаң қосымша өңдеусіз технологиялық процеске қайтып оралады.

Мұндай фильтрдің өндіргіштігі-10 000 м3/сағ, қысымның ең жоғарғы түсуі-500 Па, тазарту тиімділігі-96-98% құрайды.

Қозғалушы ортасы бар дәнді фильтрлер. Дәнді материалдардың сусылдақ қасиетін қозғалмалы ортасы бар фильтрлер мен периодтық немесе шаңға толған дән қабаттарының регенерациялау қондырғысынан үздіксіз жою үшін қолданады. Әдетте материал торлар немесе жалюзийді торлардың гравитационды күш түсіруімен осылардың арасында орналасады.

Сурет 5.53. Цепті фильтр

1—транспортты қондарғы; 2—бункер; 3— кіретін түтік; 4— тіреу тор; 5 —шектеу тор; 6 —цептерден жасалған фильтрлеуші қабат;7— жылжымалы рама; 8 — корпус; 9 — шығатын түтік; 10—жетек; 11—дроссельді жапқыш; /2—люк; 13 — жүкті цептер; 14— люк; / — тазартылған ауа; II— шаңданған ауа

Сурет 5.54. Дәнді қозғалмалы фильтрлер:

а —б шүмектiк жуғышпен және центрифугамен;б— қабаттың аксиальды орналасуымен д-қабаттың иіліп орналасуымен; г — жалюзимен,вибратормен және жуғышпен; д — шаң қабаты арқылы фильтрация мен циклон; е — цилиндрлік орналасу мен периферийндік газ шығарумен; ж -қабаттың вертикальды орналасуы бойынша; з —; гранулалардың шығарудың сақтап қалуы үшiн құрылғымен ;1 — ластанған газдың кіруі; 2 — тазартылған газдың шығуы J, 4 — үрлегіш агенттің кірісі мен шығысы; 5 — шнек; 6 — центрифуга; 7— шаюға арналған су 8 — жүктемелі бункер; 9, 10 — сыртқы және ішкі конус қабылдағыштар

Қозғалғыш ортасы бар фильтрлер 5.54 суретінде көрсетілген.

Келешегі бар бағыт ретінде фильтрлеуші орта ретінде ұсталынатын шаң материалы ретінде қолдану болып табылады. Мұндай жағдайда ластанған грануллалар газ тазартқыш жүйеден шығарылып,сосын технологиялық үдерісте қолданылады. 5.55 суретте біренеше дәйекті дән қабаттарымен орналасқан тәжірибелі қондыру көрсетілген.

Шет елде дәнді фильтрлерді шығарумен «Лурги»(ФРГ) фирмасы айналысады. Келешегі бар жоғары нәтижелер ретінде регенерация қондырғысын қолданбайтын механикалық үрлегіш импульсті конструкцияларды атауға болады. Келесі маңызды бағыт ретінде-себушң материал ретінде сәйкес абсорбент немесе катализаторды қолдануға болады,ол өз кезегінде газ тәріздес зиянды қосылыстардан тазартуға қосымша құралдарды қолданудан бас тартуға мүмкіндік береді.

Қатты дәнді фильтрлер. Керамикалық (поролиттік), металл-кеуекті (металлкерамикалық) және де басқа қатты кеуекті арақабырғалар өздерінің жоғары температура, коррозияға және де механикалық жүктемелерге шыдамдылығымен регенерациялаушы фильтрлер арасында ерекше орын алады. Қатты фильтрлердің маталы фильтрлерге қарағанда кемшілігі олардың жоғары бағасы және үлкен гидравикалық қарсыласуларымен қатар ұзақ регенерациялау қиындығы олардың пайдалану мерзімін қысқартуы болып табылады.

Қатты кеуекті элементтер келесі әдістермен регенерациялануы мүмкін:

Газ немесе ауаны жүмыс ағынына қарсы үрлеу арқылы;

Газдың кері бағыты арқылы сұйық ерітінділерді өткізу, кейбір кезде сұйықтыққа бір уақытта әсер ету арқылы;

Ыстық буларды немесе шайырлы қоспаларды күйдiру үшiн газдың ыстық ағыстарын өткізу арқылы;

Қатты арақабырғалардың регенерациялауының қиындығы жоғары дисперсті бөлшектердің жазықтықта шаң қабаттарының толық буға еніп жойылуымен сипатталады.

Сурет 5.55. Дәнді материалдардан жасалған қозғалмалы қабаты бар фильтр:

1 — таза дәнді материалды беруге арналған қорап; 2 — тамақтандырушылар; 3 — бекітпелер; 4 — фильтруюші қатпарлар; 5 — шаңданған материалды шығаруға арналған қорап; 6 — люктер.

Қатты кеуекті фильтрлерді ауа немесе газ тазарту жүйелерінде сирек қолданады, себебі олардың қарсыласуы ұзақ болғандықтан,төмен жылдамдықты фильтрация кезінде жұмыс істеу керек.

Керамикалық фильтрлер. Керамикалық патрондар, дисктер мен пластиналарды шамоттың таңдаулы астықтарын пісірумен, кварцты құмдарды, асбестті және де басқа да табиғи минералдарды шыны тәріздес түрге келгенге дейін алады. Керамикалық кеуекті өнімдер нәзік;олардың мықтылығын арттыру үшін патрон қабырғаларын айтарлықтай қалыңдатады (6-10 мм және одан жоғары), бірақ бұл кезле олардың гидравикалық қарсыласуы өседі. Әдетте, патрондардың ұзындығы 0,5-1,2 м, диаметрі-50-80 мм; ал жалпы кеуектілігі-35-55% құрайды.

Патрондар екi соңдардан да ашылған бола алады немесе жабық түппен; әдетте үстіне бурртарды олардың бекінуі үшін қолданады. Патрондарды трубалы торларда кергіш шаш түйгіштер арқылы (5.,56 а суреті) немесе үстінен қысу арқылы (5.56 б сурет) бекітеді.

Фильтрация жылдамдығы керамика түріне, концентрация мен шаң құрамына және де жүйедегі қысымына қарай 0,01-0,5 м/с құрайды.

Керамикалық фильтрлерді аппарат ішіндегі технологиялық газдарды тазарту үшін қолданады (крекинг газдары, азот қышқылын және газкатализаторлық үдерістерде аммиакты өндіру үшін); газбен жабдықтау жүйелерінде (табиғи және синтетикалық газдарды тазарту кезінде); нығыздалған ауаны тазарту, шашырату әдісінде қолданылатын бояу, нығыздалған газдарды шаңсыздандыру кезінде (хлорды, көміртегі екі оксидін) қолданады. Фильтрлеуші керамикалық элементтердің өлшемі мен пішіні 5.27 кестеде көрсетілген.

Сурет 5.56. Керамика цилиндрлік патронды трубалы торға бекіту:

а-кергіш шаш түйгіштермен;б-пружина қысуымен.

Кесте 5.27 - Фильтрлеуші керамикалық элементтердің өлшемі мен пішіні

Бу диамет Рі,мкм	Көрінетін кеуектілік	ҚысқанКезде гі Мықтылық Шегі,МПа	Керамикалық өнімдердің Типтік өлшемі,мкм			Белгіленуі
			Сыртқы Диаметр	Ішкі диаметр	биіктігі
80±20	25-35	15	50±2	20±1	130 130±2	Ауаны шаң және май Бөлшектерінен тазарту
80±10	30-40	15	50±1	30±1	760 760±3	Ауалы-аммиакты Қоспадан тазарту
120 120±20	30-40	10	89±2	50±2	305 305±5	Газдарды адсорбент Шаңдарынан тазарту
50±5	25-35	18	64±1 45±1 35±1 40±1	25±1 19±1 12±0,5 37±1	102 102±1 10 102 ±1	Графит шаңынан Оттегіні тазарту
1-2 1-2	30-50	30	38±1	35±1	319 319±3	Газды жұқа дисперсті Кремнеземнен тазарту

Металл керамикалық фильтрлер. Керекті материалдар ретінде шар тәріздес тегіс жазықтықты металл ұнтақтары немесе сфера пішіндес емес кедір-бұдыр ұнтақтар қызмет етеді. Ұнтақтар тот баспайтын болаттардан(Х18Н9, Х17Н2, Х18Н12М2Т және с.с), күмістен, мыстан, никельден, титаннан, Монелядан, нихромнан, алюминийдан, тағы басқа металдардан жасалынады.

Металлкерамикалық фильтрлеуші материалдарды пресстеу және прокаттау әдісімен,келесідей жоғары температурада пісіру арқылы (800-1300 °С) биіктігі цилиндрлік элементтер ретінді 80-100 м, қабырға қалыңдығы 2-5 мм; әртүрлі диаметрдегі трубалар; лента ені 300-400 мм; үлкен өлшемді беттер қалыңдығы 0,35-2,5 мм және басқа пішіндегі (5.57 сурет). 5.58 суретте патронды және тарелькалы фильтрлер схемасы көрсетілген.

Металл-керамикалық цилиндрлік элементтер керамикалық фильтрлерге қарағанда мықты және иілгіш, сонымен қатар соққы жүктемелеріне жақсы қарсыласады. Бірақтан, керамикалық фильтрлерге қарағанда бағасы 10 есе және одан жоғары. Металлкерамикалық элементердің фильтрлеуші қасиеті де жақсы; сонымен қатар оларды пісіруге, желімдеуге және де станоктарда механикалық өңдеуге де қолайлы. Пресстеу арқылы алынған өнім бірдей кеуектілік пісіру арқылы алынған өнімге қарағанда газ тазартудың жоғары тиімділігімен ерекшеленеді.

Кеуекті металлдардан фильтрлеуші арақабырғалар арасындағы бу өлшемі 1-75мкм, кеуектілік 50% дейін. Металл-керамикалық фильтрлерде газ бойынша жүктеме 0,2-ден 10 м3/(м2-мин)дейін, ал аэродинамикалық қарсыласуда 0,1-ден 6кПа шейін өзгеруі мүмкін. Сондықтан бұл фильтрлер дағарадай болып келеді: мысалға,0,1 м3/с өнімділігінде, фильтр диаметрі 1,2 м,ал ұзындығы 1,8 м құрайды. Қатты бетте өте біртектес қабат қалыптасқандықтан, мұндай фильтрлердің шаңды ұстау тиімділігі субмикрон бөлшек болған жағдайдың өзінде өте жоғары. Ұнтақтан жасалынған металлкерамикалық элементтер бөлшектерінің өлшемі 75-тен 150 мкм ұзындықта,1 мкм-ден жоғары бөлшектерді түгелімен ұстап алады. Соның өзінде қалдық концентрация 1 мг/м³ құрайды.

Сурет 5.58. Кеуекті материалдардан жасалынған фильтр схемасы:

а — патронды фильтр: 1 — фильтр корпусы; 2 — қақпақ; 3 — цилинд­рлік элемент; 4 — төсем; 5 — тартқыш болт; 6 —қайырмалы түп; б — тарелькалы фильтр: 1 — фильтр корпусы; 2— фильтрлеуші пакет; 3 —бітеуіш; 4 — қақпақ.

Қазіргі таңда жоғары температурада қатты аэрозольдері ұстау үшін көп қатпарлы металл торынан жасалған фильтрлеуші элементтер кең көлемде қолданыс алды. Гидравикалық сипаттамалары жағынан олар дәнді қатпары бар біріккен құрылымы бар фильтрлермен бірдей. Мұндай фильтрлердің тазарту дәрежесі шаңның кіріс концентрациясы 20-40г/м³т кезінде 99,99% құрайды. Фильтрлеуші элементтер әдетте, қатты каркасқа кигізілген балдақтар түрінде болады.

Металлкерамикалық фильтрлерді көбіне ыстық газ ағындарынан бағалы шаң түріндегі өнімдерді, мысалға,шаңтүріндегі катализаторларды бөлу кезінде қолданады.

Қатты дәнді кеуекті фильтрлер машиналардан шығатын газдарды тазарту кезінде кең қолданысқа ие.