25. Неабходнасць удасканалення эканамичнага раяниравання и администрацыйна-тэрытарыяльнага дзялення Беларуси.

Раяніраванне ў самым агульным выглядзе ўяўляе сабой падзел тэрыторыі на часткі на падставе тых ці іншых прыкмет.

У сувязі з эканамічным раяніраваннем Беларусі знаходзяцца пытанні ўдасканалення яе адміністрацыйна-тэрытарыяльнага дзялення (АТД).

Прычыны, якія выклікаюць неабходнасць мадэрнізацыі АТД разнастайныя, аднак найбольш важнымі з’яўляюцца наступныя: абмежаванасць рэсурснага, сацыяльна-эканамічнага, дэмаграфічнага і прыродна-экалагічнага патэнцыялаў на ўзроўні асобнай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі; неадпаведнасць граніц АТД рэальна існуючым тэрытарыяльным сацыяльна-эканамічным сістэмам; наяўнасць неапраўдана высокай тэрытарыяльнай дыферэнцыяцыі ва ўзроўні і якасці жыцця насельніцтва; наяўнасць супярэчнасцей у рэалізацыі новых падыходаў да кіравання эканомікай рэгіёна.

Аптымізацыя сеткі АТД краіны павінна ўлічваць таксама шэраг новых тэндэнцый і умоў, якія звязаны з развіццём інфраструктуры (дарог, транспарта, тэлекамунікацый), інфармацыйных тэхналогій, ростам адукацыйнага ўзроўню насельніцтва, яго мабільнасці. Дзяржаўнай схемай комплекснай тэрытарыяльнай арганізацыі Рэспублікі Беларусь прадугледжана праводзіць аптымізацыю АТД у два этапы. На першым неабходна: а) працягнуць аб’яднанне гарадоў абласнога падпарадкавання з аднаіменнымі раёнамі, а таксама далучаць сельскія раёны з колькасцю насельніцтва 14-25 тыс. чалавек да буйных эканамічных раёнаў;

б) сфарміраваць адзінае адміністрацыйнае кіраванне буйнымі гарадамі з невялікімі “гарадамі-спадарожнікамі”;

в) ліквідаваць раёны, дзе колькасць насельніцтва менш 15 тыс. чалавек і працягвае змяншацца (Расонскі, Чэрыкаўскі, Хоцімскі, Брагінскі, Кармянскі);

г) стварыць новую адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку базавага ўзроўню; Наваполацкі раён на базе г.Наваполацка, Расонскага раёна і часткова Полацкага раёна (г.Наваполацк мае высокі вытворчы і сацыяльна-культурны патэнцыял);

Другі варыянт рэформы АТД грунтуецца на ідэі павелічэння агульнай колькасці адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак і памяньшэння іх памераў. Замест 6 цяперашніх абласцей і горада рэспубліканскага падпарадкавання прапануецца стварыць 15 новых абласцей (акруг) з сярэднім радыусам даступнасці 43 – 80 км. Іх цэнтрамі стануць Мінск, Брэст, Баранавічы, Пінск, Віцебск, Полацк, Гомель, Мазыр, Гродна, Ліда, Барысаў, Маладзечна, Слуцк, Магілёў, Бабруйск.

Базавай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкай павінен стаць новы раён радыусам даступнасці 14 – 17,5 км. Іх цэнтрамі могуць стаць усе цяперашнія райцэнтры, гарады абласнога і раённага падпарадкавання, пасёлкі гарадскога тыпу, а таксама найбольш вялікія сельскія пасяленні. Для аператыўнага рашэння пытанняў мясцовага значэння сельскіх жыхароў замест сённяшніх сельсаветаў мэтазгодна ўвесці інстытут старастаў.

26. Палиуна-энергетычны комплекс: склад, асабливасци сучаснага развицця и размячшчэння здабычы и перапрацоука палиуна-энергетычных рэсурсау. Энергетычная бяспека.

Паліўна-энергетычны комплекс (ПЭК) – гэта складаная міжгаспадарчая сістэма, у склад якой уваходзяць розныя віды эканамічнай дзейнасці – здабыўныя, апрацоўчыя (вытворчасць і размеркаванне электраэнергіі, газу і вады; вытворчасць коксу, нафтапрадуктаў і ядзерных матэрыялаў) і аказанне паслуг (транспарціроўка паліва і перадача электраэнергіі да спажыўцоў; будаўніцтва і рэканструкцыя энергетычных аб’ектаў).

Сацыяльна-эканамічная важнасць дадзенага комплексу звязана з тым, што любы вытворчы працэс абапіраецца на выкарыстанне энергіі. Менавіта таму вялікая увага надаецца энергетычнай бяспецы. Энергетычная бяспека – гэта абароненасць краіны ад рознага віду ўнутраных і знешніх пагроз, якія могуць прывесці да абмежавання ці прыпынення энергазабеспячэння спыжыўцоў з усімі негатыўнымі наступствамі для эканомікі і жыцця людзей.

Выдзяляюць некалькі паказчыкаў узроўню энергетычнай бяспекі краіны: доля ўласных энергарэсурсаў у агульным аб’ёме іх спыжывання і ў агульным аб’ёме спажывання кацельна-пячнога паліва; доля уласнай вытворчасці электраэнергіі ў агульным аб’ёме яе спажывання (95%); энергаёмістасць ВУП; знос асноўных вытворчых сродкаў прадпрыемстваў ПЭК (звыш 50%).

На долю ПЭК прыпадае каля ¼ вартасці ўсіх вытворчых сродкаў прамысловасці, а штогадовыя выдаткі на энергазабеспячэнне ў сённяшніх умовах дасягаюць таксама амаль ¼ ВУП Беларусі.

У сучасны момант Беларусь ажыццяўляе здабычу розных відаў паліва: нафты, спадарожнага газу, торфу, а таксама вядзе нарыхтоўку дроў. Радовішчы нафты сканцэнтраваны ў адзінай нафтагазаноснай вобласці – Прыпяцкім прагіне. Нафта Беларусі адносіцца да высокаякасных (яна лёгкая, утрымлівае мала серы і парафіну). У распрацоўцы знаходзяцца прыкладна 60 радовішчаў (700 свідравін, з іх 91% эксплуатуюцца механізаваным спосабам і толькі 61 свідравіна – фантанным.). Буйнешыя з іх Рэчыцае, Вішанскае, Давыдаўскае.

Перапрацоўка нафты (уласнай і імпартнай) ажыццяўляецца на Наваполацкім і Мазырскім НПЗ. У вытворчасці нафтапрадуктаў пераважае дызпаліва і аўтамабільны бензін. Спадарожны газ паступае на Рэчыцкі газаперапрацоўчы завод.

Торф у сучасных умовах не адыгрывае той ролі, якую ён займаў раней у паліўна-энергетычным балансе краіны. Буйнейшыя прадпрыемствы па здабычы торфа – Старобінскі, Жыткавіцкі, Ляхавіцкі, Браслаўскі, Усяж, Бярэзінскі, Хойніцкі торфабрыкетныя заводы.