Дәріс 3 09-01-2012y

Тақырбы: Еңбек қорғауды басқару жүиесінің психофизиологиялық негіздері.

1. Психофизиологиялық факторлардың еңбек қорғаудағы рөлі.

Физиология – грек. Physis – табиғат, logos – ғылым, медико-биологиялық ғалым. Ол организімнің тіршілік болмысын, яғни оның ағза, ұлпаларымен клеткаларының тіршілік қызметін түрлі жағдайда зерттейтін, (тәжрибе арқылы зерттелетін) ғылым саласы. Физиология – организм қызметтерінің дамуын, баяулауын және бір түрден екінші түрге өтуі мен бір біріне қатнасын зерттейді.

Психофизиологиялық факторлар олар организімнің психофизиологиялық рецепторлармен қабылданылатын ортаның әсері. Оларға жатады: көру, есту, иіс, дәм, нәзіктік, ыстық, суық, дене қалпын және ауырғанды сезетін ағзалардың рецепторлары.

Психогальваникалық рефлекс – вегетативтік нерв жүйесінің организмдегі ағзалардың рефлекторларының жолы мен қызметінің өзгеру әсерін зерттеуде қолданылады. Мысалы адамның көңіл-күиін (эмоциясын) өзгерту арқылы түрлі ағзалардың қызметін симпатикалық не парасимпатикалық нерв жолымен басқарып өзгертуге болады.

Психофизиологиялық факторлар:

1. Табигый (Физически) статикалық, динамикалық қозғалу мұшелеріне күштің түсуі (аур жүктерді көтеру тасмалдау, дененің қолайсыз жағдайда болуы, теріге, буынға, бұлшық етке, сүйекке ұзақ қысымның әсері).

2. Физиологиялық қозғалу белсенділігінің жетіспеуі.

3. Физиологиялық артық жұмыс салдарынан болатын денедегі факторлар (қан айналуы, тыныс алу, дыбыс шығару органдарында).

4. Нервтік-психикалых артық жұмыс салдары: ақыл-ойға артық күш жұмсау, эмоционалдық күшеніп артық жұмыс жасау, анализаторлардың мөлшерден тыс жұмысы, еңбектің монтондылығы.

1. Психофизиологиялық факторлардың еңбек қорғаудағы рөлі.

2. Психофизиологиялық факторларға нелер жатады

3. Психогальваникалық рефлекстің ролі еңбекті қорғаудағы

2. Еңбектің ауырлығы және қызулығы.

Еңбектің ауырлығы – организімнің қозғалу, жүрекке қан тамырларына, тыныс алу және т.б. жүиелерге еңбек жасау процессі кезіндегі түсетін ауырлықтың күштің сипаттамасын айтамыз.

Еңбектің қызулығы дегеніміз еңбек процессі кезіндегі орталық нерв жүиесіне түсетін ауыртпалықпен күшпенен сипатталынатын көрсеткішті айтамыз. Жұмыс жасау үшін жұмылдырылған бұлшық еттерге байланысты табиғый (нагрузканы) жүктемені үш түрге бөлеміз: жалпы – егер дененің барлық еттері қосылса, регионалды – аяқпен қолдың бұлшық еттері жұмыс жасағанда, локалды – қолдың, саусақтың, алақанның көк еттері жұмыс жасау кезі.

Табйғый жұмыс екіге бөлінеді динамикалық және статикалық болып.

Динамикалық жұмыс – жүктің төмен, жоғары горизонталды орын ауыстыру прцессі адамның тікелей әсерімен. Табйғый көзқарас түсінік бойынша істелген жұмыстың саны жүктің массасының көбейтіндісі кеңістіктегі вертикалды горизанталды ара қашықтықтағы орын ауыстыруна байланысты болады. Төмендегі кейптемемен сипатталынады:

P ∙ l P ∙ H₁

А=( P∙H+-------+--------)∙K,

9 2

A – Жұмыстың саны, кг/м;

Р – Орын ауыстырған жүктің массасы кг;

H – жүкті көтерудің биіктігі, м;

l – жүктің горизонталды орын ауыстыру қашықтығы, м;

H₁ – жүкті түсірудің қашықтығы, м;

K – коэффициент,тең 6.

Сонымен қатар организм үшін жұмыстың қандай уақыт ішінде орындалатындығы шартты жағдай болғанда “Жұмыстың қуаты” – “Мощность труда” түсінік туындайды.

“Жұмыстың қуаты” – дегеніміз берілген уақыт аралығындағы орындалған жұмыс саны.

A

N =-----------,

t ∙ K₁

N – Жұмыстың қуаты, Вт/с;

A – Жұмыстың саны, кг/м;

t – Жұмысқа кеткен уақыт;

K – килограммометрді ватқа ауыстыратын коэффицент тең болады 10;

Статикалық жұмыс – кеңістікте адамның қолының аяғының бұлшық еттерінің күшінсіз заттың кеңістікте орын ауыстыру процесінсіз болатын жұмыс. Бұл жұмыстан жүйке тозып қажиды адам динамикалық жұмысқа қарағанда.