2. Кеніштегі температураны анықтау

Жер бетіндегі температура әр түрлі және бірталай шекте өзгереді. Ол Күн жарығының дәрежесіне тәуелді болады. Жер бетіндегі температураның өзгерістері онша үлкен емес тереңдікте де температураның өзгеруіне әкеледі. Температураның тәуліктік өзгерістері бір метрден аз тереңдікте өшеді, ал жылдық өзгерістері – шамамен 15 м тереңдікте өшеді. Бұл деңгейді бейтарап қабат деп атайды, бұл қабаттың төменгі жағында температура Жер қойнауынан шығатын жылу ағынының әсерінен тұрақты және бір қалыпты артады. Күнге және Жердің ішкі жылу өрістеріне тәуелді жер қыртысы бетіндегі температураның айырық шекарасы – тұрақты оң немесе теріс температуралы қабат болып табылады.

Тұрақты теріс температуралы қабаттан төменірек көпжылдық қатып қалған жыныстар (мәңгі тоң жыныстары) орналасады. Мұндай жыныстардың қалыңдығы өзгеріп отырады және кейбір жерлерде 500-700 м-ге дейін жетеді. Жер шарында мұндай жыныстар құрлық бетінің шамамен 10%-ын алып жатыр, ал Ресейде – 40%-дан астам. Тұрақты оң температуралы қабаттан төмен тереңдеген сайын температура өседі. Температураның 1^о -қа артуына сәйкес тереңдіктің өзгеруі геотермиялық саты деп аталады. Орта есеппен ол 33 метрге тең. Тереңдеген сайын температураның өзгерісін сипаттау үшін геотермиялық градиентті қолданады. Геотермиялық градиент – тұрақты оң температуралы аймақтан бастап әр 100м тереңдіктегі тау жынысы температурасының өсімі. Геотермиялық градиентті 3^оС-ге тең деп санау қалыптасқан. Ұңғыларды бұрғылағанда, кен орнын өңдеудің технологиялық схемасын құрастырғанда және әр түрлі геолого-техникалық шаралар өткізу барысында кенді пайдалану процесі кезінде кен кесіндісіндегі температураны білу маңызды.

Блиц-тест

1. Кенорынды игеру кезінде қандай қабат қысымдарын білу керек?

А) Түптік, статикалық, динамикалық, алғашқы, күнделікті;

В) Алғашқы, соңғы;

С) Жоғарғы және төменгі;

Д) Күнделікті және уақытты;

Е) Динамикалық және статикалық.

2. Түптік қысым дегеніміз не?

А) Ең алғашқы қысымды айтамыз;

В) Ұңғыма түбіндегі қысымды айтамыз;

С) Көрші ұңғымадағы қабат қысымын айтамыз;

Д) Игеру кезіндегі қысым;

Е) Тепе-теңдік жағдайдағы қысым.

3. Статикалық қысым дегеніміз не?

А) Қысым таралуы бітіп, қабатта тепе-теңдік жағдай пайда болған кездегі қысым;

В) Әр мерзім кезіндегі белгіленген қысым;

С) Қабат кеуектілігі анықталған кездегі қысым;

Д) Қабат өткізгіштігі анықталған кездегі қысым;

Е) Қабат ашылған кездегі қысым.

4. Динамикалық қысым дегеніміз не?

А) Қысым таралуы біткен кездегі қысым;

В) Бір айдағы қысым көрсеткіші;

С) Игеру кезіндегі, яғни қабатта түрлі жұмыстар жүргізіліп жатқан кездегі қысым;

Д) Ұңғыма түбіндегі қабат қысымы;

Е) Қабаттың ең терең ауданындағы қысым.

5. Алғашқы қысым дегеніміз не?

А) Қабаттағы сулы аймақ қысымын айтамыз;

В) Бірінші ұңғымамен қабатты ашқан кездегі белгіленген қысым;

С) Белгіленген уақыттағы табылған қысым;

Д) Қысым таралуы аяқталған кездегі қысым;

Е) Ұңғыма түбіндегі қабат қысымын айтамыз.

Қолданылған әдебиеттер

1.Долицкий В.А.,Гришин Ф.А.Промысловая геология нефти и газа.Методическое руководства к лабораторным раотам.-М:1965:

2.Гординскйй Е.В.Методическое руководство к лабораторным работам.-М:1965.

3.Алешечкин О.Н.,Клолтухин А.Г.Графические по данным бурение нефтяных и газовых скважин.-Саратов:изд:Саратовского университета,1970;

4.Жданов М.А.,Гординский Е.В., Ованесов М.Г. Основы промысловой геологии газа и нефти.-М:Недра, 1975.

5.Михайлов Л.А. Промысловая геология нефти и газа. Методическое руководство к лабораторным работом.-Алма-Ата:1982.