48.Тәуліктік экг. Холтер мониторингі

тәуліктік ЭКГ (холтерлік зерттеу)-бұл жүрек ырғағының өткізгішінің бұзылуының және миокардтың тұйық,ишемиясын анықтайтын ең сңнімді әдіс. Қан қысымын тәуліктік бақылауы қан қысымының тәлік бойы динамикасының обиективті көрнісін алып тұруға мүмкіндік береді.

49. Электрографияның түрлері :

ЭЭГ -электро энсография биопотенсиалын тіркеу . ЭМГ -электромиаграфия бұлшықет биопотенсиялын тіркеу . ЭРГ электро ритинография-көзге әсер ету кезіндегі көз торында пайда болатын биопотенсиялды тіркеу .

50. Кардиостимулятор

кардиостимулятор-кеуде немесе іш тұсындағы тері астына тігілген және 1 немесе 2 сым (электрод) арқылы жүрекке жалғастырылған, көпшілік жағдайда тамыр арқылы қосылған кішкентай электр құралы. Стимулятордың міндеті-тамыр соғысының белгілі деңгейден түсіп қалуына жол бермеу. Ол арнайы детектормен қамтамасыз етілгендіктен, жүрек жұмысын және оның соғысының жылдамдығын анықтап тұрады. Егер тамыр соғысы белгіленген деңгейден төмен түсіп кетсе, стимулятор қосылып, тамыр соғысының әрі қарай төмендеуін жою үшін жүрекке кіші электр импульстарын жібереді. Бұл импульстар электрод бойымен жүрекке жетіп оның белгіленген ырғақта соғуын қамтамасыз етеді. Ал тамыр соғысы белгіленген деңгейден жоғары болған кезде стимулятор жұмыс істеуін тоқтатады,яғни құрал жүрекке қажет болған уақытта ғана қосылады.

51. Биологиялық және электрлік емес сигналдарды тіркеу

диагностикалық мақсаттарда адам ағзасындағы түрлі физиологиялық шамаларды өлшеуге тура келеді. Олардың көбінің табиғаты электрлік болмағандықтан ағзада ешқандай биоэлектрлік өзгерістер тудырмайды. Мысалы: тамырдағы қан қысымы жүрек соғуы, дене температурасы т.б физиологиялық факторлар жатады. Мұндай шамаларды тіркеу датчик деп аталатын құрал арқылы іске асады. Датчик деп электрлік емес шамаларды пропорционалды түрде электрлік сигналдарға айналдыратын құралды атайды. Медициналық датчиктер зерттелінетін ағза мен оны тексеретін, алынған мәліметті тіркейтін құрал арасын байланыстыратын бөлік қызметін атқарады.

52.Датчиктер мен электродтардың түрлері құрылысы және параметрлері Датчик деп электрлік емес шамаларды пропорционалды түрде электрлік сигналдарға айналдыратын құралды атайды. Медициналық датчиктер зерттелінетін ағза мен оны тексеретін, алынған мәліметті тіркейтін құрал арасын байланыстыратын бөлік қызметін атқарады.Датчикке сырттан әсер ететін, яғни түрлендірлетін (өлшенетін) шаманы Х- кіріс сигналы деп, ал түрлендірілген (өлшенген) шамалардың әсерінен датчикте пайда болған электр сигналын, яғни ток күшін, кернеуді, кедергіні, жиілікті Y- шығыс сигналы деп атайды.Датчиктердің Y- шығыс сигналының Х кіріс сигналына функционалды тәуелділігін Y=f(X), не оның графигін датчиктердің сипаттамалары деп, ал S=dY/dX өрнегімен анықталынатын шаманы датчиктің сезгіштігі деп атайды. Сезгіштік шекарасы деп датчик сезе алатын кіріс сигналының ең аз өзгерісін атайды. Датчиктер генераторлы және параметрлі деген топтарға бөлінеді. Генераторлыға өлшенетін шамалардың әсерінен датчикте электр қозғаушы күш (э.қ.к.) пайда болатындар жатады. Мұндай датчиктерге ток көздерінің қажетті жоқ. Параметрліге - өлшенетін шаманың әсерінен датчик параметрлерінің бірі (оның кедергісі, сиымдылығы, индуктивтілігі, өткізгіштілігі т.б.) өзгеретіндер жатады. Мұндай датчиктер сыртқы ток көздерінсіз жұмыс істей алмайды, әрі олар тізбектей жалғанады.

53. Генераторлы датчиктер, түрлері Датчиктер генераторлы және параметрлі деген топтарға бөлінеді. Генераторлыға өлшенетін шамалардың әсерінен датчикте электр қозғаушы күш (э.қ.к.) пайда болатындар жатады. Мұндай датчиктерге ток көздерінің қажетті жоқ.Термоэлектрлік. Датчиктің бұл түрі әр текті екі металл өткізгіш (терможұп) түйіспесінің (контактысының) температурасы әр түрлі болуы себепті тізбекте термо э.қ.к. пайда болуына негізделген. Егер өткізгіштің біреуінің температурасы тұрақты болса, онда пайда болатын термо э.қ.к. =f(T) екінші өткізгіш температурасына тәуелді болады. Индукциялы. Датчиктің бұл түрі өлшенетін шаманың әсерінен контурды (катушканы) қиып өтетін магнит ағынының өзгеру салдарынан, сол контурда пайда болатын индукциялы э.к.қ. пайда болуына негіздлген. Э.қ.к. шамасы электромагниттік индукция заңына сәйкес шамаға тең.Пьезоэлектрлік. Датчиктің бұл түрі өлшенетін шаманың әсерінен пьезокристалды деформациялау кезінде оның беттерінде екі түрлі электрлік зарядтардың пайда болуына негізделген. Пьезокристалл ретінде кварц, сегнет тұзы, керамика т.б. қолданылады.Оптикалық. Датчиктің бұл түрі фотоэффект құбылысына негізделген. Мұндай датчиктер ретінде вакуумды немесе вентильді фотоэлементтер қолданылады. Олар негізінен интенсивтілігі аз жарық ағынын, биолюминесценцияны, хемилюминесценцияны өлшеуде сондай-ақ кескіннің жарықтылығы күшейтуде, рентген және инфрақызыл сәулелерін көруде пайдаланады.

54. Параметрлік датчиктер, түрлері Датчиктер генераторлы және параметрлі деген топтарға бөлінеді. Параметрліге - өлшенетін шаманың әсерінен датчик параметрлерінің бірі (оның кедергісі, сиымдылығы, индуктивтілігі, өткізгіштілігі т.б.) өзгеретіндер жатады. Мұндай датчиктер сыртқы ток көздерінсіз жұмыс істей алмайды, әрі олар тізбектей жалғанады.Реостатты. Бұл датчиктің негізгі элементі меншікті кедергісі үлкен өткізгіштен жасалған реостат. Өлшенетін шаманың әсерінен реостат тиегін жылжып, оның активті кедергісін өзгереді. Сиымдылықты. Бұл датчиктің негізгі элементі - конденсатор. Өлшенетін шаманың әсерінен конденсатор астарларының ара қашықтығы мен диэлектрлік өтімділігі өзгереді, ол конденсатордың сиымдылығы мен сиымдылық кедергінің өзгеруіне алып келеді. Тензометрлі. Датчиктің бұл түрі сыртқы әсер нәтижесінде өткізгіш кедергісінің өзгеруіне негізделген, яғни . Оның негізгі элементі -салыстырмалы тензосезімталдығы жоғары материал. Индуктивті. Датчиктің бұл түрі катушка индуктивтілігінің катушка өзекшесінің орналасуына байланысты өзгеретіндігіне негізделген. Өзекшеге әсер ететін күш катушка индуктивтілігін, ягни тізбектің толық кедергісін өзгертеді, яғни .Терморезисторлы. Датчиктің бұл түрі жартылай өткізгіш кедергісінің температураға байланысты өзгеретіндігіне негізделген. Мұндай датчиктер медициналық термометрлерде қолданылады.Фоторезистор. Датчиктің бұл түрі жартылай өткізгіш кедергісінің жарық ағынына байланысты өзгеретіндігіне негізделген. Мұндай датчиктер перифериялық қан тамырлардағы оксигемоглобинді анықтауда, ұлпаның қанмен қамтамасыз етілуін тексеруде қолданылады.

55.Тыныс алу процессін зерттеу әдісі Тірі ағзалардың оттегіні жұтып көмірқышқыл газын бөлуі тыныс алудың негізін құрайды. Тыныс алу үрдісі қалыпты тыныс алу көлемі (ҚТА), қалдық ауа көлемі (ҚА), өкпенің жалпы сыйымдылығы (ӨЖС), өкпенің тіршілік сиымдылығы (ӨТС) және т.б. шамалармен сипатталады және оларды спирометр арқылы анықтауға болады. Бұл шамалар бір – бірімен тығыз байланысты, яғни біреуін анықтау арқылы екіншісін табуға болады. Тыныс алу үрдісінің параметрлері өкпенің функциональдық қалпын анықтауда жақсы диагностикалық көрсеткіш болып табылады.Қалыпты жағдайда тыныс алу кезінде өкпе арқылы минутына 6 литр ауа өтеді, оны қалыпты тыныс алу (ҚТА) көлемі деп атайды. Жұтқан ауаның 20% оттегі, олай болса өкпе арқылы минутына 1,2 литр оттегі газы айдалады. Жұтылған ауаның 80% инертті газ азот, 20% оттегі газы, ал өкпеден қайта шығарылған ауаның 80% азот, 16% оттегі және 4% көмірқышқыл газ болады.Өкпе көлемі спирометр деп аталатын құралмен өлшенеді.Бір қалыпты дем шығарудан соң өкпеде біраз ауа қалады, оны функционалды қалдық көлем (ФҚК) деп атайды, оның көлемі 2,5 л шамасы болады. Максимал дем шығару кезіндегі спирометрдің көрсетуі өкпенің жалпы сиымдылығы (ӨЖС) деп аталады, жоғарыда берілген пневмограммада ол 6 л тең. Максимал терең дем алу көлемі мен қалыпты дем алу көлемдерінің айырымы дем алудың резервтік көлемі (РК_ДА) деп аталады, оның шамасы 3 л болады, ал қалыпты дем шығару көлемі мен максимал(терең) дем шығару көлемдерінің айырмалары дем шығарудың резервтік көлемі (РК_ДШ) деп аталады, оның шамасы 1,3 л болады. Максимал терең дем шығарғанмен өкпеде біраз ауа қалады, оны қалдық көлем (ҚК) деп атайды Максимал терең дем алу мен максимал(терең) дем шығару көлемдерінің айырмалары өкпенің тіршілік сиымдылығы (ӨТС) деп аталады.

56.Спирометрия Спирометрия – тыныс алу әдісін өлшейтін әдіс, графикалық жолмен зерттеу нәтіжелерін тіреу арқылы алынған графикалық сызықты спирограмма д.а. Спирограммада абсцисса осіне уақыт, ал ордината осіне ауа көлемі салынады. Тыныс алу кезінде өкпе-бронх жүйесіндегі ауа көлемі өзгереді. Бұл өзгерістерді спирометриялық қондырғы тіркеп, спирограмма түрінде береді. Тыныс алу көлемі деп – дем алу кезінде өкпе жұтқан ауа көлемін айтады. Қалыпты күйде ересек адамның ТК 500-800мл. Құрайды. Альвеолға жететін және газ алмасуға қатысатын ТК бөлігін альвеолярлы көлем д.а. Қалыпты жағдайда альвеолярлы көлем тыныс алу көлемінің 60-70% құрайды. Ал ТК қалған бөлігі функционалды өлі кеңістік д.а. АО мен ФӨК тікелей спирометриялық әдіспен өлшеу мүмкін емес, сондықтан оларды газдарды еріту арқылы анықтайды. Тыныс алу жиілігі деп – пациенттің 1 минут ішінде дем алу санын айтады. Тыныс алу минуттық көлемі немесе өкпенің минуттық вентиляциясы мына өрнек арқылы ТМК=ТЖ*ТК есептелінеді.

57.Сұйықтықтағы беттік керілу құбылысыСұйықтың беттік керілу құбылысы молекула арқылы әсерлесулерден пайда болады.Оны сұйықтың түбінде және беткі қабатында орналасқан молекулаларға әсер ететін күштердің пайда болу табиғатынан байқауға болады.Егер молекула сұйықтың терең қабатында орналасқан болса оған,оны қоршаған молекулалар тарапынан әсер ететін қорытқы F күші нөлге тен болады.Егер молекула сұйықтың беткі қабатында орналасқан болса онда оған жоғарғы жағынан қоршаған ауа ,яғни газ молекулалары тарапынан әсер ететін күштің шамасынан ,сұйық молекулалары тарапынан әсер ететін тарту күшінің шамасы басым болады.Яғни F қорытқы күш нөлге тең болмайды.Бұл күш молекуланы сұйықтың беткі қабатынан төменге қарай тартуға тырысады.Осы күшті сан жағынан сипаттау үшін бетта беттік керілуі коэффициенті деген шама енгізіледі.

58.Сұйықтықтың беттік керілу коэффициенті және оны өлшеу Беттік қабаттың бірлік ауданына сәйкес келетін осы жұмыстың шамасын В=dA\dS беттік керілу коэффициенті д.а.Ол сұйықтың еркін бетінің бірлік ауданына сәйкес келетін W беттік энергия шамасына сан жағынан тең болады,яғни В=dW\dS.Беттік керілу коэффициентінің өлшем бірлігі [B]=Дж\м2=Н\м.Беттік белсенді заттар деп сұйықтың беткі қабатында абсорбцияланып,соның әсерінен оның беттік керілуін төмендететін заттарды атайды.Су үшін мұндай заттарға спирт эфир сабын т.б жатады.медициналық тәжірибеде беттік керілуді анықтау үшін тамшының үзіліп түсу ғылыми тілде вискозиметрия әдісі қолданылады.Ауырлық Р=p*g*V күші мен F=2п*r*b беттік керілу күштері тең болғанда тамшы үзіліп түседі.Мұндағы r тамшы мойнының радиусы р-сұйық тығыздығы , v-тамшының көлемі.Сонда 2п*r*b=pgV,осыдан

59.Сұйықтың тұтқырлығы Сұйықтың тұтқырлығы немесе ішкі үйкеліс сұйықтың ағуы кезінде байқалатын басты құбылыстың бірі. Түтікпен аққан сұйықтың молекулалары түтік қабырғасымен әсерлеседі (молекулалары бір біріне тартылады, кедергі күші пайда болады), соның нәтижесінде сұйықтың түтік қабырғасына жанасқан қабатының ағу жылдамдығы төмендейді, бұл қабат өз кезігінде келесі қабаттың ағу қозғалысын тежейді, ол келесі қабатқа әсер етеді, осылайша жалғаса береді. Түтіктің осіне жақындаған сайын бұл құбылыстың әсері төмендеп, түтік осі бойындағы сұйық ағысы жылдамдығын сақтайды. Осындай құбылыстың әсерінен сұйықтардың қабаттары арасында ішкі үйкеліс күші пайда болады, оны тұтқырлық деп атайды.