Протамин. Гистондар қасиеттері. АЙырмашылығы, ұқсастығы, жануар организмінде маңызы.Табиғатта таралуы.

Протаминдер мен гистондар-сілтілі құрамы бар белоктардың үлкен бір тобы, өйткені олардың құрамында көп мөлшерде диамино-монокарбонды қышқылдар болады. бұл белоктардың молекул.массасы аз жане жақсы гидротталған. протаминдерге қарағанда гистондардың сілтілік құрамы аз болады. Протаминдерге сальмин,клупеин, белогын жатызуға болады. Гистондар хромосомалардың қалыптасуына қатысады жане оперон гендердің қызметін қызметін реттеушілер болвп табылад.Проламиндер мен глютелиндер өсімдік тектес белоктар, олар энзимдердің қасиеттерін көрсетеді жане өсімдік тұқымының резервті белоктарыболып табылады.Бұларға бидай клейковинасының белогы глиадин мен глютенин күріштің белогы оризеин, жүгерінің белогы зеин жатады. Глютелиндер-суда да, сұйытылған бейтарап тұзды ерітінділерде де ерімейді. Протаминдер таза суда ерімейді, бірақ әлсіз тұз ерітіндісінде 70 спиртте ериді.

Гистондар-ядрода кездесетін негіздік қасиеті бар құнсыз белоктар. молек.массасы-10-20мың Д. изоэлектрлік нүктесі 10. 30-диаминомонокарбон қышқылы бар, сондықтан оң зарядты.Генетикалық информацияның ДНҚ-дан РНҚға беріліуін тежей алады.Сондықтан гистондар нуклеин қышқылының жұмысын реттейді.

Протаминдер-молек.массасы 6 мың Д, негіздік қасиеті бар, құнсыз белок. Құрамында 80-диамиомонокарбон қышқ болады, сондықтан оң зарядты, суда қышқылда ериді. Протаминдер-теңіздік жануарлардың белогы, клеткалардың ядросында кездеседі.Бұлар глобулярлық белоктар.

Пиридоксин В6B6-витамині антидерматитті витамин,3химиялық түрде кездеседі:пиридоксаль,пиридоксин,пиридоксамин.

B6-витамині ет өнімдері,балық,дәнді бұрыш тұқымдастар және ішек бактериялары болып табылады.B6-витаминінің тәуліктік қажеттілігі 2-3мг.B6-витаминінің биологиялық белсенді түрі 5 фосфорлы эфирлер,олар коферменттік қызмет атқаратын пирдоксаль 5 фосфат түрінде болды.B6-витаминінің биологиялық қызмеі фосфопиридоксаль және фосфпиридоксамин коферменті ретінде пайдаланылған пиридоксаль тәуелді фермнттерінің қызметңмен байланысты.B6-витамині жетіспегенде тропоэз бұзылады.өсу баяулайды.тері қабынады.дерматит,гипохромдық анемия сияқты ауруға алып келеді

Пиридинферменттер- екі компонентті. апофермент және коферменттен тұрады. Олардың арасындағы байланыс әлсіз. Активтілігі екі бөлігі қосылғанда ғана пайда болады. Олар иондар арқылы байланысады. Апоферментті абсолют-к субс-қ арнайылықты анықтайды. Коферментті фермент молекуласының тұрақтылығын сақтап катализдің жүруін қамтамасыз етеді.

ПФ-ның коферменттері НИКОТИНАМИДАДЕНИНДИННУКЛЕОТИД және НИКОТИНАМИДАДЕНИНДИНУКЛЕОТИДФОСФАТ д.а

Кофермент молекуласында тот- тотық-у реакциясына никотинамид қатысады.ПФ(белок+ НАД) → НАДН2+ПФ(белок+НАД)тотығу тотықсыздануПиридин ферменттер қайта тотығуы үшін сутегін дегидрогеназалардың келесі өкілі флавинферментке береді.

Пептидогидролазалар тобы:

Пептидогидролазалар пептидтік байланысы бар қосылыстарға,яғни белоктарға,полипептидтерге әсер етеді. 1.пептидгидролаза 2.пептидаза 3.протеиназа 4.аминопептидаза 5.серинпептидаза 6.карбоксипептидаза 7.тиолпротеаза

8.дипептидаза 9.карбоксилпротеаза

10.металопротеаза

Проферменттер-ферменттердің активті емес түрі. Безді эпителийде,протеолиттік ферменттер активті күйінде проферменттер түрде түрде синтезделеді.

Активсіз тұрден активті түрге айналу механизмі әртүрлі. Активті топтары парализатормен байлан-н кейбір ферменттер ыдырағанда активтіге айналады.

Активтендірудің басқа жолдары:амилаза, хлорлы натриймен активтенеді.Активаторлар мен ингибиторлар әсер ету механизмі өте күрделі,ол активті орталыққа айналады.

Пероксидазалар мен каталазалар.Гидроксилазалар. Бұл ферменттер екі компанентті Апофермент және коферменттен тұрады.Коферменттері –гем,гемдегі темір ауыспалы валентті.Химиялық табиғаты жағынан цитохромдарға ұқсас.Биологиялық әсері ерекше.Олар организмде тотығу-тотықсыздану реакцияларына қатысады,биологиялық қатысуға қатыспайды.Сутегінің асқын тотығына әсер етіп,оны суға және оттегіге ажыратады Каталаза-активтілігі барлық жануарлар клеткасынан байқалады.Бауыр,бүйрек,эритроциттер каталазаға бай. Каталаза ферментінің құрамында 4 гем болады.Активтену энергиясы өте төмен, әсер ету қуаты өте жоғары.Бір молекула каталаза секундына 44000 молекула Н2О2 ыдыратады.Молекулалық массасы 248000 Дальтон. Пероксидаза-бауыр,бүйректе активтілігі әлсіз болады.Сүттен бөлініп алған,екі компанентті фермент.Кофференті-гем. Гемдегі темір ауыспалы валенттілік көрсетеді.Субстраты сутегініңасқын тотығ,оны суға және атомарлы оттегіне ыдыратады.Бөлінген атомарлы оттегі өте активті,күшті тотықтырғыш. Гидроксил тобын түзе жүретін реакцияларды катализдейтін ферменттер- гидроксилазалар деп аталад,ал реакцияларды гидроксилдену реакциялары деп аталады.

Pибофлавин В2Рибофлавин изоаллоксазинннің Д-рибильді туындысы болып табылады,ол тотыққан немесе тотықсызданған жағдайда болады. Ол көп мөлшерде сүтте,ірімшікте,жұмыртқаның сары уызында,бауырда,жүректе,ашытқыда кездеседі. Ішек бактерияларымен синтезделеді. Тәуліктік қажеттілігі 2-4мг.В2 витаминінің биологиялық белсенді түрлері рибофлавиннің туыдылары:флавопртеидтердің коферменті ФАД және ФМД болып табылады.ФАД-флавинадениндинуклеотид тканьдерде ағамен түсетін рибофлавиннен синтезделеді. В2 витамині коферменттік қызмет атқарады,ФМН мен ФАДтың құрамына кіреді,соған байланысты мынадай ферменттердің қызметіне қатысады:

Аминқышлдардың оксидаздарының

Моноаминооксидазалардың

• Диаминооксидазалардың

• Ксантиаминооксидазалардың

• В2 витамині жетіспеген жағдайда ең бірінші тері зақымдалады,себорея және псориаз бел гілері дамид,ауыздың шырышты қабаты қабынуы басталады,көздің торлы қабаты мен мүйізді қабықшасы зақымдалады. Бұдан соң асқорыу жолының,қан айналу жүйесінің қызметтері бұзылады, бұлшық еттердің әлсіздігі дамиды жас ағза өсуі тежеледі.

Р,С витаминіР-рутин тотығу тотықсыздану реакцияларына қатысады. Бұл витаминнің авитаминозында қылтамырлардың өткізгіштігі жоғарылайды,ұлпаны басқан кезде кенет қан құйылуға алып келеді.С витамині аскорбин қышқылы. Химиялық табиғаты бойынша 2-3 дегиро-гулен қышқылының лактоны болып табылады. Оныі құрамында редуктон топтары бар, олар дегидроаскорбин қышқылын түзе отырып,жеіәл тотығады. С витаминінің қайнар көзі:жеміс көкөніс цитрустарда көп болады. Итмұрын тәтті бұрышта қарақатта лимонда кездеседі. Ересек адам үшін тәуліктік қажеттілігі 50-100мг. Аскорбин қ.ы ОЖЖ медиаторы болып табылатын нодадреналиннің дофаминнен түзілуін катализдейтін дофаминбета-гидроксилаза үшін косубстрат болып таб. Жетіспегенде цинга ауруына шалдығады.

Ретинол А витаминіА витамині-химиялық табиғаты бойынша циклды қанықпаған 1 атомды спирт болып таб. Оның2 түрі бар А1және А2.А1 витамині-иондық сақинадан және изопреннің 2 қалдығынан құралған. Шошқаның бауырында,сүтте,жұмыртқаның сары уызында,қаймақта көп болады. Өсімдік өнімдерінде-сәбіз таматтарда,қызылшада т.б болады.Авмтаминінің барлық түрлері белокты,липидті,көмірсулы алмсуға әсер етеді,фосфорлы-кальцийлі алмасуды реттейді.Ағзада А витаминінің жетіспеушілігі кезінде А гиповитаминозыныі ең ерте белгісі-қаранғылық адаптация мен алакөлеңкеде көрудің зақымдалуы –гемеролапия дамиды. Бұдан басқа шырышты қабаттардың құрғауы,ксеофтальмия(көз конъюктивасының құрғауы)жіне кератомиляция кездеседі.

Сүйек тканінің химиялық құрамы.Сүйек ткані дәнекер тканнің бір түрі болып табылады және сүйектің құрылымы мен қызметін анықтайды.Сүйек ткані өзінің биологиялық қызметіне сәйкес беріктігі мен және тығыздығы мен ерекшеленеді.Бұл қасиеттер сүйектің клеткааралық затының құрамында минеральді қосылыстардың көп мөлшерде болуымен байланысты.Минералды заттардың негізінен калций мен фосфаттардың,сүйек ткані ағзаның ішкі ортасының гомеостазын сақтауға қатысады.Сүйек тканінің көп бөлігі клеткааралық матрикс, ал аздаған бөлігі клеткалық элементтер түрінде болады.Сүйек тканіің барлық компоненттері үнемі жаңарып және қайта құрылып отырады,сүйектің органикалық және минералды заттары үнемі ыдырап және синтезделіп отырады.Сүйек тканінің клеткаларынығ ішінде остеобластар басым болады.Остеобластарда клеткаларға тән барлық компоненттер болады және коллаген,гликопротеиндер мен глюкозаамингликандардың синтезінің күшті аппаратымен ерекшеленеді.Ересек адамның сүек тканінде 1200г калций ,530г фосфор,11г магний бар,бұлардан басқа сүекте микроэлементтер де бар. Сүек тканінің құрамында сүектің өзгешелік қызметтері мен құрылымдық ұйымдастығын қамтамасыз етуге қажетті белоктар коллаген, альбуминдер мен гликопротеиндер бар.Сүек коллагеніне лизинді және оксилизинді қалдықтардың бос топтарының көп мөлшері,сонымен қатар молекулаға теріс заряд беретін моноаминотканінің аминқышқылдардың көп мөлшерде болуы тән. Сүекті тканнің альбуминдері коллагенді емес белоктардың негізгі бөлігін құрайды және иммунологиялық қасиеттері бойынша қан сарысуының альбуминдеріне ұқсас болады.Сүектің альбуминдері гормондардың ,минералды және басқа да заттардың қан ағымының сүекке жеткізілуін қамтамсыз етеді. Сүек тканінің қайта түзілу процесі үшін органикалық негізгі коллагенді фибриллалар синтезделуі және олар минерализациялануы қажет.Осы процесстердің барлығындада остеобласттар негізгі рол атқарады.

Сүек тканіндегі зат алмасу ерекшеліктері.Минералды жолдары.Сүек тканінің құрамында сүектің өзгешелік қызметтері мен құрылымдық ұйымдастығын қамтамасыз етуге қажетті белоктар коллаген, альбуминдер мен гликопротеиндер бар.Сүек коллагеніне лизинді және оксилизинді қалдықтардың бос топтарының көп мөлшері,сонымен қатар молекулаға теріс заряд беретін моноаминотканінің аминқышқылдардың көп мөлшерде болуы тән.Басқа дәнекер тканінің коллагенімен салыстырғанда,сүек коллагенінде органикалық фосфаттар болады және метабалитикалық жоғарғы белсенділігі мен ерекшеленеді, бұл белсенділіктің деңгейі бауыр коллагенінің метаболитикалық белсенділігімен тең болады.Минералды заттардың жинақталуы тек коллагенді талшықтардың арасында ғана емес, тікелей оның өзіндеде жүреді де, кристалдар түзеді және сол арқылы коллаген сүектің механикалық қасиеттерін анықтайды.Сүекті тканнің альбуминдері коллагенді емес белоктардың негізгі бөлігін құрайды және иммунологиялық қасиеттері бойынша қан сарысуының альбуминдеріне ұқсас болады.Сүектің альбуминдері гормондардың ,минералды және басқа да заттардың қан ағымының сүекке жеткізілуін қамтамсыз етеді.Ағзада сүек тканінің үнемі қайта құрылуы жүріп жатады.Сүек өседі,жетіледі және бірқатар жылдар аралығында динамикалық тепе-теңдік жағдайда болады.Сүек тканінің минерализациясы жүктіліктің 6-шы аптасында басталады.Сүектер 18 жасқа дейін қарқынды өседі,18 жастан 40 жасқа дейін процесс теңеледі,ал 40- 50 жастан кейін сүек тканінің резорбциясы сүектің түзілу процесінен басым болады.Сүек тканінің қайта түзілу процесі үшін органикалық негізгі коллагенді фибриллалар синтезделуі және олар минерализациялануы қажет.Осы процесстердің барлығындада остеобласттар негізгі рол атқарады.Олар коллагенді,,гликогенді ,гликанларды және гликопротеидтерді синтездейді.Коллаген синтезі үшін С витамині болуы қажет.Басқа тканьдер сияқты ,сүек тканінде сүектің қалыпты қызметін қамтамасыз ететін көптеген ферменттер бар.Сүек тканінде Кребс циклінің көмірсулы,белокты энергетикалық және басқада алмасулардың ферменттері анықталған. Минералды заттардың негізінен калций мен фосфаттардың,сүйек ткані ағзаның ішкі ортасының гомеостазын сақтауға қатысады.Сүйек тканінің көп бөлігі клеткааралық матрикс, ал аздаған бөлігі клеткалық элементтер түрінде болады.Сүйек тканіің барлық компоненттері үнемі жаңарып және қайта құрылып отырады,сүйектің органикалық және минералды заттары үнемі ыдырап және синтезделіп отырады.Сүйек тканінің клеткаларынығ ішінде остеобластар басым болады.Остеобластарда клеткаларға тән барлық компоненттер болады және коллаген,гликопротеиндер мен глюкозаамингликандардың синтезінің күшті аппаратымен ерекшеленеді.

Тағам белоктары, олардың маңызы,азотты баланс,алмасудың ерекшелігі,ас қорыту жолдарындағы белоктардың қорытылуы мен сіңірілуі.Белоктар қорытылуындағы асқазан сөлінің құрамының рөлі.Тканьдық белоктардың тәулігіне белок қажеттілігі 100 гр.Калория жағынан жеткілікті тағамдық рационында ағзаның қалыпты азоттық балансын ұстап тұру үшін қажетті мөлшері 30-50 гр құрайды.Адамда қалыпты белоктың тамақтану кезінде азоттық тепе-теңдік байқалады.яғни тағаммен түсетін азоттың мөлшері шығарылатын азоттан көп болады.Ашығу,науқастану,ағза қартаюы кезінде теріс азоттық баланс орын алады.Тағам белоктарында алмастырылмайтын аминқышқылдар болуы керек.Олар 10.Бұларды тағамның құнсыз белоктары деп атайды.Асқазан-ішек жолдарында белоктардың қорытылуы ішектің,ұйқы безінің ,асқазан сөлінің протеотикалық ферменттерінің әсерімен жүреді.Протеолиз асқазанда басталып жіңішке ішекте аяқталады.Асқазанда белоктар асқаанның шырышы қабатының басты клеткаларында пепсиноген түрінде түзілетін пепсиннің әсерімен қорытылады.