
- •Альбуминдер, глобулиндер, қасиеттері, ұқсастығы, айырмашылығы. Жануарлар организміндегі маңызы.
- •Белоктардың функциясы, белок молекуласының формасы. Функциясы мен қасиетін анықтау кезінде белок құрылыстарының рөлі.
- •Белоктардың жалпы қасиеттері, жіктелуі, жануар организміндегі маңызы.
- •Гемоглобиннің физиологиялық туындылары, олардың түзілуі, сіңіру спектрлері.
- •Гемоглобин, миоглобин, құрылысы, организмдегі маңызы, қасиеттері, хим-қ табиғаты, простет-қ тобы.
- •1 Топ: эстеразалар осы топқа жататын ферменттер липидтегі күрделі эфирлі байланысқа әсер етеді. Гидролиздеу әсеріне қарай ң топшаға бөлінеді
- •Гликозамингликандар, өкілдері, хим-қ табиғаты, организмдегі маңызы.
- •Глюконеогенез,түзілуге қатысатын заттар , реакцияларының жүру бағыты.Кори циклы жане глюкозо-аланин циклы:физиологиялық маңызы.
- •Жекеленген макро және микроэлементтердің алмасуы,қандағы мөлшері,жиналуы.
- •Заттар алмасуындағы цтк, бт, тф ролі.
- •Коллагендер.Эластиндер.Кератиндер.Аминқышқылдар-ң құрамының ерешелігі, қасиеттері, табиғатта таралуы. Жануарлар организміндегі маңызы.
- •Күрделі белоктар: липопротеидтер құрылысы туралы түсінік. Негізгі өкілдері. Қанның липопротеидтері, түрдері, биол-қ маңызы.
- •.Күрделі белоктар:хромопротеидтер, құрылысы, қасиеттері, организмде маңызы.
- •Күрделі белоктар:гликопротеидтер құрылысы негізгі өкілдері, қасиеттері, табиғаттат таралуы. Нағыз гликопротеидтер жане протеогликандар.
- •Қан плазмасының химиялық құрамы.Олардың қалыпты мөлшері.
- •Қандағы глюкозаның денгейін реттейтін гормондар
- •Липидтер алмасуындағы ішек қабырғасы мен май тканінің ролі
- •Липогенез,липолиз,липонеогензге сипаттама беріңіз жане осы прцесстердің ролі.
- •Организмдегі аммиакты усыздандыру жолдары,мочевинаның түзілуі туралы теория және орны.
- •Оксиредуктазалар
- •Организмдегі су алмасуы және судың биологиялық ролі,су алмасуының регуляциясы.
- •Организмдегі бейорганикалық заттардың маңызы.Минералды алмасудың сатылары.
- •Протамин. Гистондар қасиеттері. АЙырмашылығы, ұқсастығы, жануар организмінде маңызы.Табиғатта таралуы.
- •Пептидогидролазалар тобы:
- •Тағам липидтері,биологиялық маңызы,ас-қорыту жолдарындағы олардың қорытылуы мен сіңірілуі.Мицелланың құрамы мен ролі.
- •Тканьдердегі гликолиз нәтижесінде түзілетін пжқ тағдыры.Пирожүзім қышқылының айналуына қатысушы ферменттер.
- •Трансферазалар.
- •Ферменттер жалпы қасиеттері, әсер ету механизмдері.
- •Ферменттер активтігіне әсер етуші факторлар.
- •Ферменттер жіктелуі. Негізгі топтвары және топшалары
- •Холестерин биосинтезі,мевалон қышқылы түзілуіне дейінгі реакцияларды көрсетіңіз ,осы этап жайлы туралы түсінік.Холестериннің алмасуында липопро теидтердің ролі.
- •106.Шөрнек механизмдері,цитоплазмалық надн2 тртығуындағы олардың ролі. Энергиялық байланысы.
Альбуминдер, глобулиндер, қасиеттері, ұқсастығы, айырмашылығы. Жануарлар организміндегі маңызы.
Альбуминдер мен глобулиндер - жай белоктардың ең көп таралған түрі.Оларға сүттің, қан сары суының,жұмыртқаның, бұлшық еттің белоктары жатады. Альбуминдер мен глобулиндердің бір-бірінен айырмашылығы олардаң әртүрлі ерігіштік қасиеттеріне байланысты, бұл оларды бөліп алу жане фракциялау үшін пайдаланылады.
Альбуминдер қанның ең жеңіл белоктары, салыстырмалы молек массасы 70мың.Қандағы жоғары молек салмағына байланысты альбуминдер онкотикалық қысымын қалыптастыруда маңызды орын алады. Олар қанда 30г\л дейн азайса, онкотикалық қысым төмендеуі мен ісік дамуға әкеледі.
Сау адамның қан сары суында с-реактивті белок болиайды бірақ қабыну жане тканьдер некрозымен сипатталатын патологиялық жағдайлар кезінде анықталады.Бұл белок аурадың өткір кезеңінде пайда болады сондықтан оны өткір кезең белогі д.а. Ауру созылмалы түрде болса, с-реактивті белок жоғалады да, процесс асқынған кезде қайта п.б.
Глобулиндер-альбуминдерге қарағанда әр түрлі белок.Молек.массасы 150мың Д дейн.Изоэлектрлік нүктесі -6,9. Әлсіз қышқылдық қасиет тән. Аз гидратталған, сондықтан жартылай қаныққан нейтралдыт тұздардың ерітіндісінде тұнбаға шөгеді. Глобулиндер электр өрісінде әр түрлі жылдамдықпен жылжиды, соған қарай α,β,ϒ болып бөлінеді. Басқа глобулиндердің арнайы қасиеттері жоқ, сондықтан альбуминдер сияқты майда еритін заттармен байланысуы мүмкін. Бұлшықетте кезедесетін белок миозин, қан плазмасында кездесетін белок фибриноген глобулиндерге жатады.Глобулиндерге де альбуминдер сияқты аталады-сүт глобулині, жұмыптқа глобулині.
Алмастырылмайтын аминқышқылдары, өкілдері хим-қ табиғаты, құнды жане құнсыз белоктар.
Адам организмінде күнделікті кездесетін аминқышқылдар-20. Оның 12-сі алмастырылатын, 8-і алмастырылмайтын белоктар. Егер белок құрамында 1немесе бірнеше аминқышқылы жеткіліксіз болған жағдайда бұл белок құнсыз белок д.а.
Егер белок құрамында 20аминқышқылы түгел болса, құнды белок д.а.
Өкілдері-изолейцин, лейцин, валин, метионин, лизин, треонин, фенилаланин, триптофон.
Алмастырылмайтын амин қышқылдары, өкілдері,хим-қ табиғаты, түзілуі.
Адам ағзасындағы 20аминқылқылдар-ң 12-сі алмастырылатын, 8-і алмастырылмайтын белоктар.
Алмастырылмайтын аминдер- лейцин,изолейцин, валин, метионин, лизин, трионин, фенилаланин, триптофон.
8- аминдердің формуласы.
Анаэробты гликолиз, реакциялар жүйелігі,физиологиялық маңызы,энергетикалық құндылығы.
Анаэробты гликолиз-глюкозаның оттегінің қатысуынсыз ыдырауын айтамыз.Бұл процес цитоплазмада жүреді.
1.Процесс глюкозаның АТФ-пен фосфорлануынан басталады да глю-6-фосфат түзіледі:
2.Түзілген глю-6-фосфат фруктоза-6-фосфатқа изомерленеді:
3.Фруктоза -6-фосфат фосфофруктокиназа әсерінен қайтымсыз фосфорланып фруктоза-1,6-дифосфат түзеді.
4.Альдозаның әсерінен фруктоза -1,6-дифосфат 2-триозофосфатқа бөлінеді:
Осы реакциядан кейін дайындық этапы бітеді.
ДОАФ: 1.Шөрнек механизміне жұмсалады.
2.Тотықсызданып глицеринге айналуы мүмкін,ал глицерин ТАГ жане фосфолипидтің синтезіне қатысуы мүмкін.
3.Бірақ негізгі бөлігі ФГА-ға айналады.
Триозофосфатизомераза
ДОАФ ФАГ
ФГА тотығып,фосфорланады.
Тотығу энергиясы 1,3-диФГА-ның макроэргиялық байланысына айналады.ФГА АДФ –пен әрекеттесіп АТФ түзеді.
Осы реакцияның нәтижесінде түзілген 3-Фосфоглицератқа мутаза әсер етіп фосфор қышқылының қалдығы үшінші көміртектен екінші көміртекке ауысады.
2-фосфоглицерат енолаза ферментінің әсерінен суды бөліп шығарады,бұл кезде молекула ішілік тотығу –тотықсыздану реакциясы өтеді.
Түзілген 2-фосфоэнолпируват макроэргтік байланысы үзілуі арқылы фосфор қышқылының қалдығын АДФ-ке береді,сөйтіп АТФ түзіледі.
Енолпируват өз еркімен ПЖҚ-ға айналады.Оттегі жоқ болса ПЖҚ сүт қышқылына тотықсызданады:
Ацетил-КоА түзілуі жолдары мен оның пайдалануы.
Түзілуі:CH2-OH АДФ CH2-OH
глицераткиназа
CH—OH АТФ CH--OH
CH2OH CH2O-PO3 H2
глицерин α-глицерофосфат
АМФ+H4P2O5
R R
CH2 HS-KoA+АТФ CH2
CH2 Ацил-КоА синтетаза CH2
COOH C=O
Май қышқылы S-KoA
Ацил-КоА
Ары қарай ацилтрансферазаның қатысуымен глицерфосфат және май қышқылдарының белсенді түрлерінің фосфатидті қышқыл синтезделеді,ол үшацилглицериннің синтезі үшін немесе фосфолипидтердің синтезі үшін пайдаланылады.
Әйелдердің жыныс гармоны.Әйелдердің жыныс бездері жатырдың оң және сол жағында орналасады.Аналық без екі қабаттан тұрады сырты қыртыс іші милы.Қыртысты қабатта жыныс клеткасы өсіп дамиды,милы қабатта гармон түзіледі.Граф филикулдері жасына қарай 40000 нан 400000 ға дейін болғанмен тек 400-500 дейі ғана толық жетіледі.Аналық бездер 3 түрлі қызмет атқарады:генеративті,вегетативті және гормоналдық қызмет деп 3 ке бөлінеді.Әйелдердің жыныс гармоны эстроген.ол аналық безінің фолекуласында ұрық жолдасында түзіледі.Эстрогеннің 3 түрі белгілі:эстродил,эстрон,эстриол.Әйелдердің жұмыртқалығында 1 тәулікте 1 мг эстродил түзіледі.
Бауырдағы заттардың залалсыздануының негізгі механизмдері
Бауыр биохимиясы,функциялары.Зат алмасудағы бауырдың рөлі.
Бауыр-ең күрделі безді құрылым және ең ірі паренхиматозды мүше болып табылады.Бауырдың функциональды бірлігі бөлікшелер болып табылады,олар бауырдың биосинтетикалық ,секреторлы және экскреторлы процестерге қатысуын қамтамасыз етеді.Жоғары және төменгі сатыдағы жануарларлардың барлық басқа мүшелерден ерекшелігі –бауырға қанның ағыны артериалды жүйе арқылы ғана емес, сонымен қатар венозды жүйе арқылыда келеді.Асқазан-ішек жолдарынан ағатын барлық венозды қан v .parta-ға жинақталады да, бауырға жеткізіледі.Бауырда қан ағынының жылдамдығы минутына 1,2л құрайды. Бауырдың негізгі клеткалары – гепатоциттер,олардың өздеріне тән формасы бар, құрамында көп мқлшерде митохондриялар,эндоплазматикалық ретикулум және гольджи комплексінің элементтері,ірі ядро бар.Бауырдың клеткалық элементтеріне өт капиллярлары мен өт жолының эпителиалды клеткалары жатады.Функциялары:1.Барлық заттардың аралық алмасуының реттелуін қамтамасыз етеді.2.Әртүрлі қосылыстар үшін депо болып табылады.3.Бауыр ағзалардың ішкі ортасының тұрақтылығын сақтауға,гомеостазды реттеуге қатысады.4.Бауыр өтті өндіреді.
Бауырды,май тканьінде және ішек қабырғасында ТАГ биосинтезі. .Ішек қыртысындағы майлардыңресинтезі. Ішектіңшырышты қабатыныңклеткаларында липидтер қорытылуыныңсіңірілген өнімдерінен сэйкес липидтер синтезделеді. Бүл процесс- ішек қабырғасында липидтердіңресинтезі деп аталады. Бүл процестіңбиологиялықмэні мынада: ішек қабырғасында өзініңфизико-химиялыққасиеттері жэне қүрамы бойынша тагам липидтеріне емес, адам ағзасына сэйкес келетін липидтердіңтүзілуі.Үшацилглицериндердіңресинтезініңқайнар көздері - глицерин, моноацилглицерин жэне май қышқылдары болып табылады. Сонымен қатар үшацилглицериндердіңресинтезі үшін ішектіңэпителий клеткаларында синтезделетін май қышқылдары да пайдаланылады Ресинтез глицерофосфаттыңтүзілуі жэне май қышқылдарыныңбелсенді түрі- ацилКоА-ныңсинтезінен басталады. .Бауырда және май тіңде майлардың биосинтезін ерекшеліктері.Барлықткань-де, бауырда, май тканінде жэне сүт бездерінде май қышқылдарыныңсинтез процесі үздіксіз жүріп жатады, олар тек энергетикалықматериал ретінде гана емес, сонымен катар эртүрлі липоидтарды синтезі үшін пайдаланылады. Бул процесс май қышқылдарыныңсинтетазасы да-н полиферментті молекулярлы комплекс арқкатализденеді. Майқышқылдарыныңсинтетазасыныңөнімі - пальмитин қыш болгандықтан , полиферменттік комплекспальмитатсинтетаза д а. Пальмитин қыш-ңсинтезі жэне басқа да көміртегі атомыныңаз саны бар май қыш-ңсинтезі цитозольда эндоплазматикалықретикулумда жүреді
Белоктар алмасуындағы бауырдың рөлі.1.Ішекте түзілген улы өнімдері күкірт эфирі,глюкурон эфирі түрінде усыздандандырылады.2.Қан плазмасының белоктары синтезделеді(альбумин,фибриноген,глобулиндер,проконвертин).3.Глютамин және аспарагин қышқылының дезаминденуі.4.Мочевина синтезі.5.Ферменттер синтезі (аргиназа),апопротеиндер,трансферрин,ферритин синтезі.6.Зәр қышқылының синтезі.7.Дезаминдену.8.Декарбоксилдену.9.Қайта аминдену процесстері өтеді.10.Соңғы өнімдер түзіледі.11.Аралық алмасу жүреді.12.Кератин синтезі.
Белок молекулаларының құрылыстары, оларды қамтамасыз ететін байланыстардың түрлері,белоктардың денатурациясы. Биологиялық сұйықтықта белок тұрақтылығын қамтамсыз ететін фактор. Белок тұнбаға түсуі.
Бірінші реттік структурасы-полипептидтік тізбекте бір-бірімен пептидті байл.арқылы қосылған аминқышқылдардың саны жане кезектілігі. барлық белоктар бәр-бәрәмен полипептидтік тізбектегі аминқ-ң саны мен құрамымен ғана емес, тізбектегі аминқ-ң орналасу ретінің өзгешелігімен ерекшеленеді. Белок молекуласының бірінші реттік құрылымы конформациялық код. полипептидтік тізбектің аминқыш-ң құрамының, бір ғана аминқышқ-ң орнының өзгеруі- конформациялық кодтың өзгеруіне алып барады.
2-ші реттік құрылымы-биожүйенің ең негізгі компоненті, полипептидті тізбек атқарады.
Ал глобулярлы белоктарда пролиннің жане оксипролиннің қатысуымен түсіндірілетін α-спиральдың сынық жерлері спиральдың әртүрлі бөлімдер-ң өзінің радикалдарымен жақындасуына мүмкіндік береді.Бір-біріне жақын орналасқан радикал топтары өзара әрекеттесіп тұз түзуші дисульфидтік Вандер-Вальстық әрекеттесулерге түсіп, кеңістікте орналасқан полипептидтік тізбектің беріктігін әрі қарай арттыра түседі, әрі белок молекуласы кеңістікте белгілі бір қалыпқа келеді. Белоктың бұл құрылысы жалпы 3-ші реттік құрылым деп аталады.
Белоктардың бұл құрылысы яғни кеңістікте бір қалыпқа келуі, ерекше құрылыс болып, белоктардың өзіне ғана тән биологиялық қасиетін қамтамасыз етеді(фермент,гормон) Белоктардың 3-ші реттік құрылымын құруға мүмкіндік беретін байланыстардың түрі- иондық, дипольдиполдық,сутектік, гидрофобтық әрекеттесулер, дисульфидтік.
4-ші реттік құрылымы молекулалық салмақтары 50 000астам көптеген белоктар олигомерлі белоктар қатарына жатып, 2 не одан да көп полипептидтік тізбектен, яғни протомерлерден тұрады. Олигомерлік белоктардың полипептидтік тізбектерінің кеңістікте орналасуын, олардың 4ші реттік құрылымы д.а. Белоктардың құрылысының соншалықты күрделілігі олардың биосинтезі кезінде қателіктің мүмкіндігінше аз болуына, генетикалық материалды үнемді қолдануға, белок суббірліктерінің өз бетінше жиналуын реттеуді жеңілдетуге мүмкіндік береді.