66.ХуіІғ. Ағылшын революциясына, Англиядағы ,,Ұзақ парламент,, актілеріне сипаттама беріңіз.

Ағылшын буржуазиялық революциясының тарихи маңызы: Абсолютизм және феодалдық тәртіптер жойылды

Ағылшын буржуазиялық революциясының басталуына түрткі болған оқиға: «Ұзақ парламенттің» шақырылуы

Ағылшын буржуазиялық революциясының нәтижесінде орныққан мемлекеттік басқару формасы: Парламенттік монархия

Ағылшын буржуазиялық революциясының экономикалық алғышарттары келесілер болды:

1. Капиталистік бастаудағы өнеркәсіптің дамуы. Жүз жыл ішінде (1551—1651) Англиядағы көмір өндірісі 14 есе өсіп, 3 млн. тоннаға жетті. Ал бұл сол кездегі Еуропадағы көмір өндірісінің 4/5 бөлігін құрады. Темір рудасының дамуы 3 есе өсті, ал қорғасын, мыс, қалайы мен тұз 6-8 есе өсті. Шаруашылықтың бұрынғы салаларынан шұға өндіру тез дамыды. Егер XI—XV ғғ. ағылшын экспортының басты бөлігін жүн мен қой терісі құраса, онда XVI ғасыр ортасында шұға өндірісінің экспорты жүн экспортынан асып түсті. Осылайша, XVI ғасыр ортасында 122 мың шұға бөліктері мен 5-6 мың жүннің қабы жіберілді. 1614 жылы жүннің экспортына рұқсат мүлдем берілмеді.

2. Айтарлықтай сәттілікке ағылшын саудасы да ие болды. XVI ғасырдың өзінде-ақ Англияда ұлттық нарық пайда болды. Сауда компаниялары пайда бола бастады. XVI ғасырда қаланған «авантюрист-көпес» компаниясынан басқа, Мәскеулік (1555), Мароккандық (1588), Шығыс (1579), Леванттық (1581) және Ост-Үнді (1600) компаниялары құрылды. Революцияның басында Англияның сыртқы сауда айналымы XVII ғасырдан бастап екі есеге өсті.

3. Сыртқы сауда өнеркәсіп өнімдеріне сұранысты арттырды, дегенмен көне цехтік жүйе сыртқы нарық сұранысын қанағаттандыра алмады. Цехтер жолды мануфактураға бере бастады. Революция алдындағы Англияда көптеген тау, шұға өнеркәсібінің мануфактурасы өмір сүріп, кеме, қару жасау салалары дамыды. Дегенмен революцияға дейін капиталистік өнеркәсіптің ең дамыған түрі орталықтанған емес, бытыраңқы мануфактура болды, себебі цехтік жүйе кәсіпкерлік қызметке кедергі жасады. Сол себепті бай кәсіпкерлер ауылға асықты, онда шаруалар жалдамалы жұмысшылар қатарын осылар арқылы арттырған болатын.

4. Өндірістің капиталистік әдісі тек қана өнеркәсіптілік пен саудамен ғана шектелмей, сонымен қатар ауыл шаруашылығында да белсенді жеделтілді. Англия экономикасының аграрлық секторы XVI—XVII ғғ. капитализм дамуында өнеркәсіптен қалған жоқ, тіпті озып та жатты. Жер өңдеу мен мал өсіру саудасының айтарлықтай өсуі, шалшықтың кептірілуі, мелиорация, шөп өсірудің түбірлендірілуі, агрономдық әдебиеттің таратылуы, жүнге, нанға, сүтке сұраныстың өсуі – осының бәрі ауылға көптеген ауқатты адамдардың назарын аударды.

5. Ағылшын буржуазиялық революциясының маңызды алғышарттарының бірі шаруалардың жіктелуі болды. XVII ғасырда ауқатты фригольдерлердің жер меншіктері буржуазиялық меншік сипатына өтті. Майда фригольдерлер өз жағдайларына байланысты копигольдерлерге жақын болды және шаруа жерлерінің қоғамдық жерге деген үлесін сақтауға тырысты.

Дегенмен қалада және ауылда капиталистік қатынастың кең орнауына қарамастан, XVII ғасырда Англия расында аграрлы ел болып қала берді және өнеркәсіп, транспорт, сауда байланысы жағынан Голландиядан едәуір артта қалды.

Осылайша, XVIII ғасырда ағылшын капитализмі дамудың жаңа кезеңіне өтті. Өндірісті дамытудың капиталистік әдісі болып табылатын мануфактуралық саты өз мүмкіндіктерін тауысты. Фабрикалық сатыға өтуге қажетті барлық алғышарттар дайын болды. Мануфактуралық кезеңде машинамен жұмысқа дайындалған жалдамалы жұмысшылардың үлкен армиясы құрылды. Жеке кәсіпкерлер қолында отарларды тонау арқасында жиналған қомағай көлемді қаржы болды. Бұл капиталдар Англияның индустриализациялануының маңызды көзі болды. Дәл осы жағдайлар елдің басқа елдерге қарағанда өнеркәсіптік төңкеріске ерте келуіне себепкер болды

Ұзақ Парламент

Бұл парламентті патша 1640 жылдыңқараша айында шақырды, ол 1652 жылға дейін жұмыс істеді,сол себепті де, ол Ұзақ парламент деген атқа ие болды.Парламент Конституциялық деп аталған революцияның (1640ж. 3-қараша — 1642 ж. 22-тамыз) бірінші кезеңінің басталуынаəсер етті. Ұзақ парламент парламенттің патшаның еркіне қара-мастан əрбір үш жыл сайын шақырылуын көздеген үшжылдықакт жəне парламентті оның (парламенттің) келісімінсіз тара-туға тыйым салған акт сияқты маңызды құжаттарды қабылда-ды. Арнайы актімен “Жұлдызды палата” мен “Жоғарғы ко-миссия” таратылды.1641 жылы 1-желтоқсанда Ұлы Ремонстрация қабылданды,мұнда Англиядағы дін мен мемлекеттік құрылымды өзгертугеталпыныс жасаған “жаман ниетті партиямен” байланысты қа-уіп аталып өтті. Бұл “партияның” əрекеттері ретінде Шотлан-102диядағы соғыс, Ирландиядағы көтеріліс жəне патша мен парла-менттің арасындағы шиелініс түсіндірілді. Ремонстрациядаепископтарды лордтар палтасынан аластату жəне шіркеугеқатысты реформалар жүргізу, сонымен қатар, қауымдық жер-лерді жинауға жəне салық алудағы патша билігінің кемшілік-терін жоюға тыйым салу талап етілді.Ұзақ парламент қабылдаған барлық актілер патша билігіншектеді, оларды патша бекіткенімен, шиелініс шешілмеді.Нəтижесінде патша мен парламенттің арасындағы азаматтықсоғысқа алып келді. Патша Оксфордқа көшіп кетті, сөйтіп,мемлекетті іс жүзінде Лондон мен Оксфордтағы екі үкіметбасқарды.