33. Ликург және Спартының қоғамдық және мемлекеттік өміріндегі өзгерістер.

Спартаның негізін қалаушы ретінде Ликург патша саналады. Спартада үстемдік құрушы класс ретінде спартиаттар —толық құқылы азаматтар саналған, олардың саны 8 мыңдай болған жəне тек Спартада өмір сүрген. Оларда жерге, малға жəне солардың жерінде жұмыс істейтін илоттарға меншік

құқығы болған. Спартиаттардың ұйымдасуы рулық сипатта болған. Барлық спартиаттар үш рулық филге бөлінген, əрбір фил — он «обаға», əрбір оба — он триакидке бөлінген. Спартада қанаушы тапқа илоттар — жауланған аумақтардың бас иген тұрғындары мен пэриектер — жеке бостандығы бар, бірақ саяси құқықтарды иеленбейтін жəне Спартаға төлем төлейтін тұрғындар жатқан.

Спартада мемлекеттік биліктің келесі органдары болған:

1. Халық жиналысы — апелла, ол герусияның ұсыныстарын қабылдаған немесе олардан бас тартқан.

2. Герусия — ақсақалдар кеңесі, 30 геронттан құралған, олардың ішіне екі патша — басилевстер «архагеттер) енген, бұл Спартаның мемлекеттік құрылымының өзіндік ерекшелігі. Архагеттер герусияға бағынған жəне оның келісімінсіз ешбір маңызды шешімді қабылдай алмаған.

3. Эфарат — архагеттер мен герусияны бақылау функциясын жүзеге асыратын бес адамнан құрылған комиссия. Спартадағы құқықтың негізгі қайнар көзі ретралар табылған. Бұл — Ликург патша шығарған Спартаның негізгізаңдары. Олардың ішінде ең маңыздысы — «Ликург ретрасы».

(жалғасы 24 сұрақта, өмірі туралы)

34. Құқық дамуытудағы рим юристерінің ролі.

Рим заңгерлерінің қызметі құқықтық тәжірибе қажеттіліктерін қамтамасыз етуге және құқықтық қатынастың өзгеруші қажеттіліктеріне құқық нормаларының бейімделуіне бағыттайды. Жалпықұқықтық қағидаларда және анықтаманы нақтылауға, шынында да Рим заңгерлері нақты құқықтық мәселелерді филигранды және бөлшекті әзірлеуге қолдау бере отырып және осы негізде ғана жинақтап қорыту жасап, оған абайлап қарайды. Мысалы, Ульпиан шындық әділеттік үзіліссіз және үнемі әрбірше өзінің құқығын беру еркі деп белгілейді. Осындай құқықтық әділеттіктің жалпы түсінігін Ульпиан келесі бөлшектік құқығының нұсқамасын шығарды: адал өмір сүру, ешкімге зиян келтірмеу, әркімге өзіне қажеттісін беру. Рим заңгерлері жеке құқық, соның ішінде цивильді құқықтың мәселелеріне басты көңіл бөлді Заңгер Гай цивильдік құқықты халықтың бекіткен құқығы ретінде қарады. Рим заңгерлерінің түсінігі бойынша, халық құқығы мемлекетаралық қатынастар ережесінен, римдік еместермен қатынасты реттейтін мүліктік және басқа шарттық нормалардан тұрады. Рим заңгерлерінің шағармашылығы келесі құқықтық саяси ілімдердің дамуына үлкен ықпал етті. Бұл Рим құқықтанудың жоғары заңдық мәдениетімен құқық тарихында Рим құқығына тиген үлеспен жасақталған.

35. Франк мемлекеті

1-кезең – Меровингтер монархиясы (VІ – VІІ ғ.ғ.)

2-кезең – Каролингтер монархиясы (VІІІ – ХІ ғ. 1 жартысы).

Франктер мекендеген жерлер 2-округқа – пагқа бөлінді. Паг ұсақ бірліктер – жүздіктерден тұрды.

Негізгі топтар – фоедалдар мен феодалға тәуелді шаруалар болды.

Меровингтер монархиясына тән белгілер:

• үнемі өсіп отыратын шіркеулер және жер иеліктері тез байыды.

• жерсіз шаруалардың тез өсуі.

• патронат жүйесі кең таралды.

• корольдік билік әлсіреп, ақсүйектердің құдыреттілігі өседі.

Билік ақсүйектердің қолына шоғырланды. Ол мемлекеттегі барлық маңызды лауазымдарды басып алады. Оның ішінде майордан – алғашында король сарайын басқарды, соңынан мемлекет басшысы болды. Бұл лауазым мұраға айналып, соңында Каролингтер әулетіне жол ашып береді.

Каролингтер монархиясының негізгі ерекшілігі сол ол майордан Карл Мартелл реформасымен тығыз байланысты.

Мемлекеттік құрылыс. Басқару формасы бойынша франк мемлекеті шектеулі монархия болды. Король билігі үнемі әрекет ететін кеңеспен шектеліп отырды және олардың келісімінсіз бірде бір маңызды шешім қабылданбады. Мемлекетті басқару мен сот ісін жүргізуде жоғарғы лауазымды тұлғалар қызмет етті : майордам, пфальцграф – алғашында король малайларын бақылады, соңынан сотты басқарды; тезаурарий – қазыналы, байлықты сақтаушы ; маршал – атты әскербасшысы ; және архикаппелан – король духовнигі және сарай духовенствасының ішіндегі ең басшысы.

Жергілікті басқару.Округті (паг) басқаруды – король тағайындайтын лауазымды тұлға – граф жүзеге асырды. Округ құрамына кіретін жүздіктерді солтүстікте центенарий, ал оңтүстікте викарий басқарды. Олар графқа бағынышты болды. Жүздіктің құрамына кіретін қауымдар өзін-өзі басқаруды сақтады.

Сот.Жоғарғы сот билігі монархта болды. Корольдік кеңес аса қауіпті қылмыстарды қарастырды. Негізінен істердің көпшілігі жүздіктердің сотында қаралды.

Франк мемлекетінің гүлденуі ІХ ғ. Басында оның құрамына барлық батыс Европа енгенде жетті. 843 ж. Вердендегі ¦лы Карл немересімен жасасқан шартта Франк мемлекетінің 3 корольдікке бөлінуі заңды бекітілді. Олар: батыс франктік, шығыс-франктік және орталық (болашақ Франция, Германия және Италия).

36. Карл Мартелл әскер басы ретінде, 732 жылы Пуать түбіндегі араб жаулап алушыларымен қарсы соғыста оларды жеңіп шығады . Осылайша арабтардың жалған дін тарату соғысы, Европа жерінде тоқтатылады. Сонымен бірге Карл Мартелл елде көптеген реформалар жүргізеді. Карл Мартеллдің ұлы Пипин Хильдерик ІІІ нің орнына король болады. Осылайша билік Меровингтерден Каролингтерге ауысады. Пипин король басқарған жылдары, ол котоликтік шіркеуге әскери көмек көрсетеді. Осының есесіне Рим папасы Пипиннің король болуын жарылқап, шіркеу осыдан өзге әулеттерден король сайлауға болмайтынын жариялайды.Каролингтер димнастиясы осылайша өздерінің билігін нығайтып алды. Алайда каролингтер династиясының дамуына тек Пипин король әсер етпеді. Пипиннің ұлы Бертарт тек франция королі болып қана қоймай, ол Францияның алғашқы императоры болды.Осыған орай оны Ұлы Карл деп атап кетті. Ұлы Карл жастайынан саяси істерге, оқу білімге араласты.Ол оқу білімнің Франция үшін маңызын түсінді. Ол өзі оқып қана қоймай оқудың барлығына қол жетімді болуы үшін көптеген істер атқарды.789 жылы ол мектептер ашуға бұйрық береді. Ұлы Карл Францияны одан әрі біріктіруді жүзеге асырады.Ол елде нағыз әкімшілік жүйені қалыптастырады. Осыған орай елді облыстарға бөліп,оларды басқаруға өзі тағайындаған өкілдерін жіберіп отырды. Ұлы Карл басқарған уақытта мемлекеттің аумағы кеңейіп бүкіл Батыс европаны қол астына алды. Оның мұрагері Людовик І франция королі болып жарияланады. Ұлы Карл немерелерінің арасындағы тақ үшін күрес империяны әлсіретеді, және империяның құлауына әкеліп соғады. Осы жағдайды пайдаланған нормандардың викинг тайпасы қайта қайта империя астанасына шабуыл жаксайды.Осы факторлер каролингтердің беделін түсіреді. Алайда олар билік басында 987 жылыға дейін отырады.