61.Ерте Орыс мемлекетінің қалыптасуы және дамуына сипаттама беріңіз.

Ресей мемлекетінің тарихы Шығыс Еуропа жазығын б.з.б. І м.ж. солтүстік және орталық бөліктерін славян тайпаларының қоныстануынан бастау алады. Халықтардың Ұлы Қоныс аударуына дейін кеген олар көбіне аңшылық, балық аулау, егіншілік, далалы аймақтарда мал шаруашылығымен айналысты. Қарастеңіз жағалауларында б.з.б. ҮІ-Ү ғасырларда грек коллониялары орналасып, кейіннен олардан: Скиф патшалығы, Боспор патшалығы қлыптасты. 552-745 жылдар аралығында Ресей территориясының көп бөлігі көшпелі тайпалар одағы – Түрік қағанатына қарасты болды. ҮІІ-Х ғасырларда Төменгі Поволжье, Солтүстік Кавказ, Приазовьеде Хазар Қағанаты құрылады. ҮІІІ ғасырдың басында (926) Примор өлкесінің оңтүстігі Бохай мемлекетінің құрамына енді.

Киев Русі (882-1132)

882 жылы Рюрикович князьдерінің басшылығымен ірі шығысславяндық көшпенді князъдықтар: ильменских словен және полян князъдықтары біріктірілді. Нәтижесінде Рюрковичтер династиясы басқарған монархиялық ежелгірус мемлекеті – Киев Русі қалыптасты. 882 жылы біріккен мемлекет астанасы болып Киев қаласы тағайындалды. Сәтті әскери жорықтар мен дипломатиялық ықпал етулер арқылы жаңа мемлекет территориясына шығысславян тайпалары жерлері толығымен, жәнеде кейбір финно-угорлық, балтық, түрік тайпалары кірді. Ежелгі Рус мемлекеті сол кездегі, болжамдар бойынша, Еуроппада ең қуатты мемлекеттердің бірі болды. Шығыс Еуропада, Қара теңіз жағалауларында үстемдік үшін Византиямен күресіп отырды. 988 жылы Владимир князъі тұсында орыстар хрестиандықты қабылдады. Ярослав Көреген ең алғашқы орыс заңнамалық жинағы – Русская Правданы қабылдайды.

1132 жылы Мстислав қайтыс болғаннан кейін Ертеорыс мемлекеті бәрнеше князъдықтарға ыдырайды: Новогород жерлері, Владимиро-Суздаль князъдығы, Галицо-Волынь княздығы, Чернигов князъдығы, Рязан князъдығы, Полоц князъдығы және басқалары.

Феодалды бытыраңқылық. Татар-Моғол шапқыншылықтары (1132-1325)

1237-1240 жылдары орыс князъдықтары Батый бастаған монғол-татар шапқыншылығының астында қалды. Осы шапқыншылық әсерінен орыс князъдықтары жартысына жуық халқынан айырылды. Киев, Владимир, Суздаль, Рязань және басқа да Ертеорыс мемлекетінің орталықтары талқандалып, оңтүстік өңірлер түгелімен дерлік отырықшы халқынан айырылған болатын. 1243-1280 жылдары князъдықтың солтүстік-шығыс өңірлері Алтын Ордаға салық төлеп тұруға міндетті болды. Ресей тарихына бұл кезең монғол-татар апаты деген атпен енді.

1240 жылы Новогород жерлері православтар жерлерін басып алуды ойлаған крест жорықшылырының шабуылдарына тап болды. Александр Невский бұл кезеңде Нева түбінде швед әскерін талқандайды, ал 1242 жылы Мұзды қырғын, Ғажайып көл шайқастарында Тевтон ордені рыцарьларын жеңеді. Галицкая жерлері ХІҮ ғасырдан бастап Польша құрамына өтеді, осы кезде оңтүстік-батыс князъдықтар Ұлы Литва Князъдығына қарайды.

Русьтің біріктірілуі. Мәскеу мемлекетінің құрылуы (1325-1533)

ХІҮ ғасырдың басынан орыс княздықтары біртіндеп бір орталыққа қарай ұйымдаса бастайды, бұл кезде жаңа орталық ретінде Мәскеу қалыптаса бастаған болатын. Мәскеудің маңыздылығын көтеруге көп ықпал еткен мәскеулік князъ Иван І Калита болатын. Ол ханнан ұлыкнязъдық жарлық сатып алу арқылы Мәскеуді басқа князъдыұтар алдында жоғары қойды. Калита немересі Дмитрий Донской тұсында Мәскеу князъдығы күшейіп, әскер санын арттырады. 1380 жылы 8 қыркүйекте Мамай хан бастаған ордалықтар Куликова даласындағы әйгілі шайқаста жеңіліс тапқан болатын. 1395 жылы Ақсақ Темірдің шапқыншылығы нәтижесінде Алтын орда құлатылып, оның орнында Қырым, Астрахан, Қазан және де Сібір хандықтары құрылған болатын.

Иван ІІІ тұсында Мәскеу монғолдарға салық төлеулерін тоқтатты. 1480 жылы Угре өзенінде орыс және орда әскері кездесіп, Ахмат хан соғысқа бармай, кейін шегінеді. Осы оқиғамен Монғол-Татар апаты жылдары өз соңына жетеді.

1497 жылы орыс мемлекетінің заңнамасы – Судебник жарыққа шығады. Василий ІІІ князъ тұсында Литва, Қазан мемлекеттерімен күрес жүргізе отырып, орыс жерлерін біріктіруді аяқтады.

Иван Грозный билігі. Бұлыңғыр кезең. Романдықтар әулетінің билік басына келуі (1533-1682)

Иван ІҮ Грозный тұсында, ең алғаш болып патша титулын иеленуші, Мәскеу мемлекетінің құрамына Қазан және Астрахан хандықтарын біріктіру арқылы Ресейді көпұлтты мемлекет етті. Боярлар вотчиниктардан помещиктерге айналды. Мемлекеттің басты мақсаты ретінде – моңғол-татар шапқыншылығы, Литва, Польша басқыншылықтары кезінде айырылған жерлерді қайтару және оңтүстікте көшпелі тайпалардан қорғану болды. Бұл поместиялық жүйенің дамуына ықпал етіп, дворяндық атты әскер жасақталды. Сондай-ақ отты қарумен қаруланған атқыштық әске жасақталды. Мемлекеттік маңызды мәселелерді шешуге арнайы бүкіл сословиелік Земдік Жиналыстар шақырылды.