51. Компоновка. ArcGis бағдарламасында проекция құрастыру және картаны масштабтау

Компоновка негізінде – карталарды безендіру, яғни легенда құрастыру, тақырыбы, масштабы жасалады, көрсетіледі, картаның солтүстік бағыты, қағаз өлшемі беріледі. ArcCatalog – геомәліметтердің базасын құрастыру мен кеңістік мәліметтерді басқару үшін, сонымен қатар, метамәліметтерді құру, көру, басқару сияқты функцияларын атқаратын қосымшасы. Біздің ГАЖ-дың барлық мәліметтерін құрылымдауға және басқаруға көмектеседі. Ол географиялық мәліметтерді іздеуге, көруге арналған құралдар, метамәліметтерді құрастыру, көру, басқару, әртүрлі мәліметтер жиынын тез ашып көруге, географиялық мәліметтерді құрылымдауға арналған құралдар ұсынады. ArcMap-қа ұқсайды, бірақ ерекшелігі – редакция жасалмайды. ArcToolbox – мәліметтерді геоөңдеудің конвертациясы. Геомәліметтерді өңдеуге арналған көптеген құралдарды сақтайтын қосымша.

Карта легендасы – карта бетіндегі нысандарды оқу үшін құрастырылады. Оларды шартты белгілер деп табылады. ArcGIS-те шартты белгілерді құрастыру үшін әрбір қабатта көрсетілген нысандар мен мәліметтерді компоновкада карта бетіне шақырамыз. Кез-келген картаны құрастыруда картадан тыс бос орындардың барлығын шартты белгілерді қоюға пайдаланамыз. Масштабтау (Масштабирование; zoom) — берілген шамаларды жөне оларды түрлендіру нәтижелерін белгілі бір ауқымнан шығармай көрсету тәсілі. Бейнені немесе оның бөлігін үлкейте немесе кішірейте отырып көрсету тәсілі де осылай аталады

52. Әлеуметтік-экономикалық нысанды редакциялау негіздері

Әлеуметтік Карта— жер бетінің кішірейтіліп, жинақы түрде жазықтықта шартты белгілермен бейнеленуі. Жалпы экономикалық карталардың көпшілігінде өнеркәсіп үшін картографиялаудың анализдік, ал ауыл шаруашылық үшін синтездік әдістері қолданылады.

Бұлайша көрсетілген Географиялық Карта Жердің географилялық қабығындағы табиғат және қоғамдағы әлеум.-экон. құбылыстардың арасындағы әр түрлі жағдайдағы байланыстардың бір-бірімен ұштасуы мен олардың қандай мақсатқа арналатыны ескеріліп, осы тұрғыдан іріктелініп алынғанын көрсетеді

Əлеуметтік-экономикалық құбылыстардың географиялық көп сатылығы, жергіліктіден бастап мемлекеттік, тіпті кейде халықаралық деңгейге дейінгі дəрежеде қызмет жасай алуы оның үшінші ерекшелігіне жатады.

Əлеуметтік-экономикалық құбылыстарды бейнелеу тəсілін таңдауға септігін тигізетін оның тағы бір ерекшелігі-уақыт жəне кеңістіктегі динамизмі.Табиғи құбылыстармен салыстырғанда əлеуметтік-экономикалық құбылыстардың жиі өзгеру динамиканы бейнелеудің тəсілдерін таңдауға əсер етеді.

Əлеуметтік-экономикалық құбылыстарды бейнелеу тəсілдерін жеке-жеке қарастыратын болсақ, ең бірінші орынға бейнелеудің белгілік тəсілін қойған заңды.

Əлеуметтік-экономикалық нысан обьектілер мен субьектілердің бірігуі, нәтижесінде өнеркәсіптік шаруашылық салада өнімдерді немесе қызмет ету, организациялық құрылым мен басқару жүйесі. Əлеуметтік-экономикалық нысан организациялардың, фирмалардың, әр түрлі мемлекеттік ұйымдардың негізінде құрылады.Әрбір әлеуметтік-экономикалық нысан сод қоршаға ортаға, сол қоршаған ортадағы қоғамға қажет етуіне байланысты орналасады. Әлеуметтік-экономикалық нысан қоршаған ортада ерекше әлеуметтік-экономикалық нысан құрылады. Барлық типтері мен әлеуметтік-экономикалық нысандар қоғамда ерекше орын алады немесе сол бір заңға бағынады.

53 Картаны безендіру. Конструктор сұранысы және оны пайдалану . әдісі Карта – белгілі бір математикалық заңдылықтарға сүйене отырып жасалынатын жер шарының кішірейтіліп, жердің қисықтығын ескере отырып, əр түрлі шартты белгілермен белгіленіп қағаз бетіне түсірілуі. Картаны безендіру және картографиялық семиотика картаның тілін, картографиялық белгілер жүйесін құру әдісі мен теориясын, картаны көркемдеу, түрлі түсті безендірумен айналысады. Картографиялық семиотика шеңберінде белгілер жүйесін құру және оларды пайдалану тәртібін зерттейді. Кез-келген ArcGIS-программасында құрастырған картаны электронды түрде сақтауға жəне қағаз бетіне шығаруға болады. Осы мақсатқа сай оларды безендіруде əртрлі талаптар қолданылады. ArcGIS программасында барлық редакциялық жұмыстар Вид данныхта жүргізіледі, ал Вид компоновкда безендіру жұмыстары жүргізіледі. Картаны безендіру жұмыстары төмендегідей жүргізіледі:

• Вид данныхтан Вид компоновкаға өтеміз.

• 1. Карта масштабын нақты масштабқа келтіреміз. Ол үшін Слои →Свойство→Фрейм данных→фиксированный масштаб командасына белгі қоямыз→ОК. Карта масштабы қағаз өлшемін қалай өзгертсек те өзгермейді.

• 2. Карта тақырыбын жазу: Вставка →Заголовок→карта бетінде текст пайда

• болады→картаның атын тереміз→ENTER. Карта тақырыбын карта масштабына сай шрифт өлшемін, түсін береміз, тиісті орнына қоямыз.

• 3. Карта масштабын шақыру. Масштабтың екі түрін көрсетуге болады: сандық жəне

• сызытық;

• а) сандық масштабта:Вставка → текст масштабы→ ашылған терезеде масштабтың

• бірнеше текстік түрлері болады. Өзімізге қажетті түрін таңдаймыз→ОК.

• б) сызытық масштабта: Вставка →масштабная линейка→ашылған терезеде сызытық масштабтың бірнеше түрі болады, керектісін таңдаймыз→ОК

• 4. Солтүстік бағыт белгісі ( Стрелка севера). Вставка→Стрелка севера→ашылған терезеде бірнеше түрлері болады, керектісін таңдаймыз→ОК.

• 5. Карта легендасын шақыру. Вставка→ Мастер легенды терезесі ашылады, картаны бетіне шығарылатын қабаттарды екінші қабатқа өткіземіз.→Далее→Далее→ГОТОВА.Карта бетіне барлық қабаттардың шартты белгілері шығады. Кез келген МББЖ-мен жұмыс процесінде мәліметтер базасында файл (немесе файл топтары) жасау басталған жері болып саналады.