№20. Бір қабатты өндірістік ғимараттардың ортадан тыс сығылған ұстындарының типтері.

Бір қабатты өндірістік ғимараттардың қаңқаларында үш типтегі: қима ұзындығы бойынша тұрақты, қима биіктігі бойынша ауыспалы (сатылы) және бір – бірімен қатты байланбаған екі тірек түріндегі (бөлек) болат ұстындар пайдалынады.

Қимасының биіктігі бойынша тұрақты ұстындарда (сур. 5.1, а) көпірлі крандардан жүктеме кранасты арқалықтары сүйенетін аспалар арқылы ұстын шыбығына беріледі. Ұстын шыбығы тұтас немесе өтпелі қимада болуы мүмкін. Тұрақты қимадағы ұстындардың үлкен артықшылығы (әсіресе тұтастардың) дайындаудың онша үлкен емес еңбек қажет ететіндігін қамтамасыз ететін олардың конструктивтік қарапайымдылығы. Бұл ұстындарды салыстырмалы түрде онша көп емес крандардың жүк көтергіштігінде (Q – 15-20т. дейін) және цехтың онша көп емес биіктігі (Н – 8-10м дейін) кезінде пайдаланады.

Ортадан тыс қысылған ұстынның шыбығы беріктік пен орнықтылыққа жазықтықта, сондай – ақ рама жазықтығынан да тексерілуі тиіс. Ұстын динамикалық жүктеменің тікелей әсеріне ұшырамайтындықтан, оның беріктігін

[N/ ( A_И R_Y Y_C )]^W + M_X / (C_X W_XN R_Y Y_C) + M_X / (C_Y W_YN R_Y Y_C) ≤ 1 формуласы бойынша анықталады.

1. Бір қабатты өнд.Ғим/ң ортадан тыс сығ.Ұст. Құрастыру

Жүк көтергіштігі үлкен крандар кезінде бірқабатты өндірістік ғимараттар үшін ұстындардың негізгі типі болып табылатын сатылы ұстындарға өту тиімді. Бұл жағдайда кран асты арқалық ұстынның төменгі учаскесінің кемеріне тіреледі және кран асты тармақтың осі бойынша орналасады.

Крандары екі ярус орналасқан ғимараттарда, ұстындардың биіктігі бойынша түрлі қимасымен үш учаскесі (екі сатылы ұстындар), қосымша аспалары және т.б. бар.

Ерекше режимде жұмыс істейтін крандар кезінде ұстынның жоғарғы бөлігінде ойық жасайды, (оның ені 1м кем емес кезде) болмаса кран мен ұстынның жоғарғы бөлігіндегі ішкі қыры арасына өтпе салады.

Ұстындардың негізгі өлшемдері көлденең рамасы қыйыстыру кезінде белгілейді.

Бөлек ұстындарда кран асты тірегі мен шатырлы тармақ вертикаль жазықтықтағы иілгіш горизонталь жұқа тақтайшамен байланысқан. Осының арқасында кран асты тіреуі тек крандардан вертикаль күшті қабылдайды, ал шатырлық көлденең рама жүйесінде жұмыс істейді және барлық басқа да жүктемелерді, оның ішінде крандардың горизонталь көлденең күшінде қабылдайды.

2. Тұтас ұстынның жалпы ж/е жергілікті берік/н тексеру

Беріктікті тексеруді тек элсіз қимасы бар ұстындар үшін, сондай – ақ m_nƒ>20 келтірілген эксцентриситет мәні кезінде жасау қажет. Көптеген жағдайларда ұстынның көтергіш қабілеті оның тұрақтылығымен анықталады. Тұтас ортадан тыс қысылған ұстынды М_Х кезеңнің әсер ету жазықтығында тексеруді

N/ (φ_e A) ≤ R_y Y_c

формуласы бойынша анықтайды, мұндағы φ_e – ортадан тыс қысылу кезіндегі есепті қарсылықтың төмендеу коэффициенті; шыбықтың шартты иілімділігіне байланысты. Λ _Х = λ _X √R_y/E және келтірілген эксцентриситеті m_eƒ ≤ р=m_X: m_X = e_x / ρ_X = M_X A / NW_CX / - салыстырмалы эксцентриситет: W_CX – ең көп қысылған талшықтың қарсылық кезеңі: р – қима формасының әсер ету коэффициенті. М_Х кезеңінің әсер ету жазықтығында ұстындардың әдетте өте дамыған қимасы бар, сондықтан егер L_X > L_Y ,болса кезең әсерінің жазықтығынан орнықтылықтың жоғалуы мүмкін (орнықтылықты жоғалтудың иімді – айналма түрі).

Кезең әсерінің жазықтығынан беріктігін тексеруді N/ (φ_e A) ≤ R_y Y_c. формуласы бойынша тексереді, мұндағы φ_e – λ_y – L_y/i_y иімділікке байланысты 8 қосымша сәйкес анықталатын ұзына бойы бүктесіннің коэффициенті: с – орнықтылықты жоғалтудың илімді – айналма формасы кезіндегі М_Х кезеңінің әсерін ескеретін коэффициент.

3. Тұтас ж/е тұтас емес ұстын базасын (түптабан) есептеу.

Базаның екі типі бар: жалпы және бөлек. Тұтас , сондай-ақ жеңіл тесіп өтетін ұстындар үшін ( мм ені кезінде) тұтас түптабандар қолданылады. кезеңді іргетасқа жақсы беру үшін ортадан тыс сығылған ұстынның түптабаны кезеңнің әсер ету жазықтығында дамиды; плитаның ортасы ұстынның ауыртпалық түсетін ортасымен қатар түседі.

Егер бір таңбаның кезеңі абсолюттік шама бойынша екінші таңба кезеңінен айтарлықтай көп болса, үлкен кезеңнің әсер ету жағына жылжыған плитаның түптабанмен конструкциясы мүмкін.

Плита астында іргетас бетонында ортадан тыс қысым формулалары бойынша анықталатын қалыпты кернеу формулалары бойынша анықталатын қалыпты кернеу пайда болады:

(5.24)

мұндағы – плита қарсылығының алаңы мен кезеңі; – плитаның ені мен ұзындығы.

№21. Тұтас ж/е тұтас емес кранасты арқалықтар есептемелерінің ерек/рі

Тұтас емес кранасты арқалықтар монтаждауда оңай және тіреуіштің төмен түсуін сезбейді, алайда болаттың шығындарын көбейтеді.

Тұтас арқалықтар металл шығындарынан 12-15% тиімдірек, бірақ жинақтау кезінде монтаждық түйіскен жерлерін құруда әлдеқайда көп еңбек сіңіруді қажет етеді. Тіреуіштің созылмалы шөгуін коэффициентпен бағалауға болады

, (мұндағы Δ – жеке күштерден тіреуіштердің орнын ауыстыруы (іргетастардың шөгуін есептегенде); El – кранасты арқалықтардың қатаңдығы; l – арқа-лықтардың өткіні.

с≥0,05 кезінде тұтас арқалықтарды қолданбауды кеңес береді. Сонымен қатар оларды топырақтардың отыруы кезінде де қолдануға болмайды.

Жеңіл крандар (Q≤30 т) және ұстындардың үлкен адымдары кезінде тар тесікті кранасты арқалықтары қатты жоғарғы белдеулерімен орынды. Оларды қолдану болаттардың шығындарын кесілген тұтас арқалықтармен салыстырғанда 15-20% төмендетуге рұқсат етеді. Тар тесікті арқа-лықтардың кемшілігіне дайындауда және монтаждауда еңбек сыйымдылықтың жоғарлылығы және жұмыстың ерекше режіміндегі кранның ұзақтылығының төмендігі қатысты.