9.Экономиакалық айналым қатысушыларының мүддесін азаматтық-құқықтық қамтамсыз ету шараларының жүйесін көрсетіңіз.

Азаматтық айналым — міндеттемелік құқықтың келісімшарттық және келісімшарттық емес институттарымен қамтамасыз етілетін экономикалық айналымның азаматтық-құқықтық сипаты. Әрқилы мүліктік құқықтық қарым-қатынасқа түсе алатын және өзінің табысына билік жүргізе алатын заңды тұлғалар мен азаматтар азаматтық айналымның қатысушылары болып табылады. Кейбір реттерде оның әкімшілік-территория бөліністері де азаматтар азаматтық айналымға қатысады. Азаматтық айналымның қатысушыларымен жасалынған мәмілелер немесе басқа да заңды деректердің негізінде мүліктің бір тұлғадан екіншісіне өтуі азаматтар азаматтық айналымның мазмұнын құрайды. Мемлекет пен әкімшілі-территория бөліністер азаматтық заңдармен реттелетін қарым-қатынастарға өзгелермен тең негізде қатыса алады. Азаматтық құқық экономикалық айналымның дұрыс дамуын жанамалау ететіндіктен, заңды фактілердің көпшілігі азаматтық құқықта заңды әрекеттер құрайды. Бірақ заңды әрекеттің азаматтық құқықтағы заңды мағынасы, маңызы біркелкі емес. Өзінің заңды мәніне қарай барлық заңды әрекеттер заңды істер және заңды актілер болып бөлінеді. Заңды істер дегеніміз – азаматтық -құқықтық салдарды тәуелсіз тудыратын нақты бір заңды әрекеттер. азаматтық айналымдағы бағалы қатысуы үшiн жеке тұлға қабiлеттiлiктiң азаматтық құқық иеленуi қажет, яғни азаматтық құқығы мен мiндеттеріне ие болуы керек және оларды жүзеге асыруы қажет. Бұл қасиетке ие болу да индивидтi азаматтық құқықтың субъектiсіне айналдырады. «Құқық иелену» термині азаматтық заңнамада қолданбайтын болса да, азаматтық құқық иеленудiң бастаулары экономикалық тауарлық қатынастарда негiзделедi, осы көрcетiлген қасиет позитивтi құқықпен бекiтіледі. Құқық иелену ұғымы өзi заң ғылымымен жасалған және ҚР-ның Конституциясында бекiтілген. Азаматтық құқық иелену бұл – салалық құқық иеленудің түрлерінiң бiрi.

Қазақстан Республикасының біртұтас құқық жүйесі бірнеше салаға бөлінетіндігі бәрімізге мәлім. Сол салалардың бірі болып табылатын – азаматтық құқық. Азаматтық құқық сала ретінде елімізде қалыптасып келе жатқан нарықтық экономиканың бірден-бір негізі десек те болатын шығар. Өйткені, бұл саламен реттелінетін құқық қатынастарының шеңбері өте кең.

Азаматтық құқығымен реттелінетін қатынастардың түсінігін бару үшін құқық теориясында қолданылып жүрген ережелерге сүйенуіміз қажет. Яғни айтқанда, реттеу пәні мен реттеу тәсілдері. Осы жоғарыда көрсетілген екі категорияның негізінде азаматтық құқығына сала ретінде тек анықтама ғана емес, оның басқа құқық салаларынанерекшіліктерін де көрсетуге болады.

Азаматтық кодекстің 1-бабының 1- тармағында көрсетілгендей, азаматтық заңдармен тауар-ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік қатынастар, сондай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастар реттеледі. Сонымен қатар, мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар да азаматтық заңдармен реттеледі, өйткені олар заң құжаттарында өзгеше көзделмеген, не мүліктік емес жеке қатынастар мәнінен туындамайды.

Жоғарыда көріп отырғанымыздай, азаматтық құқығымен реттелетін қоғамдық қатынастардың негізгісі болып табылатыны- мүліктік қатынастар. Сондықтан да айтып кеткен жөн болар, кез келген мүліктік қатынасар емес, қоғамның негізін қалайтын тауар-ақша қатынастары, яғни азаматтық құқық субьектілерінің кез келгенінің қатысуымен және әртүрлі көріністерде (мүлік беру, жұмыс, қызмет) байқалатын мүліктік қатынастар.