1971-85Жж.Қазақстан.

бОжж. соңы-70жж. Басында социализмді жетілдіру идеясы туындады. Басшылық когам дамуында социализмнін үзаққа созылатын кезең екенін мойындап, коммунизмге "алып секіріс" жасаудан бас тартты. Кемелденгеі-социализм кезеңі басталды деп жарияланды. 1977ж. 7-қазанда КСРО конституциясы қабылданды. 1978ж. 20-сэуірде Қазақ КСР-інің жаңа Конституциясы жарияланды. Конституция негізгі демократиялық бостандықтарды жариялағанымен, олар сөз жүзінде қалды. 60-жж. Мэскеуде қүрылған казяк студентгерінің ресми емес "Жас тулпар" бірлестігінің жүмысы 70-жж. тоқтатылды. О. Сүлейменовтың "АзиЯ" кітабы үлтшылдыққа толы дег айыпталып, оған тыйым салынды. 1979ж. Ю. Андроповтың үсынысымен Қазақстанда (Ақмола облысы) Неміс Автономиялық облысын қүру туралы шешім қабылданды. Оған қарсы болған қазақ жастары үндеу көтеріп демонстрацияга шықты. 70-80жж. Кеңестік когамның' саяси жүйесіне тэн белгілер: демократияны шектеу еңбекшілерді меншік пен билікке жақындатпау, адамның жеке басын аяқасты ету, қстамдық үйымдардыь партиялық мемлекеттік аппаратпен түтасып кетуі, сөз бен іс арасындағы алшақтық. Бүл жағдайлар кеңес адамдарының арасында самарқаулық, сенімсіздік, маскүнемдік секілді жағымсыз қылықтар қалыптастырды Қоғамдағы саяси ахуалдың өзгеруі экономикалық реформаларды іске асыруды тежеді. 70-жж. гылым меі техниканы үлгтастырып, ғьшыми-өндірістік бірлестіктер қүру бастамасы көтерілді. Бірақ оның тиімділігі а: болды. Арал теңізі проблемасы пайда болды. Арал аймағының экологиясы нашарлап, түрлі аурулар көбейді Осындай кемшіліктерге қарамастан 70-жж. өнеркәсіп жетекші орын алды. Лисаков кен байыту комбинаты Шерубай-Нұра шахтасы, Екібастүз отын-энергетика кешені салынды. Минералды тыңайтқыштар өндіру-1,8есе сары фосфор- 2,5есе өсті. 1970-85жж. өнеркәсіпті дамытуға 40,8 млрд. сом жүмсалды. Халық түлынатьн тауарлар өндіру, тамақ, жеңіл өнеркәсіп дамытылмай, ол тауарлардың 60 пайызы шетген экелінді. 1971-85жж ауылшаруашылығына 18 млрд. сом қаржы жүмсалды. Ол нэтиже бермеді. Ауылшаруашылығы дағдарысқі үліырап, 80-жж. Ортасында азық-түлік өнімдерімен шектеулі қамтамасыз ету жүйесі енгізілді. Халықтыі түрмыс деңгейі 30-40жж.-мен салыстырғанда ғана жақсарды, денсаулық сақтау саласының көрсеткіштері 20 25жж. деңгейінде қалып қойды. Қазақстан елдің аса зор ядролық полигонына айналды. 1979ж. басталған Ауғаі согысына 22 мыңга жуық қазақстандықтар қатысып, 780-і қаза болды.

М. С. Горбачев реформасы. 1986ж. Желтоқсан оқиғасы.

1985ж. анурызда КОКП басшылығына М. С. Горбачев келді. 1985ж. сэуір Пленумында элеуметгік экономикалық өмірді жаңарту эрекеті жасалды. Горбачев саясатының негізгі үрандары: жариялылық, жеделдету қайта құру. Жеделдету бағыты ғылыми концепциясыз, анық бағдарламасыз жасалып, оның іске аспауыныі айыптысы ретіңде Қазақстанда Д. А. Қонаев" танылды. М. С. Горбачевтың саясатының кешіліктері меі қайшылықтары: республика мүддесімен санаспады, қаржының көп бөлігі өндіруші салаға жіберілді, біліп саласында "қалдықты" принцип сақгалды, ғалымдар саясатгың "қызметшілеріне", қазақ тілі түрмыстық тілг айналды, 1954-86жж. 600-ден астам қазақ мектебі жабылды. 1986ж. 16-желтоқсанда Қазақстан Компартиясыныі Пленумында Қонаевты қызметінен алуга шешім қабьшданды. Республика басшылығына Ульянов облысты: комитетінің I хатшысы болған Г. Колбин тагайындалды. Қогамда жарияланған мақсаттар мен нақты өмі, арасындағы кайшылық 1986ж. 17-желтоқсандағы оқиғаға экеліп соқты. Ол басқа қалаларға да таралды. ІІІер: бейбіт және саяси сипатта болды.Коммунистік партия үлтсыздандаруды, аз халықтарды мэңгүртке айналдыруда одан кейін орыстандыруды ашық жүргізді. Алайда, 1986 ж. Алматыдағы желтоқсан оқиғалары қоғамдық өмірдіі барлық жақтарын демократияландыру идеясы сол күйінше қиял болып қалғандығын көрсетті. М.С. Горбаче бастаган СОКП ОК жария кьілған « қайта қүрудың » шеткері өлкелерге, аз үдтгарға арналмағаны белгіл болды.1986 ж. бастап Қазақстан мен Мэскеуде республика басшылығының атына жэне солкезде 75 жасқ жакындап қалған ОК 1 - ші хатшысы Д. Қонаевтың жеке басына қарсы сындар айтыла бастады. Бэрі де биліі басындағьшардың ауыстырылуының қажеттігін түсінді және де бүл жөнінде мэскеулік билеушілерге де айтқаі еді. Алайда бүл демократиялық жолмен іске асады деп күтілді, сондықтан да одан арғы оқиғаларға халыі екіметгің өзі жариялаган принциптерін бүзғандығы ретінде эділ баға берді.Пленум ешқандай ақпаратсыз жэн жариялықсыз 20 минуттай ғана уакытқа созылды. Ел тағдьфына осыншама астамшылықпен қарау каза; халқының абыройына, оның үлттық сана - сезіміне нүқсан келтіріп, халықтың партия өкілдеріне сеніміі азайтып наразылық тудырғаны белгілі. Оған қоса әлеуметгік жэне үлттық саясаттағы теңсіздік, экономикадағь күйреу факторлары қосылды. 17-желтоқсанда студен жэне жүмысшы жастар Алматы көшелеріне шықты. Бұл бейбіт толкуды басуға Мэскеу тікелей басшылық жасады. Оған эскери бөлімдер, өрт сөндіру бөлімшелер жүмылдырылды. Олар митингіге шыққандарды үрып соғып, мүздай сумен түншықтырып таратты. 17-18 желтоқсандағы кайгылы оқиғалар барысында бірнеше адам қазаа болып, көптеген адамдар жараланды Демонстрацияны куып тарату жөніндегі хабар бүкіл Қазақстанды дүр сілкіндірді, Республиканың көптегеі қалаларында осындай баскөтерулер болды, олар да қатал басып жаншылды.Қылмыстық тәртіп бойынша 99 адаи сотталды, солардың ішінде 21 жасар Қ. Рысқүлбеков ату жазасына кесілді. Жүздеген студенттер окудаі шыгарылса, көптеген адамдар партия, комсомол қатарынан шығарылды,12 жоғарғы оқу орнының ректорларі ауыстырылды. 1986ж. Желтоқсан оқиғасы Қазақстанда үлкен ішкі үлттық және элеуметтік қарама-қайшылыі бар екенін көрсетгі. Сонымен қатар үлтгық тэрбие көрген жастарда үлттық намыстың бар екенін д көрсетгі.1987ж.КОКП ОК-нің қаулысы бойынша 1986ж. Желтоқсан окиғасы қазақ үлтшьшдыгының көрінісі деп бағалаңды. 1989ж. М. Шаханов КСРО халық депутатгарының I съезінде Желтоқсан оқиғаларына эділ баға беруд талап етгі. 1991ж. Желтоқсанда Н. Ә. Назарбаевтың 1986ж. Оқиғаларға қатысқандарды актау жөніндег жарлыгы шықты. 17- желтоқсан Демократиялық жаңару күні деп жарияланды. Оқиғаның тарихи маңызы. қазаі халқының тэуелсіздікке ұмтылуына жол ашты; партия басшыпығын қордаланыяг қалған мәселелерді шешудіі әдіс, тэсілдерін іздестіруге мэжбүр етгі.

ХХг. II жартысындағы Қазақстанның мәдениеті мен гылымы.

Соғыстан кейінгі мәдениеттегі аса ірі оқиға Қазақстан Ғылым Академиясының (1946ж.) ашылуы болды Президенті ғалым Қ. И. Сәтбаев болды. 20ғ. 90-жж. ҒА-ның қүрамында 32 ғылыми мекеме, 250-ге жуық ғыльа докторлары мен 2000 ғылым кандидаттары болды. Әдебиетге 0. Сүлейменовтың, I. Есенберлиннің, Ә Кекілбаевтың, М. Шахановтың, 0. Бөкеевтің кітаптары үлкен сұранысқаие болды. Тарихшы-ғалымдардыі қызметі қатаң бақылауда болғандықтан, жазушы-ақындар тарихи мэселелерді кеп көтерді. Траихшы Ә Маргүлан үлттық мүдде үшін жан аямай жұ-мыс істеді. 70-жж. Жалпыға бірдей орта білім беруге көшу аяқталды 80-жж. Пэндерді терендетіп оқытатын мектептер ашылды. 80-жж әдебиет өкілдері-Ғ. Мүстафин,Ә. Тәжібаев, Б Момышұлы, Ж. Молдағалиев, Қ. Мьфзалиев. Қазақ'музыкасын тың шығармалармен толықтьфғандар: Е Рахмадиев, Ғ. Жұбанова, Н. Тілендиев, Ш. Қалдыаяқов т.б. Әншілер: Е. Серкебаев, Б. Төлегенова, Р. Бағланові т.б. Кино қайраткерлері- Ш. Айманов, С. Қожықов, А. Әшімов т.б.("Ботакөз","Менің атым-Қожа", "Бейбарыі сүлтан"). Алматыда Мемлекеттік Өнер мұражайы, Қазақ үлт аспаптар музейі ашылды. 90-жж. Т. Теменевтіі "Адамдар арасындагы бөлтірік", С. Апырыовтың көптеген фильмдері түсірілді. 1988ж. 30-40-50жж. қугын сүргінге ұшырағандар акталды. Тэуелсіздік алганнан кейін мэдени процестер өрістеді. Көп үлтты мэдениетт дамытуда 40 үлттық мэдени орталықтар ашылды. Білім саласында мемлекетгік және жеке меншік жоғары оқ; орындары көбейді.

КСРО-ның ыдырауы жэне Қазақстанның мемлекеттік тэуелсіздігін алуы.

1991ж. тамыз төңкерісінен кейін КСРО-ның ыдырау процесі тез қарқынмен жүзеге асырыла бастады. 1991ж. 8 желтоқсандағы Минскдегі Беловеж келісімінде( Беларус, РКФСР, Украина республикаларының басшылары қаралған мэселе: 1922ж. КСРО- ны құру туралы келісім - шартты жою, Тэуелсіз Мемлеккеттер Достастығыі қүру туралы келісімге келу. 1991ж.13-желтоқсандағы Ашхабад келісімінде (Орта Азия мен Қазақстаі басшылары)қаралған мәселе Беловеж кездесуінде қабылданған шешімді қолдау болды. 1991ж.21-желтоксанд Алматы келісімі болды. Бүған барлығы 11 республика қатысты. Онда қаралган мэселелер: КСРО ісжүзінде өмі сүруін токтатты, қүрамына кірген республикалар тең құқылы құрылтайшы болып саналатын ТМД құрылды ядролық қаруы бар мемлекеттер ТМД- ға енетін барлық республикалардың үжымдық қауіпсіздігін қамтамасы етуге келісті. Осы оқиғалардан кейінгі-іс шаралар: 1991ж. 25-желтоқсанда М. С. Горбачев КСРО Президею қызметінен кетгі. 1991ж. 26-желтоқсанда КСРО-ның өмір сүруін токтатқандығы туралы Деклараци жарияланды. Республиканың егемендігінің орңығуымен қатар Республика Президентін бүкілхалықтық сайла қажетгігі туындады. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің кезектен тыс сессиясында "Президент сайлау жөніндегі заң қабылданып, бүл қызметке Н. Ә. Назарбаевтың кандидатурасы ұсынылды. 1991ж. 1-желтоксанд бүкілхалықтык Президент сайлауы қорытындысымен Н. Назарбаев Президент болып сайлаңды, 10-желтоқсаңд Қазақ КСР-і Қазақстан Республикасы болып өзгертілді, 16-желтоқсанда "Қазақстан Республикасыны мемлекеттік тэуелсіздігі туралы" Заң қабылдаңды. Онда Қазақстан тэуелсіз, демократиялық, құқықтық мемлеке деп жарияланды. Тэуелсіз Қазақстаңды шет мемлекетгердін ішінде алғаш таныған-Түрік республикасы. 1992» Мемлекетгік рэміздер қабылданды. Ту авторы-Ш. Ниязбеков, елтаңба авторлары-Ж. Мәлібеков пен II Уалиханов. 1992ж. әнүранның мэтіні бекітілді, 2006ж. Жаңа энүран кабылданды. Осы жьшы мемлекетп тәуелсіздікті қамтамасыз еру мақсатында Ішкі істер эскері қүрылды. 1993ж. қантарда Қазақста Республикасының түңғыш Конституциясы қабылданды. 1995ж. жаңа Конституция қабылданды. Ол 9 бөлімнеі 98 баггган түрады. Ерекшеліктері: демократиялық Президентгік басқаруға жол ашылды, парламент екі палатал болды(сенат, мәжіліс), депутатгар саны 177-ден 114-ке қысқарды т.б. 1993ж. 15-қарашада үлттық валюта теңі енгізілді. 1992ж. І4-желтоқсанда Қазақстан халықтарының түңғыш форумы өткізілді. Қазақстанда ке партиялық жүйе қалыптасты.

Қазақстан Республикасының Конституциясы мен рәміздері.

1992ж. Мемлекеттік рэміздер қабылданды. Ту авторы-Ш. Ниязбеков, елтаңба авторлары-Ж. Мәлібеков пен Е Уалиханов. 1992ж. әнүранның мэтіні бекітілді, авторлары: сөзі-М. Әлімбаев, Қ. Мырзалиев, Т. Молдағалиев, ) Дәрібаева, бүрынғы эні сақталды(1944ж.), оны жазғандар-М. Төлебаев, Л. Хамиди, Е. Брусиловский. 2006: қантарда жаңа әнұран қабылданды. Сөзі- Ж. Нәжмеденов пен Н. Назарбаевтыкі, эні - Ш. Қалдыаяқовтыі 1993ж. қантарда Қазақстан Республикасының тұңғыш Конституциясы қабьшданды. Ол 4 бөлімнен, 21 тарауда 131 баптан түрды. Оның қүрамдас бөлімі - еліміздің коғамдық даму ерекшелігін бейнелейтін өтпелі кез жагдайларына арналган тарау. Бүл Конституцияның тарихи манызы: еліміздегі үлтаралық жарасымдықі сактауға негізделген, адам құқығы мен бостандығының басымдығы таньшды, Қазақстан халқы дүниежүзіх когамдастыктың ажырамас бөлігі болып айқындалды, әлемнің тарихи сахнасына тағы бір демократиялі мемлекетгің шыққанынын дэлелдеді. Қазақстанда болып жатқан саяси демократиялық, экономикалық өзгеріст Конституцияға өзгерістер жасау қажетгігін туғызды. 1995ж. 30-тамызда жана Конституция қабьшданды. Ол бөлімнен, 98 баптан түрады. Ерекшеліктері: демократиялық Президентгік басқаруға жол ашьшды, парламент ( палаталы болды(сенат, мэжіліс), депутаттар саны 17-7-ден 114-ке қысқарды, жалпы және төрелік соттар

біріктірілді, судьялардың әділ үкім шығаруға қажетгі құқықтық кепілдіктерін нығайтқан мэртебесі занды турді бекітілді, Судьялар нақты істері бойынша есеп бермейді, тек Конституция мен заңға бағынады, биліі тармақтарына, мемлекетгік лауазым иелеріне конституциялық қү^кықгардій-бруга жол берілмейді, Қазақстаі мемлекеті үлтына қарамастан барлық азаматтардың мүддесін қорғайды, Республикада қос азаматтыққа жо; берілмейді. 1995ж. Конституцияның тарихи маңызы: онда егеменді Қазақстанның элем алдындагы ба] болмысы, өркениетгі даму кезеңіндегі ерекшеліктері, әлемдік демократиялық кұңдылыктары көрініс тапқан республиканың одан эрі даму кезеңіне арналған құжат.

Қогамдык козғалыстар мен саяси партиялар.

1986ж. Желтоқсан оқиғасынан кейін елде экологиялық сипаттағы қозғалыстар пайда болды: "Семей-Невада"(0 Сүлейменов), Аралды қорғау женіндегі(М. Шаханов) т.б. Кейінірек Желтоқсан оқигасына қатысқандарды ақта; мақсатында М. Шаханов "Желтоқсан" қозғалысын кұрды.

Қазақстанның егемендік алуы, КСРО диктатурасының жойылуы қогамдық дамудың қажетті белгісі болыі табылатын көппартиялылыктың дамуына жол ашты. 1993ж. Соңында 4 партия тіркелді: Қазақстан социалистіі партиясы, Республикалық партия, Халық конгрессі партиясы, Коммунистік партиясы. Республикада 300-ден асі қогамдық-саяси ұйымдар, 68 эртүрлі қорлар тіркелген. 1999ж. " Отан" партиясы құрылды. Төрағасы-С Терещенко. Бұл партия Н. Назарбаевтың президентгікке кандидатурасын қолдау қоғамдық штабы негізінд құрылды. 1999ж. Республикада барлығы 14 саяси партиялар мен 30-ға жуық қогамдық қозғалыстар меі бірлестіктер болды. Елімізде саяси партиялар мен партиялық жүйелердің орныгуына, тэуелсіз баспасөздіі дамуына көп көңіл белінді. Бұл жағдай республиканың өркендеуіне, қоғамның демократиялануына реформалардың тереңдеуіне жэне халықтық тұрмыс-тіршілігінің жақсаруына ықпал етті.

"Қазақстан-2030"

1997ж. қазанда Н.Назарбаевтың "Қазақстан-2030" бағдарламасы жарияланды. Қаралган басть мэселелер:экономикалық дағдарыстан шығыу, реформаларды аяқтау, алдынғы қатарлы мемлекетгер қатарын қосылу. Онда еліміздің саяси, элеуметтік, экономикалық дамуының жақын арадыгы жэне ұзақ мерзімдегі дам? жолдары көрсеілген. Мемлекет дамуындағы ұзақ мерзімді 7 басым мақсатты іске асыру көзделген: үлттыі қауіпсіздікті сақтау,"шкі саяси түрақтылық пен қогамның топтасуын нығайту, экономикалық өсу, Қазакстаі азаматтарының денсаулығын, білімі мен эл-ауқатын кетеру, энергетика ресурстарын жете пайдалану инфрақүрылым, көлік жэне байланысты дамыту, кәсібн мемлекет қүру. Қазақстанның басты мүраты - ұлтгыі біртұтастық, элеуметтік эділеттілік тэн әрі барлық хапқының экономикалық әл-ауқаты артқан тэуелсіз гүлденген және саяси тұрақты Қазақстанды сомдау деп көрсетілген. 2030ж. Қазақстан жедел өркендеп кел< жатқан үш аймақтың- Қытай, Ресей жэне Мұсылман элемінің арасындагы экономика мен мэдениетт байланыстырушы буын ролін атқарушы болады^

Қазіргі халықаралык катынастар жүйесіндегі Қазақстан.

Қазақстан сыртқы саясатта негізгі үш мәселеге көңіл аударады: ТМД, Азия, Еуропа, АҚШ, Тынық мұхиты, Тая; Шыгыс елдерімен халықаралық байланысты ныгайту; мәдени-экономикалық байланысты күшейте отырып алдыңғы қатарлы өркениетті елдер қатарына қосылу; Қазақстанның қауіпсіздігін сақтау, ядролық қарудь қолданбау, дүниежүзілік соғысты болдырмау. Сыртқы саясаттағы басты мэселе - ең жақын эрі ірі көршіле] Ресей мен Қытаймен жақсы қарым-қатынас орнату. 1994ж. Қазақстан мен Қытай арасындагы шекара аумагыі заңдастыру туралы кеісімге қол қойылды. 1996ж. Сэуірде Шанхай келісімі ұйымы құрылды(Ресей, Қытай Қазақстан, Тэжікстан, Қырғызстан). Қаралган мэселелер: шекараны бұзбау, бейтарап аймақтық қашыктықть 100 шақырымға дейін жеткізу. Сыртқы саясатта АҚШ-пен қатынастың маңызы зор. АҚШ Қазақстаі экономикасының аса ірі инвесторы. Екі ел арасында Қарашыганақ кеніші, Каспий қайраңын бөлісу жөнінді келісімдер жасалды. Мэдениет пен білімді дамыту саласында "Болашақ" багдарламасы негізінде қазақстандыі студенттер АКДІ, Франция, Германия т.б. елдерде білім алуда. 1994ж. Н. Ә. Назарбаев Еуразиялық мемлекетте] Одағын құру идеясын үсынды. Мақсаты: Кеңес билігінен кейін пайда болган елдерде тұрақтылық пеі қауіпсіздікті нығайту, элеуметгік-экономикалық жаңғырту процестерін жүзеге асыру. 1997ж. басында Қазақстаі 60-тан астам халықаралық ұйымдарға мүше болды. Еліміздегі шетелдік бірлескен кэсіпорындар-325. Ең ір несие беруші елдер-Германия, Түркия, Австрия, Ұлыбритания. Американ инвестициясының көлемі 2 млрд доллар. Халықаралық байланыс нэтижелерінің тарихи маңызы: Қазақстан элемнің көптеген елдерімен теі деңгейде дигшоматиялық қарым-қатынас орнатты, дүниежүзілік аренада беделді орынға ие болды.

Қазіргі кезеңдегі элеуметтік-экономикалык даму ерекшеліктері.

Қазақстаңда жүргізілген экономикалық реформалар экономиканы басқаруды түбегейлі өзгерту жолдарыі қарастьфды. Министрліктер енді басқару емес, өнеркэсіптердің техникалық дамуына, салааралық байланыстыі өркендеуіне дұрыс бағыт тандау жұмыстарымен айналысады. Нарықтық құрылымның дамуын жеделдет мақсатында мемлекет меншігінен алу жэне жекешелендіру іске асырылды. Жекешелендірудің негізг экономикалық мақсаты- шаруашылықты тиімді ұйымдастыратын меншік иелерінің бақьшауына тапсыру. Жаң; банктік құрылым қалыптасты. Бірқатар ірі кэсіпорындар өте төмен багамен шетелдік компанияларға^сатьілды Олар: Қараганды металлургия, Соколов-Сарыбай комбинаттары, Жезқазган, Балхаш мыс қорыту комбинатгары Павлодар атом-энергетикалық кешені кэсіпорны т.б. Жүмыссыздық көбейді.

Қазақ интеллигенциясы.

Қазакстанның ұлттық интеллигенциясы Кеңес дэуірінен көп бұрын қалыптасты.Оның саны мен құрылымы, білім дәрежесі қоғамдық құрлыс пен тұрмыс жағдайына байланысты болды. 20г. басыңда 3 мың мұғалім, 600-дей ауъшшаруашылық маманы, 300-ге жуық дэрігер, 400-дей орта дәрежелі медицина қызметкері болған. Маман кадрлардың аздығы азамат согысы мен шетел интервенциясының кесірінен күшейе түсті. 20-30жж. Бұрынғы зиялы қауымға көзқарас өзгерді. Осы жылдары жоғаргы мектептер саны өскенімен мамаңдар қатарының толығуы мен интеллигенцияның қалыптасуына қатты әсер ете алмады. 1939ж. қазақтардың арасында интеллигенттер саны 8 пайыз болды. Әсіресе ауылдық, селолық жерлерде маман кадрлар жетіспеді. Ой еңбегң қызметкерлері арасында эйелдердің саны мүлде төмен болды. 1937-38жж. Репрессиялар интеллигенцияның қалыптасуына кері эсерін тигізді. Соғыстан кейінгі жылдары маман. кадрларды дайындауда жоғары және арнаулы оку орындары үлкен үлес қосты. 60-70-жж. Халық шаруашылыгында жұмыс істейтін маманданған қазақ кадрлардың саны 5 есе өсті. 70-жж. қазақ халқының әлеуметгік құрылымында интеллигенция ірі элеуметтік қауымдастыққа айналды, ол 25,1 пайыздьг құрады. Қазақстанда білімі жоғары және әлеуметтік-мамандық жағынан негізгі топтары бар, саны көп және тұрақты интеллигенция қалыптасуы үшін жарты ғасырдай уакыт қажет болды. 1937-38жж.Т. Рысқұлов, 0. Исаев, 0. Жаңдосов, С. Садуақасов "тыңшьшық қызметі" және "ұлттық фашизмі" үшін айыпталса, ғылым мен мэдениет қайраткерлері А. Байтұрсынов, Ә. Бөкейханов, М. Дулатов т.б. куғын-сүргінге ұшырады. Оларга тағылған айып негізсіз болды. Интеллигенцияга қарсы қуғын-сүргін 40-50жж. жалғасты. Тарихшы Е. Бекмахановтың "19ғ. 20-40жж. Қазақстан" еңбегі саяси зиянды деп табылып, автор 25 жылға бас бостандығынан айырьшды. А. Жұбанов, Қ. Сэтбаев, М. Әуезов жалған айыптармен қудаланды. Олар 1988ж. ақталды.

Астана: тарихы мен бүтіні.

Қазақстан қоғамын реформалау барысында астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру идеясы туды. 1994ж. 6-шілдеде Жоғарғы Кеңес астананы Ақмолаға көшіруге шешім қабылдады. 1997ж. 10-желтоқсаңда Ақмола ресми астана болып белгіленді. 1998ж. 6-мамырда Ақмолаға Астана атауы берілді. 10-маусымда жаңа астананың тұсаукесері болып өтті. Ақмола қаласының іргетасы 1830ж. салына бастады. Осы жылы есілдің бойында Қараөткел тұсында жаңа бекіністің құрлысы басталады. 1863ж. Ақмола ресми түрде округтік қала болып жарияланады. 1939ж. Ақмола облысы құрылып, оның орталығы болып Ақмола қаласы белгіленді. 1960ж. Тың өлкесі құрылып, Ақмола оның орталығына айналады. 1961ж. Целиноград болып аталады. 1994ж. Ақмола аты қайтарылды. Бүгінгі күні астана әлемдегі ең жас астана. Оның құрлысын салуға көптеген мемлекеттерден білікті мамандар шақырылуда. Қазіргі танда "Астана арнайы экономикалық аймағы" құрьшып, астана құрлысы өркен жаюда