- •1. Қазақстанда радиохабар тарату ісінің тарихы
- •2. Қазақ радиосының құрылымы (кеше жіне бүгін)
- •3. Радионың даму кезеңдері
- •1. Қазақ радиосының құрылымы (кеше жіне бүгін)
- •2. Радиожурналистика жаныры мен пішіндерінің эвалюциясы
- •3. Орфаграфия мен орфаепия, фонетика заңдылықтары
- •1. Радиожурналистиканың ақпараттық жанры
- •2. Какафония және эффония туралы ұғым
- •3. Радиохабардың тілі мен стиль ерекшелігі
- •1. Тікелей эфирді жүзеге асыру тәртібі
- •2. «Шалқар»ақпаратты-сазды бағдарламасы,оның тарихы, өзгешелігі
- •3. Радиодағы талдамалы жанр
- •1. Радиожурналистикадағы деректі көркем жанрлар
- •2. Кеңес дәуіріндегі радио жетістіктері
- •3. Радиодағы музыканың рөлі
- •1. Радиожурналистің соз мәдениеті
- •2. Радиохабарлардың жіктелуі.
- •3. Радиопішіндердің дамуы
- •1. Логиканың радиодағы рөлі
- •2. Қазақ радиосындағы –«Алтын қор»
- •3. Радиожурналист әдебі
- •1. Қазақ радиосындағы көркем хабарлар
- •2. Радиогазет, оның құрлымы, атқаратын қызметі
- •3. Радиодағы тікелей эфир немесе радиодағы интерактивтілік байланыс
- •1. Дыбыстық дерек – радиожурналистика өнімі
- •2. Радиоөнер және әуе толқынындағы әрбір сөздің салмағы
- •2. Шешендік өнерді меңгерудің кәсіби әдістері
- •2. Диктор-информатор және диктор-бастаушының айырмашылығы
- •3. Радиохабар жасауда интонация, екпіннің рөлі
- •15 Емтихан
- •2. Диктор, актер, журналист жүргізушіге байланысты тіл қолданыстары
- •1.30Ж. Радиода пайда болған жанрлар мен пішіндер радионың дамуына қандай үлес қосты?
- •2.Михайлов “Радионың табиғаты сөйлеу тілінің әдеби ауызша түріне жатады”,-деген сөзінің мәнісін түсіндіріңіз
- •3. Соғыс жылдарындағы радионың рөлі қандай болды?
- •1. Радиоүндесу мен радиогазеттің айырмашылығы неде?
- •2. Радиохабарларда «ырғақты» не үшін қолданады?
- •3. «Мағынасыз сөз болмайды, әрбір диктор сол мағынаны дөп басып таба білу керек»,-деген сөздің астарын түсіндіріңіз
- •1. Радиохабардағы саз- бейнелеудің тиімді құралы
- •2. Радиосұхбат, оның қазіргі кездегі сипаты
- •3. Радиожурналистке қойылатын талаптар
- •Баспасөз тілі мен радио тілінің айырмашылықтары
- •Радиодағы тікелей эфир дегеніміз не? тікелей эфирге тән ерекшеліктер
- •3. Журналистика және әдеп терминдері
- •Радио – ақпарат таратады, құлақтандырады дегенді таратып айтыңыз
- •Диджей – радионың жаңа жанры
- •3. Радиосұхбат пен радиоәңгімелесудің айырмашылығы
- •Радиодағы баспасөз мәслихаты
- •Радиохабардың өн бойында қолданылатын музыкаларды іріктеу
- •3. Саунд дизайнер радиода қандай қызмет атқарады?
- •1. «Қазақ радиосы» және ұлттық музыканың насихатталуы жайлы зерттеулер.
- •2. Тікелей эфирге алдын-ала жасалатын даярлық
- •3. Диктор – сөз шебері немесе жүргізуші журналистке қойылатын талап
- •1. Радиохабардағы өзіне тән тілдік және стилдік қолданыстары
- •2. Журналистің кәсіби санасының құрылымы қандай сипат алады?
- •3. Радиорепортаждағы дыбыстық фон деген не?
- •Радиорепортаждың өзіндік белгілері
- •Бернард Шоудың «Радиода «Иә» немесе «Жоқ» сөзін 50 түрлі етіп қолдануға болады»,-деген пікірін қалай түсінесіз?
- •Радиода сингормонизм заңын пайдалану
1. Радиожурналистикадағы деректі көркем жанрлар
Радиожурналистиканың деректі-көркем жанрлары радионың табиғатын танытып, оның тек бұқаралық ақпарат құралы ғана емес, үлкен өнер саласы екенін көрсетуге мүмкіндік береді, дыбысталатын тіл құдіретімен деректі-көркем туындылардың жасауына жол ашты. Өйткені, жанрлардың бұл тобы радиожурналистика мен радиодраматургияның үйлесімі мен үндестігі аясында дүниеге келетін радиотуындыларды қамтиды. Олардың құрылымы деректі және әдеби-көркем элементтердің синтезімен, өзара бірлесіп әрекет етуімен сипатталады.
Радиожурналистиканың деректі-көркем жанрлары – радиоочерк, радиофельетон, деректі драма, радиокомпозиция.
Радиоочерк – ақпаратты, талдамалы жанрлар функциясын атқара отырып, қамтитын тақырыбының ауқымына, бейнелейтін нысанасын тереңінен дәйектеу дәрежесіне қарай деректі-көркем жанрларға келіп топтасады.
Жанрлық даму тенденциясына байланысты радиоочерктің үш тармағын талдап айтқан жөн.
1. Алғашында радиоға тән сипатта емес, жалпы журналистиканың принциптеріне сүйеніп жазылған жазушылар мен әдебиетшілердің газет-журнал бетінде жарияланып, эфирден оқылған очерктері.
2. Тыңдаушыға қалай естілетіні ескеріліп, музыкамен көркемделетіні есепке алынатын арнайы жазылған радиоочерктер эфирден берілетін болады.
3. Дыбысталатын көркем мәтінмен бірге кейіпкердің нақты әңгімесін таспаға түсіріп алып қоса беретін жанды дерекке құрылған шын мәніндегі шынайы радиоочерктер эфирге шықты, яғни, радионың табиғатына тән радиожурналистиканың деректі-көркем жанры сипатында құрылымдық ерекшеліктері мен айқындалған толыққанды радиоочерк қалыптасты.
Радиоочерктің жанрлық элементтері: журналистің микрофон алдындағы жанды әңгімесі, дыбыстық деректерінде таспаға түсіріліп алынған оқиға кейіпкерінің өз сөзі, дәйекті деректер мен мәліметтер, жеке адамның тұлғасын сомдау, көркем шегініс пен көркем ойдан қосу, музыка және дыбыс эффектілері.
Бейнелейтін нысанына қарай радиоочерк үш түрге бөлінеді: жолсапар, проблемалық және портреттік.
Радиофельетон. Бұл – қоғамдық құрылыста кездесетін зиянды құбылысты ащы әжуаға айналдыратын жанр. Ондағы мақсат – жақсы сценарий жазумен қоса, жанрдың акустикалық табиғатынан туындайтын өзіндік ерекшеліктерді дұрыс игергенде ғана жүзеге асады. Радиофельетонның обьектісі біздің әлеуметтік өмірімізге, тұрмыс-тіршілігімізге, әдет-ғұрпымыз бен салт-санамызға сай емес, жалпы ілгері дамуымызға кедергі болатын жағымсыз фактілер. Арқау болатын фактілерінің сипатына қарай радиофельетондар деректі және деректі қойлымды деп екіге бөлінеді. Біріншісі – таспаға түсірілген жазбалардан, яғни белгілі бір нақты айғақтан тілшінің, яғни, автордың өзі оқитын мәтіннен тұратын деректі радиофельетон. Екіншісі – эфир сахнасында әртістердің орындауымен жасалатын және типтік деңгейде жинақталған фактілерге негізделетін деректі-қойылымды радиофельетон.
Радиофельетон күнделікті өмірде, заман ағымында өзіміз бетпе-бет тап болатын қоғамдағы келеңсіз жайттармен, кейбір кертартпа әрекеттермен күресуге арналған әдіс, типтік кемшіліктерді жоюға қолданылатын журналистік тәсіл, өткір де өміршең жанр.
Радиокомпозиция – радиожурналистиканың бейнелеуші құралдарын біртұтас, әрі толық мәнде пайдаланудың кешенді қисынын жүзеге асыруға жол ашқан жанр.
Радиокомпозиция – құрамына дыбыстық дерек, музыка, әдеби материал енетін, автордың шешімімен алуан түрлі материал бір тақырып аясында топтасатын радиохабар.
Радиоәңгіме – монологқа құрылатын деректі-көркем жанр. Оған да радиоочерктегі тәрізді өмірлік дерек өзек болады. Сондықтан да, радиоәңгіме деректік сипат алады. Ал көркемдік деңгейі тұрғысынан келетін болсақ, бұл жанр әдебиеттегі әңгіме жанрының белгілерін тұтас қамтиды да, радионың табиғатына тән көркемдік элементтерді бойына сіңіреді. Әңгіменің негізгі жанрлық элементі ең алдымен, жанды сөз, содан соң музыка, келесі кезекте дыбыс эффектілері. Радиоәңгіменің мазмұнымен қатар эфирден берілу тәсілі, естілу ерекшелігі де тыңдармандарды тартып, оның көңіл күйіне әсер етіп, дыбыс арқылы оқиға көрінісі, кейіпкер бейнесі сомдалуы қажет. Радиоәңгімедегі ең басты қызмет атқаратын нәрсе – сөйлеушінің дауыс ырғағы.
Деректі драмада автордан басқа адамдардың рөлдерін актерлер орындайды. Автор, яғни, журналист деректі драманы тыңдарманға ұсынатын тұлға. Ағылшын, неміс журналистерінің деректі драмаларының «Мен сіздерге мына бір жайды баяндап берейін», «Мен келе жатып, таңғажайып оқиғаға тап болдым», «Бірде маған бейтаныс кісі қоңырау шалды» деп басталуы дәстүрге айналған.