- •1. Қазақстанда радиохабар тарату ісінің тарихы
- •2. Қазақ радиосының құрылымы (кеше жіне бүгін)
- •3. Радионың даму кезеңдері
- •1. Қазақ радиосының құрылымы (кеше жіне бүгін)
- •2. Радиожурналистика жаныры мен пішіндерінің эвалюциясы
- •3. Орфаграфия мен орфаепия, фонетика заңдылықтары
- •1. Радиожурналистиканың ақпараттық жанры
- •2. Какафония және эффония туралы ұғым
- •3. Радиохабардың тілі мен стиль ерекшелігі
- •1. Тікелей эфирді жүзеге асыру тәртібі
- •2. «Шалқар»ақпаратты-сазды бағдарламасы,оның тарихы, өзгешелігі
- •3. Радиодағы талдамалы жанр
- •1. Радиожурналистикадағы деректі көркем жанрлар
- •2. Кеңес дәуіріндегі радио жетістіктері
- •3. Радиодағы музыканың рөлі
- •1. Радиожурналистің соз мәдениеті
- •2. Радиохабарлардың жіктелуі.
- •3. Радиопішіндердің дамуы
- •1. Логиканың радиодағы рөлі
- •2. Қазақ радиосындағы –«Алтын қор»
- •3. Радиожурналист әдебі
- •1. Қазақ радиосындағы көркем хабарлар
- •2. Радиогазет, оның құрлымы, атқаратын қызметі
- •3. Радиодағы тікелей эфир немесе радиодағы интерактивтілік байланыс
- •1. Дыбыстық дерек – радиожурналистика өнімі
- •2. Радиоөнер және әуе толқынындағы әрбір сөздің салмағы
- •2. Шешендік өнерді меңгерудің кәсіби әдістері
- •2. Диктор-информатор және диктор-бастаушының айырмашылығы
- •3. Радиохабар жасауда интонация, екпіннің рөлі
- •15 Емтихан
- •2. Диктор, актер, журналист жүргізушіге байланысты тіл қолданыстары
- •1.30Ж. Радиода пайда болған жанрлар мен пішіндер радионың дамуына қандай үлес қосты?
- •2.Михайлов “Радионың табиғаты сөйлеу тілінің әдеби ауызша түріне жатады”,-деген сөзінің мәнісін түсіндіріңіз
- •3. Соғыс жылдарындағы радионың рөлі қандай болды?
- •1. Радиоүндесу мен радиогазеттің айырмашылығы неде?
- •2. Радиохабарларда «ырғақты» не үшін қолданады?
- •3. «Мағынасыз сөз болмайды, әрбір диктор сол мағынаны дөп басып таба білу керек»,-деген сөздің астарын түсіндіріңіз
- •1. Радиохабардағы саз- бейнелеудің тиімді құралы
- •2. Радиосұхбат, оның қазіргі кездегі сипаты
- •3. Радиожурналистке қойылатын талаптар
- •Баспасөз тілі мен радио тілінің айырмашылықтары
- •Радиодағы тікелей эфир дегеніміз не? тікелей эфирге тән ерекшеліктер
- •3. Журналистика және әдеп терминдері
- •Радио – ақпарат таратады, құлақтандырады дегенді таратып айтыңыз
- •Диджей – радионың жаңа жанры
- •3. Радиосұхбат пен радиоәңгімелесудің айырмашылығы
- •Радиодағы баспасөз мәслихаты
- •Радиохабардың өн бойында қолданылатын музыкаларды іріктеу
- •3. Саунд дизайнер радиода қандай қызмет атқарады?
- •1. «Қазақ радиосы» және ұлттық музыканың насихатталуы жайлы зерттеулер.
- •2. Тікелей эфирге алдын-ала жасалатын даярлық
- •3. Диктор – сөз шебері немесе жүргізуші журналистке қойылатын талап
- •1. Радиохабардағы өзіне тән тілдік және стилдік қолданыстары
- •2. Журналистің кәсіби санасының құрылымы қандай сипат алады?
- •3. Радиорепортаждағы дыбыстық фон деген не?
- •Радиорепортаждың өзіндік белгілері
- •Бернард Шоудың «Радиода «Иә» немесе «Жоқ» сөзін 50 түрлі етіп қолдануға болады»,-деген пікірін қалай түсінесіз?
- •Радиода сингормонизм заңын пайдалану
№ 1 Емтихан билеті
1. Қазақстанда радиохабар тарату ісінің тарихы
Радио өзінің ағартушылық, насихатшылдық қызметі сонау Самуель Морзенің сызықшалары мен нүктелері түрінде болған кезінің өзінде-ақ атқарғаны тарихтан мәлім. 1914-1917 жылдарда дүниеге даңқы таралған Қысқы сарайдан саяси-тәрбиелік мәні бар ел зиялыларының сөздерін, патшаның нұсқауларын таратып, радиограммаларды басып шығарып, үлестіріп, ақпараттық-үгітшілдік саясаттың бір қызметін атқарған болатын. Сол тұста Ресей отары болып отырған Түркі халықтары да патшалық өкімет назарынан табылып, табиғи байлығы мол, бұратана халықты уысына ұстаудың басты құралы етіп, осы радионы пайдаланғаны құжат деректері арқылы мәлім.
Қазақ жерінде Ақтау қаласындағы (бұрынғы Шевченко, Форт-Александровск) радиостанцияның 1912 жылдан жұмыс істеуі де отарлау саясатын жүзеге асыру жолындағы шаралардың бірі екендігі айқын. Қазақ телерадиожурналистикасының тарихын зерттеуші ғалымдар – М. Барманқұлов, Р. Сағымбеков, С. Қозыбаев пікірлеріне сүйене отырып, қазақ жеріндегі радиостанциялардың 1913 жылдан емес, яғни 1912 жылдан жұмыс істегенін осы кітап авторы нақтылады.
Қазан революциясына дейін Александр Форты мен Түркістанда радиостанциялар жұмыс істеді. Олардың елге сіңірген еңбегі мен іс-тәжірибесі төңкеріске дейінгі жалпы радиотелеграф жұмысымен өзектес болып келеді.
Біріншіден, радиостанциялардың жалпы халыққа арналған кең аудиториясы болған жоқ. Ұйымдастырушылар алдарына ондай мақсатты қоймады. Радиохабарлары тек байланыс үшін қолданылып желілі телеграфты қайталады.
Екіншіден, радиостанциялар мемлекетке қарағанмен, шын мәнісінде түрлі ведомостволарға қызмет етті. Олар әскери және әскери-теңіз, сол сияқты почта-телеграф ведомостволары еді.
Үшіншіден, Қазақстан жеріндегі аталған радиолар негізінен әскери бөлімшелер арасын байланыстырушы қызметін атқарды. Олардың әскери байланыстағы рөлімен салыстырғанда шаруашылық, әкімшілік және саяси өмірге араласуы жоқтың қасы болатын. Әрине, ел өмірінің руханилығына араласпағанымен де радиобайланыстың қазақ даласында 1912 жылдан жұмыс істеп, Ресей радиосымен пара-пар жүруінің өзі де тарихи құндылық.
«Қазақ АКСР Халық комиссарлар Кеңесінің 1921 жылғы 29 қыркүйектегі шешімінің республикалық радионың дүниеге келуіне тікелей әсері болды. Онда Орынбордағы радиостанция арқылы күн сайын 1600 сөзден тұратын өздері дайындаған радиобюллетеньді республикаға таратуға құқық берілді. Бұл республика әуе толқыны арқылы көпшілікке арналып берілген алғашқы радио хабарлары еді»,- деп түсініктеме берілген Қазақ радиосының 80 жылдығына арналған «Әуе толқынында – Қазақ радиосы» деген еңбекте. Міне, ғылыми жүйеленген, тиянақты зерттеу қорытындысы бойынша айтылған осы пікір Қазақ радиосының тарихи бастау алған күнін белгілейді.
2. Қазақ радиосының құрылымы (кеше жіне бүгін)
Тәулік бойы хабар тарататын Қазақ радиосының сеткасында көрсетілген, тікелей эфирден шығарылатын әдеби-музыкалық бағдарлама түнгі 12 сағат 05 минуттан "Түнгі толқын" деген айдармен беріледі де 01 сағат 35 минутқа дейін созылады. Ал, "Шалқар" арнасында 23 сағат 05 минуттан 23.55-ке дейін "Жұлдызды түн" хабары жүргізіледі. Әрине, қазақ тіліндегі хабарлар ұлттық болмысқа сай жүргізілуі тиіс. Өйткені, жергілікті ұлт менталитеті өз тыныс-тіршілігінен, әдебиет, мәдениетінен, салт-дәстүрінен сезіліп тұруы тиіс. Әр елдің соны әйгілейтін, дәріптейтін арнасы болады.
Ұшқыр ақпарат құралы болғандықтан заман талабына қарай уақытпен бірге алға басып, жаңарып, жетіліп отыру радиоға тән қасиет. Осы орайда айтпағымыз, 2012 жылдың қазан айында Астанадағы Қазмедиа орталығына қоныс аударған Қазақ радиосының құрылымы мен шығармашылық зертханасында елеулі өзгерістер орын алды. Радионың басшылығы мен негізгі құрамы медиа орталыққа ауысты. Ал Алматыда тәжірибелі журналистер мен дыбыс монтаждау операторларынан, еліміздегі өзге ұлттар тілінде хабарлар дайындайтын «Достық» редакциясы және «Алтын қор» қызметкерлерінен құралған үлкен қосын – Қазақ радиосының Алматы студиясы жұмыс істеп жатыр. Осындай өзгерістермен қатар хабар тарату үрдісі де түбірімен қайта құрылып, уақыт тынысына сай жаңаша жұмыс жүйесі жасалды. Жаңалықтар бастап тікелей толқында өтетін бағдарламалар мен эфирдегі концерттер түгелдей Астанадан шығады. Бұған керісінше таспамен дайындалатын хабарлардың басым бөлігі және Қазақ радиосының «Алтын қорынан» алынатын хабарлардың барлығы Алматыдан беріледі.