Тақырыбы « Тамыр жолының аурулары ». «Аномалиялары »

Тамыр жолы көз алмасының ортаңғы қабаты. Ол склерамен тор қабық арасында орналасқан.Тамыр жолы 3 бөлімнен тұрады. Шатыраш қабық, кірпікті дене және хориоидея. Тамыр жолының қанмен қамтамасыз етілуі 2 жүйемен жүзеге асырылады. Шатыраш қабық және кірпікті дене қанды екі артқы ұзын және 4-6 алдыңғы кірпікті артериялардан алады. Олар шатыраш қабықтың түбінде қосылып, үлкен қан айналым шеңберін құрайды. Адам шатыраш қабықпен кірпікті денеге тарамдар береді. Хориоидея қанды басқа жүйеден алады. Ол жүйе 6-8 артқы қысқа кірпікті дене артериясынан тұрады. Мүның клиникалық тұрғыдан маңыздылығы: егер, микробтар бірінші жүйеге артериялармен жеткізілсе, шатыраш қабықпен кірпікті дененің қабынуы, яғни иридоциклит дамиды. Ал егер, микробат екінші жүйеге жетсе, хориоидит екі жүйеге түссе – панувеит.

Шатыраш қабықты кірпікті дененің нервтенуі көзден 10 мм орналасқан кірпікті түйіннен келетін қысқа цилиарлы нервтерден жүзеге асырылады. Бұл нервтермен сезімтал, симпатикалық және парасимпатикалық талшықтар өтеді. Нервтерге шатыраш қабық пен кірпікті дене бай болғандықтан, оларда қабыну процесі қатты ауырсынумен өтеді. Хориоидеяда үшкіл нервтің тарамдары болмағандықтан, алдағы қабыну ауырсынусыз өтеді. Қарашықтың сфинктерінен кірпікті бұлшықет парасимпатикалық нервтің талшықтарымен, ал қарашықтың дилятаторы симпатикалық нервтің талшықтармен нервтенеді.

Шатыраш қабықтың түсі әрбір адамда өзгеше, екі көзде бірдей; Тек, гетерехромиядан басқа жайылады. Оның түсі шатыраш қабықтағы пигментті клеткалардың санына, шатыраш қабықтың пигментті қабаттарының, оның тіндерінің көрінетініне жаңа туған нәрестелерде склераның көгілдірлігі осымен түсіндіріледі. Қан тамырларының қанға толу мөлшеріне байланысты. Қабыну барысында шатыраш қабықтың тамырлары кеңейеді және оның түсі өзгереді.

Шатыраш қабықтың беті тегіс емес, оның беті “губка” немесе “өрнек” тәрізді. Бұл суретте түсі сияқты әрбір адамда, оған ғана тән және екі көзінде бірдей. Қабыну кезінде шатыраш қабық беті ісінеді де, эксудат түзіледі. Сондықтан, қабынуда оның суреті анық болмайды. Қарашық көзге түсетін жарықтың ағымын реттейді. Жарық аз жағдайда қарашық кеңейеді, Оның мөлшері екі көзде бірдей. Иритте оның тіні ісінеді. Сондықтан, ауру көзде қарашық тарылады, оның жарыққа реакциясы әлсіз. Кірпікті дене көздің ішкі сұйығын шығарады және аккомодацияға қатысады. Кірпікті дене қабынғанда көздің ішкі қысымы төмендеп, көз алмасында пальпаторлы қатты ауырсыну пайда болады. Хориоидеяда көп пигментті сызықша хроматорлар бар. Олар рецепторлар қабылдамаған жарық фотондарын қабылдап, көзді жарықтанудан сақтайды. Хориоидея қанмен тор қабықтың сыртқы қабатын – пигментті эпителийді қамтамасыз етеді. Сондықтан, онда ошақтардың пайда болуы және оның келесіде деструкциясы тор қабықтың өзгерулеріне әкеледі. Сондықтан, таза хориоидиттер өте сирек кездеседі, әлбетте ол хориоретиниттер.

БАЛАЛАРДА ТАМЫР ЖОЛЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ:

Алғашқы жылдары нәрестеде тамыр жолында пигментті клеткалар хроматофорлар аз, сондықтан, балаларда тамыр жолының түсіп, жиі көгілдір – сұр түсті, ал көз түбі – ашық.

Нәрестелерде кірпікті дене мен қарашықтың дилятаторы жеткіліксіз дамыған. Сондықтан, қарашық тарылған (2-2,5 мм).

Аккомодациялық бұлшықет түтілу жағдайында.

ТАМЫР ЖОЛЫНЫҢ АУРУЛАРЫНЫҢ ЖІКТЕЛУІ:

1.Тамыр жолының қабыну аурулары

а)алдыңғы увеит немесе иридоциклит

б)артқы увеит немесе хориоидит

в)панувеит немесе иридоциклохориоидит

2.Тамыр жолының даму аномалиялары

3.Тамыр жолының ісік аурулары

4.Тамыр жолының жарақаттары

5.Тамыр жолының дистрофиясы

УВЕИТТЕР:

Тамыр жолы ауруларының себептері:

а)эндогенді организмнің инфекциялары(фокальді инфекциялар,гриб,ревматизм,түберкүлез,бруцеллез,токсоплазмоз,мерез және т.б. және балаларда Стилл ауруы)

б)экзогенді инфекция:өтпелі жарақаттарда, операцияларда, қасаң қабықтың жарасының тесілуінде.

в)зат алмасудың бұзылуы (подагра және диабет)

г)Факогенді көз бұрышының капсуласы зақымданғанда

Увеиттердің этиологиясын анықтағанда, жалпы клиникалық және лабораторлы зерттеулер қолданылады. Бірақ, оның этиологиясы 20 % жағдайда ғана анықталады.

ПАТОГЕНЕЗ :

Тамыр жолындағы өзгерістер негізінде иммунологиялық механизмдермен анықталады. Патогенезі бойынша, Вудстың классификациясына сай увеиттер гранулематозды және гранулематозды емес болып бөлінеді.

Гранулематозды процесстер қоздырғыштың басқа ошықтан әкелуіне, жалпы және жергілікті резистентносттің рөлі маңызды, яғни бұнда ошақ – гранулема дамиды(гранулемада лимфоциттер, эпителиоидты, гигантты клеткалар бар). Бұндай ағым токсоплазмада, түберкүлезде, бруцеллезде және мерезде байқалады.

Гранулематозды емес увеиттерде басты рөл тамыр жолының көзден тыс ошақтардан микробтары жалпы сенсибилизациясына, сезімталдығына және организмнің жүйелі аутоиммуноальды ауруларында (коллагенозды) тамыр жолының аутосенсибилизациясына беріледі. Яғни бұл жайда жойылмалы қабыну дамиды.

ИРИДОЦИКЛИТТЕР

Қабыну түріне байланысты:

1)серозды

2)экссудативті

3)фибринозды пластикалық

4)іріңді

5)геморрагиялы

Ағымы бойынша: жедел және созылмалы клиникасы. Науқас жедел басталады. Көзде ауырсыну пайда болады және түнге қарай үдей түседі, жас ағу, жарыққа қарай алмау, көру өткірлігінің төмендеуі. Объективті:

1)блефароспазм;

2)перикорнеальды инъекция;

3)шатыраш қабықтың түсіну өзгеруі;

4)шатыраш қабықтың суреті анық емес;

5)шатыраш қабықтың тамырларының инъекциясы;

6)қарашықтың тарылуы және оның жарыққа реакциясы әлсіз;

7)артқы синехиялардың түзілуі(шатыраш қабық көз бұршағының капсуласымен бітіскен);

8)қасаң қабықтың артында преципитаттар бар;

9)көз алмасында пальпаторлы ауырсыну;

10)шыны тәрізді дене қарауытқан;

Соңғысы кірпікті денеде белсенді қабыну процесінің дәлелдемесі.

Айқын фибринозды экссудатта немесе ем кеш басталса, қарашықта шеңберлі синехия немесе қарашықтың бітелуі болады. Іріңді иридоциклитте алдыңғы камераның бұрышында ірің деңгейі (гипопион), ал геморрагиялықта гифема (қан) түзіледі.

1.Түберкүлезді иридоциклит жиі диффузды формада өтеді. Оған тән белгілер:

1)майлы преципитаттар;

2)стромальды берік синехиялар;

3)қарашықтың бойымен пигмент жиналады;

4)қарашықтың бітелуі

2.Ошақты формасы:

1)басталуы баяу;

2)майлы преципитаттар;

3)кіші шеңбер аймағында сұр-сары немесе қызғылт, біртіндеп ұлғаятын түйіндер бар;

4)берік артқы синехиялар

Науқастың этиологиясы Манту реакциясымен рентгенологиялық зерттеулермен анықталады.

БАЛАЛАРДА УВЕИТТІҢ АҒЫМЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ:

Диабетті иридоциклит екі жақты, баяу өтеді, ратқы синехиялар берік емес, қарашық түсінде гипопион немесе фиброзды экссудат. Шатыраш қабықтың тамырлануы аускуляризацияға тән.

УВЕИТТІҢ БАЛАЛАРДАҒЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ:

1)сирек кездеседі;

2)процесс жедел емес;

3)ауырсыну әлсіз және тұрақты емес;

4)көзде тітіркену әлсіз, әсіресе бала жасы кіші болса;

5)преципитаттар кіші;

6)5 жасқа дейін қарашықтың бітелуі жиі кездеседі;

7)мектеп жасына дейінгілерді қабыну жиі барлық тамыр жолына өтеді,этиологиясына байланысты ерекшеліктері анық емес

8)жиі қайталанады;

9)көру өткірлігі төмендейді, жарты науқастарда көру өткірлігі 0,3 –тен төмен

Стилл ауруында увеит (инфекциялық полиартритте):

1)білінбей басталады;

2)Баяу өтеді

3) «Құрғақ» переципитаттар

4)шатыраш қабық семген

5)артқы синехиялар берік

6)қасаң қабықта жолақты дегенерация

7)катаракта дамиды.

Науқас жиі қыз балаларда және мектеп жасынга дейін кездеседі.

Педиаторлардың есіне саталатын стилл ауруы бар әрбір 5-ші балада көз ағзасы зақымдалады және баяу өтіп, емделмесе соқырлықпен аяталады.

ШЕШІМІ ЖӘНЕ АСҚЫНУЛАРЫ

Жедел иридоциклиттің ұзақтығы 3-6 жұма, созылмалының – бірнеше ай. Дер кезінде тиімді ем тағайындалса шешімі жиі жақсы. Бірақ рецидив те байқалады. Созылмалы иридоциклиттің шешімі балалардікі сияқты нашар. Жиі шеңберлі синехиялар, қарашықтың бітелуі дамып, шатыраш қабықьың бомбажына, екіншілік глаукомаға, соқырлыққа әкеледі.

Иридоциклиттің асқынуына жататындар, шыны тәрізді дененің қарауытыуы, катаракта, көру нервісінің невриті, гипотония, көз алмасының селеуі.

Емі. Ең бірінші ем атрапин тағайындау, яғни қарашықты кеңейтуден, мнехияны үзуден басталады. Глаукоманы емдейтін бірінші дәрі телокармин. Телокармин қарашықты тарылтады және көздің ішкі сұйығының ағуын жақсартады. Яғни, осы екі тамшы әсері бойынша қарама-қарсы. Егер сіз оларды шатастырып алсаңыз көзге үлкен зиян келтіресіз, аяғы соқырлыққа әкелуі мүмкін. Көзге тамызатын 1 % атрапин 0,1 % терапевтіктен ажыратылады. Сондықтан терапевтер оларды сақтағанда ерекше мұқият болуы керек.

Атрапин сульфаты қарашықты кеңейтіп сфинктердің салдылығын тудырады. Егер оның әсері жеткіліксіз болса, артқы синехиялар үзілмесе қосымша симпатикотрапты дәрілер (адреналин 0,1%, мезатен 1% кокаин 3%) тамызылады. Олар қарашықтың дилятаторын белсенділендіреді, яғни қарашыққа екі жақты әсер көрсетіледі. Иридоциклиттерді емдеуде картикостероидтар (1% картизон суспендиясы, 4% дексаметазан және т.б.) қолданылады. Аталған дәрілер, тамшылар, май иінде, конъюнктива астына парабультарлы инъекциялар, электрофорез ретінде қолданылады.

Осмотротея мақсатында 10 % хлорлы кальций, 40% гмоноза, экссудатты ыдырату мақсатымен фибриномезин, хемотрипсин және т.б. ферменттер қолданылады. Емнің ішінде физиоем ерекше орын алады. (соллюкс, парафин, диатермия), электрофорез, самайға сүлік салады.

Антибиотиктер этиологиясына сай қолданылады. Егер этиологиясы анықталмаса, кең спектрі антибиотиктермен сульфаниламидтермен емделеді. Ауыр өтетін увейттерде, “стероид тұрақты” увейттерде цитстатик терең қолданылады.

Көзден ауырсынуды басу үшін ретобульбарлы новексеинмен блокадасы диадинамикалық тоқ, сенальгетиктер тағайындалады. Қабыну процесі басылғаннан соң сіңдіру емі (папин, лидоза, биогенді стимуляторлар, дионин) көрсетілмеген.

ХОРИОИДИТТЕР

Этиологиясы: жиі таксоплазмоз, туберкулез, мерез, бурцеллез, пневмония және т.б.

Патогенез. Микробтар организмге эндогенді жолмен түседі. Оған себеп: хориоидеяның тамырларында қанның ағымының баяулауы және тамырлардың кеңдігі. Аурулардың дамуында аллергия және иммуннаагрессияның ролі маңызды.

Клиникасы. Ошақтың зақымданулары басым? Шағымдары науқастың ошақтың орналасуына байланысты. Ошақ орталықта орналасса, заттардың формасы өзгереді (метаморфопсия), көру өткірлігі төмендейді, көз алдында от жарқылдайды (фотопсия). Процесс хориоидеяның шетінде орналасса, науқасқа процесс білінбей өтеді, офтальмологияда ғана анықталады. Көз түбінің шетінде ошақтар басым болса, кешкі уақыттарда науқастардың аяқ алып жүруі қиындайды (сиптоматикалық гемералопия).

Көз түбінде жедел жағдайларда –сұр немесе сары түсті, шекарасы ашық емес, шыны тәрізді денеге қарай ығысқан ошақтар анықталады. Келесіде индильтрат ыдырайды немесе келесіде стромның семуі дамиды: ошақ ақ түсті, шекарасы анық, пигменттелген.

МЕРЕЗДІ ХОРИОДИТТЕ көз түбінде “тұз бен бұрыш” симптомы анықталады, жүре пайда болған токмоплазмозда – көздің артқы полюсінде ауқымды промеферативті ошақ дамиды, шыны тәрізді денеге қарай ығысқан, оның бойында көптеген жаңадын түзілген тамырлар және холестерин бар.

ТУБЕРКУЛЕЗДІ ХОРИОДИТ ТҮРЛІ ФОРМАЛАРДА ӨТЕДІ:

а) конглобирован. туберкулез (жиі балаларда)

б)лимиарлы хориодит (интарокальді туберкулездің өршуіне байланысты және жалпы болжамы нашар)

в) шашыранды (диссемир)хориодит

ЖЕДЕЛ ІРІҢДІ ХОРИОДИТ СЕИПСИСТЕ

церебральді минингитте, жедел ангинада, және т.б. инфекциялық іріңді ауруларда кездеседі. (іріңді микробтар хориоидеяға жатса)

Алғашқыда көз түбінде ұсақ көптеген сары-ақшыл ошақтар анықталады. Процесс тез арада тар қабыққа және тамыр жолының алдыңғы бөлңмңне тарайды. Жедел іріңді (панувеит) немесе метостатикалық офтальмия дамиды. Көру өткірлігі тез төмендейді. Шыны тәрізді денеде абсцесс қалыптасады. Іріңді процесс жедел дамығанда процесс көздің ішкі қабатына және оның ішкі құрамына өтеді - эндофтальмит дамып, келесіде патофтальмитке өтеді, симпатикаық офтальмияның бір формасы – серофибритозды иридоциклит, нейрорейтинит және ошақты хориорейтинит. Бұл процесс сау көзді оттай жарақат алғаннан кейін екінші жұмадан кейін немесе одан кеш мерзімде дамиды.

АЛДЫН АЛУ:

Инфекциялық аурулармен дюкальді инфекция ошақтарының дамуының алдын алу.

ТАМЫР ЖОЛЫНЫҢ АНАМАЛИЯЛАРЫ:

Тамыр жолының даму анаомалиялары сирек кездеседі. Клиникалық тұрғыдан маыздылары:

Аниридия-шатыраш қабықтың болмауы. Науқастарда көру өткірлігі төмен, жиі туа пайда болған глаукомамен бірге кездеседі. (алдыңғы камераның бұрышы патологиясы салдарынан).

Емі. жасанды қарашық жасау (жанаспалы линза кию)?

АЛЬБИНИЗМ. Бүкіл организмде пигмент жоқ. Шатыраш қабық сұр-қызық түсті, қарашық қызық түспен жарықтанады, жарыққа қарай алмайды. Көру өткірлігі төмендеген, түсті көру бұзылған, нистагматизм.

ЕМІ: жарықтан қорғайтын көз әйнегін немесе қара-қоңыр түсті жанаспалы линза кию.

Шатыраш қабық колобомясы-қарашық төңкерілген алмұрт тәрізді.

Боликория-шатыраш қабықта бірнеше қарашық бар.

Корэктопия- қарашықтың ығысуы. Көру өткірлігі төмендеген. Пластикалық операциямен емделеді.

Тамыр жолының даму анамалиялары бар науқастар үнемі “Д” байқауда болады. (глаукоманың күдігі болғандықтан).

Тамыр жолының ісік және жарақат аурулары бәрін біз қарастырмаймыз, олар көз ісіктері дәрісінде қарастырылады.

Бақылау сұрақтары:

1. Ириттің негізгі клиникалық белгілері

2. Циклиттің негізгі клиникалық белгілері

3. Хориодиттің негізгі клиникалық белгілері

4. Иритоциклиттерді емдеу принциптері

5. Ириттің, циклиттің шешімі мен асқынулары

6. Хориодиттің шешімі мен асқынулары

1. Таблицалар: көз алмасын кесіп көрсету, туа біткен катарактарлар (көз бұршағының қарауытуы), кәрілік катарактасы, көздің қарауытқан бұршағын алу, афакияның түрлі коррекциясы, катаракталарының классификациясы. Түрлі түсті слайдтар тақырыпқа байланысты (12 дана)

2. КІҚ –ың тәуліктік өлшемдері: қалыпты және түрлі патологиялық жағдайларда; глаукоманың түрлі сатыларда көру аймағы; глаукоманың жедел ұстамасының клиникалық белгілері; көз түбінің және глаукоматозды экскавацияның офтальмологиялық сурет;алдыңғы камераның бұрышының суреттері бар кестелер.

3. «Көз бұршағының патологиясы. Глаукомалар.» тақырыбы бойынша слайдттар.

Дәріс