23. Химерлі моноклоналды антиденелерді алу биотехнологиясы

Химерлі моноклональды аунтидене 65-70% адам, 30-35% тышқан.

Ритуксимаб – вариабельді бөлігі тышқан және константты бөлігі адам ауданынан тқратын химерлі моноклональды антидене, В лимфоциттерде СD20 антигенімен байланысқан және В клеткалардың лизисін жүзеге асыратын иммунологиялыұ реакцияларды иницирлейді. Ритуксимаб онкологияда қолдануға рұқсат берілген бірінші моноклональды антидене. 1997 ж. АҚШ та В клеткалы лимфомаларды емдеу үшін Idec компаниясы шығарған. 2006 ж. Препарат 2 белгісі бойынша емдеуге арналған: CD20 позитивті диффузды ірі клеткалы В лимфома; ревтматоидты артриттің кейбір түрлері. Емнің эффективтілігін қамтамасыз ету үшін терапияның алдында CD20 рецепторлардың экспрессия дәрежесіне скрининг ж.ргізу қажет.

Цитуксимаб (Эрбитикус) эпидермальды өсу факторының рецепторы активациясын тежейтін химерлі моноклональды антидене. 2003 ж. Эрбитукс АҚШ та тоқ әшек ісігін емдеу үшін, ал 2006 ж. Бас және мойын ісігін емдеу үшін пайдаланылды. Ритуксимабты химиотерапиямен комбинацияда пайдалану кезінде науқастарда, яғни В клеткалы индолентті лимфомамен ауыратын науқастарда өзгерістерге әкелді. Жақсы нәтиже берді, 100% емдік әсер, соның ішінде 75% толық регресс, ұзақтығы 65.1 айға дейін жүрді. Емдік процесс науқастарда жеңіл өтеді токсикалық эффектісіне байланысты: лихорадка, жүрек айна, әлсіреу, бас ауруы, зуд, бронхоспазм, гипотензия болуы мүмкін.

24. Моноклонды антиденелерді медицинада пайдалану биотехнологиясы

Моноклональды антиденелер — жеке антиген детерминантына қарсы антиденелер. В — торшалардың бір клонының туындысы. Әртүрлі антигендер арасындағы ең аз айырмашылықты тани алады үйткені олардың тәнділік (спецификалық) қасиеті өте басым.Моноклональды антиденелер (цоликлон анти-А және анти-В)эритроциттер агглютиногендерін анықтау үшін қолданылады. Олардың тұрақтылығы жоғары,өте сезімтал. Цоликлондар көмегімен қан топтарын анықтау қанынан изогемагглютинирлеуші сарысу дайындайтын донорға жүгінуді азайтады. Цоликлондар сирек кездесетін эритроциттерді типтеу үшін қолданады. Химералық антиденелерді ісік ауруларын,иммундық ауруларды емдеуде қолданады. Бұл антиденелерде адамның и Fc-фрагменттері бар.Оны тышқан клеткасына әсер ету арқылы рекомбинантты ДНҚ технол.алған.Тышқан антиденесінің константты аумағы соған сәйкес адам иммуноглобулинінің константты ауданымен алмастырылады.Химералық а-де адам иммуноглобулинінің 65 % болады.Ендігі кезекте медицинада қолданылатын монокл.антиденелерге жеке тоқтала кетейін.Herceptin- сүт безінің ісігінде қ. Rituxan- В-клеткалық лимфомдарды емдеуде қ. РЕМИКЕЙД (инфликсимаб) - Infliximab (REMICADE), қабыну процестеріне,ісік некрозының факторына қарсы. Трастузумаб(Trastuzumab, Герцептин) – рекомбинантты МкАТ, қомақты ісіктердің ісік клеткаларының бетіндегі HER2 рецепторымен байланысады. Ритуксимаб (Ритуксан, Мабтера)химералық монокл.а-дене. CD20+ антигенімен байланысады. Бұл антиген пре-В-лимфоциттер мен пісіп-жетілген B-лимфоциттердің бетінде локализденеді,бірақ бағаналы гемопоэтикалық клеткаларда,қалыпты плазмалық клеткаларда және басқа ұлпалардың сау клеткаларында болмайды.Бұл антиген неходжкинских лимфомның В-клеткалардың 90% экспрессияланады. Ритуксанның әсер ету механизмі жанамалық антидене–тәуелді клеткалық және комплемент–тәуелді цитотоксикалық дамуымен байланысты. Бұлардың дамуы CD20 оң лимфома клеткаларының өліміне әкеледі. Ритуксан В-кл-ды лизиске ұшыраудан сақтайды. Бевацизумаб (Авастин) рекомбинантты гуманизирленген монокл. антидене,ол тамырдың эндотелий(VEGF) өсу факторымен байланысады да оны бейтараптандырады.Нәтижесінде ангиогенез бұзылады, васкуляризация төмендейді және ісіктің өсуі баяулайды. МкАТ конъюгаттарын иммунотоксиндер деп аталатын токсинді ісік антигендеріне қарсы қолданады.Моноклональды антиденелерге бактериалдық немесе өсімдіктектес токсиндерді тігеді. Нәтижесінде ісік антигендеріне арналған құрылымдар және ісікті жоятын заттар алынады. Монокл. А-денелерді қолданады:Сұйықтардың құрамында теңестіру үшін: полипептидтік гормондарды (соматотропинді, пролактинді, тиреотропты және фолликуллостимулдеу гормонды);ісік жасушаларының маркерлерін (2 интерлейкиннің антигенін, эпидермис өсу факторының рецепторын, қуық асты безінің ерекше антигенін);цитокиндерді (1-8 интерлейкиндерді, жасушалардың колонияларын стимулдейтін факторды); дәрілік препараттарды (теофиллин, гентамицин, циклоспорин); басқа заттарды (тироксин, В12 витамин, ферритин, фибрин ыдырағанда түзілетін өнімдерді).зиянды, уытты заттарды табу үшін

30.Моноклонды антиденелердіалу биотехнологиясы. Бөтен қосылыс (ақуыз, полисахарид, т.б. заттар) ағзаға түскенде В-жасушалар активтенеді, антиденелерді көп мөлшерде түзеді де, қан құрамына шығарады. Антиденелер бөгде антигендермен байланысып, оларды бейтараптандырады. Ағзада бір антигенге қарсы әр түрлі антиденелердің қоспасы түзіледі. Ақуыз молекуласында бірнеше (5-15) антигендік детерминанттар болады.Ақуыздық антигеннің бір детерминанттық тобы (эпитоп) көбінесе 6-8 аминқышқылы қалдықтарынан құрылады. Ақуыздың бір детерминантына да қарсы әр түрлі антиденелер түзілуі

мүмкін. Полисахаридтік антигендердің де бірнеше эпитоптары болады,

бір детерминанттың тобы 3-6 моносахарид қалдықтарынан құралады. В-лимфоциттің бір жасушасы, бір В-жасушаның ұрпақтары, клоны антиденінің бір түрін синтездейді. В-лимфоциттің бір жасушасы, бір В-жасушаның ұрпақтары, клоны антиденінің бір түрін синтездейді. Бір В-лимфоциттің клоны синтездеген антиденелер моноклоналды антиденелер деп аталады. Антидененің бір түрі антигеннің бір детерминанттың танып, онымен байланысады.Бір В-лимфоциттің клоны синтездеген антиденелер моноклоналды антиденелер деп аталады. Антидененің бір түрі антигеннің бір детерминанттың танып, онымен байланысады. Моноклоналды антиденелерді алу әдісінің кезеңдері :- В-лимфоциттерді алады, - Гибридті клеткаларды (гибридомаларды) алады, - Моноклоналды антиденелерді синтездейтін гибридомаларды теңестіреді және скрининг. - Клондау. - Моноклоналды антиденелерді көп мөлшерде алады.Моноклоналды антиденелерді алу Моноклоналды антиденелердің түзушілері (продуценттері) ретінде гибридомаларды қолданады. Гибридомалар

• екі дене жасушаларының қосылуының нәтижесінде түзіледі

• өмір сүру қабілеттілігі бар жасушалар,

• іn vіtro жағдайда ұрпақтанады.

Екі қосылатын жасушалардың:

• генетикалық қасиеттері ұқсас,

• жіктелу қабілеттілігі ұқсас,

• себінді жағдайда минималды қоректік ортада өсу қабілеті болу керек.

Бірінші рет гибродомаларды гибридизация әдісті пайдаланып Келлер мен

Ц.Мильштейн 1975 жылы жасады.

. Моноклоналды антиденелдерді синтездейтін гибридомаларды

В-лимфоциттерді плазмоцитомаларымен қосып алады.

Плазмоцитома мен В-лимфоциттердің

• генетикалық қасиеттері ұқсас,

• жіктелу қабілеттілігі ұқсас

• плазмоцистоманың аппараты иммуноглобулиндердің синтезіне бағытталған.

Плазмоцитома мен В-лимфоциттерді қосып алған гибридомалар:

- ісік жасушалары сияқты шексіз бөлінеді,

- лимфоциттер сияқты антиденелерді синтездейтін қабілеттілігі болады.

Жеке гибридті жасушаның клоны синтездейтін антиденелер

моноклоналды антиденелер болып табылады.

Тышқан антиденелердің кейбір бөлігін адам ақуыздың

компонентіне ауыстырады.

Осындай антиденелер химерлы антиденелер деп аталатын

болды.

Адам ақуыздың компонетерін

тышқан антидене молекуласында жоғарлатқанда

алынған антиденелер гуманизилденген антиденелер

деп аталды. Кейбір антиденелер толық адам антиденелері болып табылды.