14. Поликлонды иммундық сарысуды алу әдісін мысалды келтіріп сүреттеңіздер

Поликлонды антиденелер – В – лимфрциттер кондарында қан сарысуын түзетін және әртүрлі антиген детерминанттарымен байланысады. Қан сарысуынан бөлініп алынған антидене қоспасы поликлонды препараттар деп аталады. Поликлонды антиденелер иммунделден жануарлар алу үшін иммунодиагностикада кең қолданылған. Қояндарды белоктық антигендермен иммундау көмегімен поликлонды антиденелер алу схемасы: 1. Антигендерді дайындау: иммунизациялау үшін өте таза белок препараттары қажет. Иммундық жауап пен белоктың тазалығын жоғарылату үшін иммунизациялау суспензиясына электрофорезден кейін қажетті белокпен полиакриламид гелін енгізеді. Электрофорезден кейін гельдің жіңішке шеттерін кесіп алып тастайды, содан кейін қажетті белоктар боялады, содан соң шеттерді қалған гельдің жіңішке шеттеріне жабыстырып, негізгі белоктың мөлшерін кесіп аламыз. Алынған гель жолағын бірдей 2 бөлііке бөліп, бөлек пробиркаларда қатырамыз. 2. Қояндарды иммундау. Иммунизациялау үшін кем дегенде 3 қоян алу керек, себебі алынатын иммундық жауап әрқайсысында әртүрлі болуы мүмкін. Белогы бар гельдің бір бөлігін физиология ерітінді көмегімен гомогенизаторда ұсақтайды, ұсақтауды өте мұқият жасау керек, себебі суспензия біртекті болу керек және иммунизациялау кезінде бітеліп қалмау керек. Суспензияға Фрейнд толық адъювантын енгізеді. Суспензияны қояндарда тері ішілік омыртқасына енгізеді. Ол жердегі жүндерді кесіп тастайды, себебі тері анық көрінеу тиіс. 3. Қан алу. Қанды құлақ венасынан алады. Тексеру үшін 0,5 – 1 мл қан жеткілікті: ол үшін құлайтың шетін қырады, венаны саусаупен басады, ісініп тұрған венаға инсулинді шприц инесін тығып, 0,5 – 1 мл қанды алады. Егер жауап қанағаттандыратын болса онда 10 – 12 күннен кейін иммунизациядан соң жануарлардан қан алынады. Қан алып болғаннан соң, құлағын мұқият спиртпен сүртеді. Қоянға жұмыс біткен соң, көп қан жоғалтып қоймас үшін тағы да 10 минуттай қарау қажет. Иммунизациялау кезінде қоянды орамжапырақпен және сәбізбен қоректендіріп тұру қажет.

15. Поликлонды иммундық сарысу иммунобиотехнологияда пайдалану тәсілдері

Иммунды сарысу құрамында антиденелері бар сарысулар. Иммунды сарысулар жұқпалы аурумен ауырған немесе жұқпалы ауру қоздырғышымен иммундалған адамдар немесе жануарлар қанынан алынады. Иммунды сарысулар емдік, аурудың алдын алу, диагностикалық болып бөлінеді. Клиникада қан топтарын, ИГ топтарын, ұлпа түрлерін анықтауда қолданылады. Иммундық сарысу алу үшін продуцент ретінде қой , жылқы, есек, шошқаны қолданады. Қан құрамындағы антиденелер максималды деңгейге жеткенде иммунизацияланған жануардан қан алынады. Иммунды сарысудың негізін гаммаглобулиндер құрайды. Иммунды сарысулар алыну көзіне қарай: гомологиялық адам қанынан және гетерологиялық жануарлар қанынан.

Иммунды сарысудың 4 түрі қолданылады: антибактериалды, вирусқа қарсы, антитоксикалық, аралас – бактериалармен токсиндерге қарсы.

16.Адьюванттар– иммундық жүйенің модуляторлары, түсіндіріңіздер.

Адъюванттар – антигендермен бірге енгізгенде антигендерге қарсы ағзаның иммундық жауабын ерекшесіз күшейтеді.Антигендерді тазартқанда олардың иммуногендігі (иммундық активтігі) төмендейді. Төменмолекулалы ерігіш антигендердің иммуногендігі әлсіз болады. Иммунобиотехнологияның маңызды мақсаттың бірі – жоғары, ұзақ уақыт сақталатын иммунитетті қамсыздандыратын вакциналарды құрастыру. Тиімділігі жоғары адьюваттарды пайдаланып бұл мақсатты шешуге болады. Жоғары тазартқан гомогенді антигендердің және төменмолекулалы ерігіш антигендердің негізінде вакциналарды жасағанда адьюванттарды пайдаланады. Иммунологиялық адъюванттар – бұл ерекшесіз әсер ететін, антигенге қарсы ерекше иммундық жауапты күшейтетін заттар. Адъюванттар атқаратын қызметі:антигендердің депосы ретінде, иммуностимулятор ретінде, иммуномодулятор ретінде. Адьюватттардың әсерінен: антиденелердің титры жоғарлайды, Тц- және/немесе Тх-клеткалардың активтігі жоғарлайды. Бұл адьюванттардың иммуностимулдеу және иммуномодулдеу қызметіне байланысты. Адьюваттарды антигендермен бірге немесе алдында енгізгенде оның стимулдеу әсері байқалады. Адьюванттар - гетерогенді заттардың тобы. Адъювант әсерінің механизмі: антигендердің депосын құрылады, антигендің сініруі баяулайды; қабыну процесі пайда болады; лимфалық түйіндердің реакциялары күшееді; антигендердің физика-химиялық қасиеттері өзгереді; ақуыздардың синтезі күшееді; комплемент жүйе активтенеді; антигендің процессингі және антигенді Т-клеткаларға ұсынуы кұшееді; қомекші клеткалардың қызметі күшееді; иммунокомпетенті клеткаларға антигендің тасымалдануы жылдамдайды; Т- және В-клеткалардың пролиферациясы мен жіктелуі, функционалды активтігі және өзара әрекеттесуі стимулденеді; цитокиндердің түзілуі стимулденеді. Адъюванттардың классификациясы 1. Минералды адъюванттар: минералды коллоидтар, ерігіш заттар, кристаллоидтар. 2.  Өсімдік адъюванттар: сапониндер. 3.  Микробты адъюванттар: корпускулярлы және суббірлікті құрылымдар, ақуыздар, нуклеин қышқылдар, липидтер, көмірсулар, липополисахарид-ақуыздық комплекстер. 4.  Цитокиндер және цитокин қасиетері бар пептидтер. 5.  Синтетикалық заттар: полинуклеотидтер (поли-А:У, поли-И:Ц т.б.), пептидтер, гликопептидтер (мурамилдипептид және оның өнімі), липопептиддер, полииондар. 6.  Тимуста түзілетін препараттар: Т-активин, тималин, тимоптин, тимактид, тимостимулин, вилозен. 7.  Сүйек-кемігінде түзілетін препараттар: миелопид және оның пептидтері. 8.  Күрделі жасанды адъюванты жүйелері: липосомалар, микрокапсулар виросомалар, т.б. Адъювант әсерінің екі негізгі механизмі: Бірінші механизм – антигендердің депосын құру және ақырың шығару. Антигендердің депосы түзілген жерде гранулема пайда болады, узақ уақыттың ішінде сақталады. Антигенді узақ уақыт ағзаға ұсынудын нәтижесінде көбірек көрсетілген иммундық жауап және ұзақ есі қалыптасады.Екінші механизмі - адъюванттың ерекшесіз иммуностимулдеу әсеріне негізделінеді. Бұл ағза клеткаларымен цитокиндердің түзілуінін жоғарлауына, өзара әрекеттесетін молекулардың экспрессиясының күшейеуне, басқа эффекторлардың пайда болуына әкеледі. Нәтижесінде иммундық жауаптың реакциялары күшееді. Адъюванттар қасиетіне тәуелді гуморалды иммунитетті, клеткалық иммунитетті, гуморалды және клеткалық иммунитетерді бірге стимулдейді. Мысалы, Фрейнд толық адъювант – көбінесе клеткалық иммунитеттің дамуына себепші болады, Фрейнд толық емес адъювант және минералды сорбенттер – антиденелердің түзілуіне себепші болады. Адъюванты әсеріне түсетін клеткаларды бөледі: адъюванты әсеріне түсетін біріншілік клеткалар, адъюванты әсеріне түсетін екіншілік клеткалар. Біріншілік клеткаларға жатады макрофагтар, екіншілік клеткаларға жатады лимфоциттер. Адъювант индуциялайтын және макрофактар бөліп шығаратын негізгі медиатор интерлейкин-1 болады.Тимус-тәуелді антигендердің әсерінен иммундық жауаптың дамуын адъювант күшейтеді. Бұл адъюванттардың әсеріне Т-лимфоциттердің қатысуын көрсетеді.

17. Альюванттардың түрлері, тізімін келтіріп әр адьювантты сипаттаңыздар

Адъюванттар – антигендермен бірге енгізгенде антигендерге қарсы ағзаның иммундық жауабын ерекшесіз күшейтеді. Антигендерді тазартқанда олардың иммуногендігі (иммундық активтігі) төмендейді. Төменмолекулалы ерігіш антигендердің иммуногендігі әлсіз болады.

Иммунобиотехнологияның маңызды мақсаттың бірі – жоғары, ұзақ уақыт сақталатын иммунитетті қамсыздандыратын вакциналарды құрастыру. Тиімділігі жоғары адьюваттарды пайдаланып бұл мақсатты шешуге болады. Жоғары тазартқан гомогенді антигендердің және төменмолекулалы ерігіш антигендердің негізінде вакциналарды жасағанда адьюванттарды пайдаланады.

Иммунологиялық адъюванттар – бұл

*ерекшесіз әсер ететін

*антигенге қарсы ерекше иммундық жауапты күшейтетін заттар.

Адъюванттар атқаратын қызметі:

*антигендердің депосы ретінде,

*иммуностимулятор ретінде,

*иммуномодулятор ретінді.

Адьюватттардың әсерінен:

*антиденелердің титры жоғарлайды,

*Тц- және/немесе Тх-клеткалардың активтігі жоғарлайды.

Бұл адьюванттардың иммуностимулдеу және иммуномодулдеу қызметіне байланысты. Адьюваттарды антигендермен бірге немесе алдында енгізгенде оның стимулдеу әсері байқалады. Адьюванттар - гетерогенді заттардың тобы.

Адъюванттардың классификациясы

1. Минералды адъюванттар: минералды коллоидтар, ерігіш заттар, кристаллоидтар.

2.  Өсімдік адъюванттар: сапониндер.

3.  Микробты адъюванттар: корпускулярлы және суббірлікті құрылымдар, ақуыздар, нуклеин қышқылдар, липидтер, көмірсулар, липополисахарид-ақуыздық комплекстер.

4.  Цитокиндер және цитокин қасиетері бар пептидтер.

5.  Синтетикалық заттар: полинуклеотидтер (поли-А:У, поли-И:Ц т.б.), пептидтер, гликопептидтер (мурамилдипептид және оның өнімі), липопептиддер, полииондар.

6.  Тимуста түзілетін препараттар: Т-активин, тималин, тимоптин, тимактид, тимостимулин, вилозен.

7.  Сүйек-кемігінде түзілетін препараттар: миелопид және оның пептидтері.

8.  Күрделі жасанды адъюванты жүйелері: липосомалар, микрокапсулар виросомалар, т.б.

Минералды адъюванттар

Минералды адъюванттер ретінде қолданады:

* алюминий гидрототықтар немесе фосфаты,

*кальций фосфаты, хлорлы кальций, алюмин-калийді ашудастар.

Минералды адъюванттар көбінесе гуморалды иммунитетті стимулдейді, көмекші клеткалар мен Тх2 лимфоцитерге әсер етеді.

Өсімдік адъюванттар

Иммуногенездің күшті өсімдік стимуляторы сапонин болып табылады.Сапонин көптеген осімдіктерде кездеседі.Тазалығы жоғары сапонин Т-тәуелді және Т-тәуелді емес антигендердің әсерін күшейтеді, уыттылығы төмен. Сапонинді адъювант ретінді ветеринариялық вакциналарды жасағанда пайдаланады.

Микробты адъюванттар

Микроорганизмдердің көбісі күшті адъюваты әсеріне ие.

*M. tuberculosis,

*C. parvum,

*B. pertussis,

*Nocardia,

*L. Monocytogenes,

*микроорганизмдердің фракциялары -липополисахарид, пептидогликан, А липид т.б.

Адъювант ретінде пайдаланады

*микробты клеткаларын,

*клеткалардың лизаттарын,

*мембранды және рибосомалды фракцияларын.

*саңырауқулақтарының гликандарын, микробтар мен ісіктерге қарсы әсер етеді,

*энтеробактериялардың липополисахаридтерін, В-клеткалар мен макрофагтарға әсер етеді,

*ақуыздар, пептидогликандар мен и нуклеотидтерді, иммунитеті стимулдеді

Осы заттардың негізінде әртүрлі заттарды синтездейді, мысалы мурамилдипептид Мурамилдипептидтің май эмульсиясы клеткалық иммунитеті активтендіреді

Мурамилдипептид - грамтеріс және грамоң бактериялардың клетка қабырғасы пептидогликанның компоненті

Мурамилдипептид:

*адъювантты әсеріне ие,

*ағзаның жұқпаға қарсы төзімділігін

стимулдеу қабілетіне ие,

*противоопухолевый иммунитет,

*иммунокомпетенті клеткаларды

активтендіреді

*цитокиндердің синтезін ынталандырады

Мурамилдипептидті антигендер мен вакциналарға қосқанда ағзаның гуморалды жауабы күшееді. Мүмкін ол В-клеткаларға тікелей әсер етеді.Қазіргі күнді мурамилдипептидтің түындылары синтезделген. Мурамилдипептидтің химиялық модификациясы негізінде әртүрлі адьюватты қасиеттері бар аналогтары аланды.

Жасанды адъюванттар

Липосомалар – вирустық антигені бар жасанды липидтік мембраналық сфералары. Липосомаларды жасағанда адъюванты әсері бар пирогенді әсеріжоқ липидтерді.

Липосомалар

*құрамына енгізген заттардың уыты әсерін төмендетеді,

*жақсы биоүйлесімді мен биоыдырауна ие болады,

*бірнеше антигендер мен қосымша адъюванттарды құрамына кіру мүмкін.

Вирус қабығының ақуыздарын пайдаланғанда “виросомаларды” (иммуносомаларды) алады, нуклеин қышқылы жойылған вирион қабықшасына ұүсас болады.

Виросомалар (virosoma)

- вирустәрізді бөлшектер,

- вирустың генетикалық материалы (ДНҚ немесе РНҚ) жоқ

-вирустың клетка мембранасымен қосылу қабілетті.

Синтетикалық полиэлектролиттер: иммуностимулятор ретінде поли-4-винилпиридин, поли-2-метил-5-винилпиридин и полиакрил қышқылы болады. Бұл заттарды ақуыздармен енгізгенде ағзада антиденелерді түзетін клеткалардың саны 5-15 рет жоғарлайды. Болжам жасалған полиэлектролиттердің әсерінен В-лимфоциттер мен Т-хелпер клеткалар активтенеді.

Пептидтер

Рекомбинанты технология немесе синтез арқылы алынған пептидтер адъювант ретінде болу мүмкін, мысалы,

*ИЛ-1-дің синтетикалық І63-І7І фрагменті цитокиндің иммунды жауапты стимулдейтін қасиеттің көрсетеді, ал пирогенді әсері болмайды,

*неотим – ісік некроз фактор мен тимозиннен құралған гибридті ақуыз,

*имунофан (тимогексин) – гексапептид - арг-α-асп-лиз-вал-тир-арг,

II-типопоэтиннің активті орталығы құрылымының химиялық модификация нәтижесінде жасалған,

*мурамилдипептидтің және А липидтің синтетикалық аналогтары.

Кен қолданатын адъюванттар:

• алюминий гидрототықтар немесе фосфаттар;

* микобактериялардың өнімдері, соның ішінде мурамилдипептид және квил-А;

*сквалаон/сквален;

*су-май эмульсиялары, соның ішінде құрамында минералды майлар бар эмульсиялары;

*көп қабатты липосомалар;

*баяу биодеградацияға ұшрайтын капсулары;

*блок-полимерлер;

*липополисахаридтер, Bordetella pertussis, Corynebacterium parvum IMREG-1, лимфокиндер.

Адъювант әсерінің механизмі:

*антигендердің депосын құрылады, антигендің сініруі баяулайды;

*қабыну процесі пайда болады;

*лимфалық түйіндердің реакциялары күшееді;

*антигендердің физика-химиялық қасиеттері өзгереді;

*ақуыздардың синтезі күшееді;

*комплемент жүйе активтенеді;

*антигендің процессингі және антигенді Т-клеткаларға ұсынуы кұшееді;

*қомекші клеткалардың қызметі күшееді;

*иммунокомпетенті клеткаларға антигендің тасымалдануы жылдамдайды;

*Т- және В-клеткалардың пролиферациясы мен жіктелуі, функционалды

активтігі және өзара әрекеттесуі стимулденеді;

*цитокиндердің түзілуі стимулденеді.

Адъювант әсерінің екі негізгі механизмі:

Бірінші механизм – антигендердің депосын құру және ақырың шығару.Антигендердің депосы түзілген жерде гранулема пайда болады, узақ уақыттың ішінде сақталады.Антигенді узақ уақыт ағзаға ұсынудын нәтижесінде көбірек көрсетілген иммундық жауап және ұзақ есі қалыптасады.

Екінші механизмі - адъюванттың ерекшесіз иммуностимулдеу әсеріне негізделінеді. Бұл әкеледі

*ағза клеткаларымен цитокиндердің түзілуінін жоғарлауына,

*өзара әрекеттесетін молекулардың экспрессиясының күшейеуне,

*басқа эффекторлардың пайда болуына.

Нәтижесінде иммундық жауаптың реакциялары күшееді.

Адъюванттар қасиетіне тәуелді стимулдейді:

*гуморалды иммунитетті,

*клеткалық иммунитетті,

*гуморалды және клеткалық иммунитетерді бірге.

Мысалы,

*Фрейнд толық адъювант – көбінесе клеткалық

иммунитеттің дамуына себепші болады,

*Фрейнд толық емес адъювант және минералды сорбенттер –

антиденелердің түзілуіне себепші болады.

Адъюванттың түріне клеткалық және гуморалды жауаптардың балансы тәуелді.

Фрейнд көрсеті:

*ақуыздық антигендерді толық емес Фрейнд адъювантпен енгізгенде антиденелердің түзілуіне әкеледі,

* ақуыздық антигендерді толық Фрейнд адъювантпен енгізгенде клеткалық иммунитет дамиды.

Адъюванты әсеріне түсетін клеткаларды бөледі:

*адъюванты әсеріне түсетін біріншілік клеткалар

*адъюванты әсеріне түсетін екіншілік клеткалар.

Біріншілік клеткаларға жатады макрофагтар,

екіншілік клеткаларға жатады лимфоциттер

Адъювант индуциялайтын және макрофактар бөліп шығаратын негізгі медиатор интерлейкин-1 болады.

Тимус-тәуелді антигендердің әсерінен иммундық жауаптың дамуын адъювант күшейтеді. Бұл адъюванттардың әсеріне Т-лимфоциттердің қатысуын көрсетеді

19.Адьюваттар, түрлері және қасиеттері, иммунобиотехнологияда пайдалану. Адъюванттар – антигендермен бірге енгізгенде антигендерге қарсы ағзаның иммундық жауабын ерекшесіз күшейтеді.Антигендерді тазартқанда олардың иммуногендігі (иммундық активтігі) төмендейді. Төменмолекулалы ерігіш антигендердің иммуногендігі әлсіз болады. Иммунобиотехнологияның маңызды мақсаттың бірі – жоғары, ұзақ уақыт сақталатын иммунитетті қамсыздандыратын вакциналарды құрастыру. Тиімділігі жоғары адьюваттарды пайдаланып бұл мақсатты шешуге болады. Жоғары тазартқан гомогенді антигендердің және төменмолекулалы ерігіш антигендердің негізінде вакциналарды жасағанда адьюванттарды пайдаланады. Иммунологиялық адъюванттар – бұл ерекшесіз әсер ететін, антигенге қарсы ерекше иммундық жауапты күшейтетін заттар. Адъюванттар атқаратын қызметі:антигендердің депосы ретінде, иммуностимулятор ретінде, иммуномодулятор ретінде. Адьюватттардың әсерінен: антиденелердің титры жоғарлайды, Тц- және/немесе Тх-клеткалардың активтігі жоғарлайды. Бұл адьюванттардың иммуностимулдеу және иммуномодулдеу қызметіне байланысты. Адьюваттарды антигендермен бірге немесе алдында енгізгенде оның стимулдеу әсері байқалады. Адьюванттар - гетерогенді заттардың тобы. Адъюванттардың классификациясы: 1. Минералды адъюванттар: минералды коллоидтар, ерігіш заттар, кристаллоидтар. 2.  Өсімдік адъюванттар: сапониндер. 3.  Микробты адъюванттар: корпускулярлы және суббірлікті құрылымдар, ақуыздар, нуклеин қышқылдар, липидтер, көмірсулар, липополисахарид-ақуыздық комплекстер. 4.  Цитокиндер және цитокин қасиетері бар пептидтер. 5.  Синтетикалық заттар: полинуклеотидтер (поли-А:У, поли-И:Ц т.б.), пептидтер, гликопептидтер (мурамилдипептид және оның өнімі), липопептиддер, полииондар. 6.  Тимуста түзілетін препараттар: Т-активин, тималин, тимоптин, тимактид, тимостимулин, вилозен. 7.  Сүйек-кемігінде түзілетін препараттар: миелопид және оның пептидтері. 8.  Күрделі жасанды адъюванты жүйелері: липосомалар, микрокапсулар виросомалар, т.б. Минералды адъюванттар:Минералды адъюванттер ретінде алюминий гидрототықтар немесе фосфаты, кальций фосфаты, хлорлы кальций, алюмин-калийді ашудастар қолданады. Минералды адъюванттар көбінесе гуморалды иммунитетті стимулдейді, көмекші клеткалар мен Тх2 лимфоцитерге әсер етеді. Өсімдік адъюванттар: Иммуногенездің күшті өсімдік стимуляторы сапонин болып табылады. Сапонин көптеген осімдіктерде кездеседі. Тазалығы жоғары сапонин Т-тәуелді және Т-тәуелді емес антигендердің әсерін күшейтеді, уыттылығы төмен. Сапонинді адъювант ретінді ветеринариялық вакциналарды жасағанда пайдаланады. Микробты адъюванттар: Микроорганизмдердің көбісі күшті адъюваты әсеріне ие. Мысалы, M. tuberculosis, C. parvum, B. pertussis, Nocardia, L. Monocytogenes, микроорганизмдердің фракциялары -липополисахарид, пептидогликан, А липид т.б. Адъювант ретінде микробты клеткаларын, клеткалардың лизаттарын, мембранды және рибосомалды фракцияларын пайдаланады. Саңырауқулақтарының гликандарын, микробтар мен ісіктерге қарсы әсер етеді, энтеробактериялардың липополисахаридтерін, В-клеткалар мен макрофагтарға әсер етеді, ақуыздар, пептидогликандар мен и нуклеотидтерді, иммунитеті стимулдеді. Осы заттардың негізінде әртүрлі заттарды синтездейді, мысалы мурамилдипептид. Мурамилдипептидтің май эмульсиясы клеткалық иммунитеті активтендіреді. Мурамилдипептид - грамтеріс және грамоң бактериялардың клетка қабырғасы пептидогликанның компоненті. Мурамилдипептид: адъювантты әсеріне ие, ағзаның жұқпаға қарсы төзімділігін стимулдеу қабілетіне ие, противоопухолевый иммунитет, иммунокомпетенті клеткаларды активтендіреді, цитокиндердің синтезін ынталандырады. Мурамилдипептидті антигендер мен вакциналарға қосқанда ағзаның гуморалды жауабы күшееді. Мүмкін ол В-клеткаларға тікелей әсер етеді. Қазіргі күнді мурамилдипептидтің түындылары синтезделген. Мурамилдипептидтің химиялық модификациясы негізінде әртүрлі адьюватты қасиеттері бар аналогтары аланды. Жасанды адъюванттар: Липосомалар – вирустық антигені бар жасанды липидтік мембраналық сфералары. Липосомаларды жасағанда адъюванты әсері бар пирогенді әсеріжоқ липидтерді. Липосомалар құрамына енгізген заттардың уыты әсерін төмендетеді, жақсы биоүйлесімді мен биоыдырауна ие болады, бірнеше антигендер мен қосымша адъюванттарды құрамына кіру мүмкін. Вирус қабығының ақуыздарын пайдаланғанда “виросомаларды” (иммуносомаларды) алады, нуклеин қышқылы жойылған вирион қабықшасына ұүсас болады. Виросомалар (virosoma) - вирустәрізді бөлшектер, вирустың генетикалық материалы (ДНҚ немесе РНҚ) жоқ, вирустың клетка мембранасымен қосылу қабілетті. Синтетикалық полиэлектролиттер: иммуностимулятор ретінде поли-4-винилпиридин, поли-2-метил-5-винилпиридин и полиакрил қышқылы болады. Бұл заттарды ақуыздармен енгізгенде ағзада антиденелерді түзетін клеткалардың саны 5-15 рет жоғарлайды. Болжам жасалған полиэлектролиттердің әсерінен В-лимфоциттер мен Т-хелпер клеткалар активтенеді.Пептидтер: Рекомбинанты технология немесе синтез арқылы алынған пептидтер адъювант ретінде болу мүмкін, мысалы, ИЛ-1-дің синтетикалық І63-І7І фрагменті цитокиндің иммунды жауапты стимулдейтін қасиеттің көрсетеді, ал пирогенді әсері болмайды, неотим – ісік некроз фактор мен тимозиннен құралған гибридті ақуыз, имунофан (тимогексин) – гексапептид - арг-α-асп-лиз-вал-тир-арг, II-типопоэтиннің активті орталығы құрылымының химиялық модификация нәтижесінде жасалған, мурамилдипептидтің және А липидтің синтетикалық аналогтары. Кен қолданатын адъюванттар: алюминий гидрототықтар немесе фосфаттар; микобактериялардың өнімдері, соның ішінде мурамилдипептид және квил-А; сквалаон/сквален; су-май эмульсиялары, соның ішінде құрамында минералды майлар бар эмульсиялары; көп қабатты липосомалар; баяу биодеградацияға ұшрайтын капсулары; блок-полимерлер; липополисахаридтер, Bordetella pertussis, Corynebacterium parvum IMREG-1, лимфокиндер.