32. Мұз қалыңдығының өсу шарттары және мұз қалыңдығының өсуін есептеу әдістері

Салқындау уақытының узақтығын «Т» белгілеу арқ һ бағанада және S (аудан) шығатын жылу шығынына байланысты S/S қатынасы келесі түрде өрнектеледі: T=CPHt/S; егер барлық судың беріктік қабаты 0°-қа дейін салқындаған б/са, атм жылу алмасу мұздың жылу өткізгіштігі арқ б-ды. Бірлік бөлігі үшін келесісінше өрнектеледі: S_м=L_{м м} һ_м; Егер мұздың қатуы кезінде судың беткі қабатының жоғалтқан жылуы белгілі б-са, онда судың салқындауы кезінде п б мұздың шеткі мөлшерін есептеуге б-ды. S= Lм; мұздың қатуы кезінде су бетінің атмосферамен жылу алмасу қарқындылығы кең шектерде өзгереді. Мұз жамылғысы орнау сипаты б-ша екі түрге: - статикалық мұз орнау; - динамикалық мұз орнау деп бөлінеді. Мұз қатуының статикалық түрі таяз және кіші ауданды көлдер, су бөгендер, тоғандардың жекелеген учаскелері үшін орын алады. Ал динамикалық түрі судың қарқынды араласуымен сиптталады. Сондықтан, ағысы қатты учаскелерде қарқынды желдің орын алатын суқоймаларына тән.

33. Су нысандарының мұз қату кезеңіндегі мұздық-термикалық режимі

Табиғатта су қоймаларында мұз I орнайды, бірақоның қату температурасы 0оС-тан төмен болуы м‰мкін, себебі су құрамындағы ерігензаттардың мөлшері мен құрамы қату температурасын төмендетеді. Бұл қатутемпературасының төмен-деуі судың минералдану дәрежесіне және тұздардың құрамынатәуелді.Минералдану 5-60/00 болып келетін табиғи су қоймаларының сулары химиялықтұрғыдан алғанда аралас ерітінді болып табылады. Олар ‰шін қату температурасынесептеуде физикалық химияда келесі формула қолданылады:

t= −1,86 ⋅c⋅i , (2.14)мұнда 1,86 – криоскопиялық тұрақты, немесе қату температурасының молекулярлықтөмендеуі; с – еріген заттардың мольмен алынған концентрациясы (1000 г ерітіндіде

болатын заттың граммдар санын оның молекулярлық салмағына бөліндісі); i – изотоникалық коэф-фициент, ол келесі формуламен есептеледі:i=1+α(k−1) , (2.15)

мұнда α– еріген заттардың диссациялану дәрежесі (ерітіндідегі диссациацияға ұшыраған молекулалардың жалпы молекулалар санына қатынасы); k – молекулалардыңдиссацициасы нәтижесінде пайда болған иондар саны.(2.8) формуладан судың қату температурасының жалпы минералдануға, заттың жалпы диссациалану дәрежесіне, берілген тұздың диссациасы кезінде пайда болатын иондарсанына тәуелді.Минералданудың өсуімен бірге жоғарыда айтқандай судың қату температурасы біршама төмендейді және судың максимал тығыздығы байқалатын температурасы датөмендейді. 2.2-суреттегі график судың қату температурасы мен максимал тығыздығының жалпы минералдануға байланысты өзгеруін көрсетеді. Суреттен көрінетіні су қоймасының режимінде 24,70/00-ден жоғары минералданған сулар максимал тығыздығына жетпейқатады, ал бұл жағдай су қоймасын-дағы барлық араласу процесіне, өз кезегіндетемператураның суда еріген газдардың тереңдігі бойымен таралуына т.б. әсерін тигізеді.

және судың қатуына әсері_

Ерітіндіден тұз кристалдары немесе мұз кристалдары бөлінетін екі шектіктепе-теңдігі орнайтын температурасы орын алады. Шекаралардың қиылысу н‰ктесінесәйкес келетін температура эвтектикалық температура деп аталады. Бұлтемпературада және ерітіндінің сәйкес концентрациясында ерітіндіден оның екі құрамдасбөлігі (тұз және мұз кристалдары) бөлінеді, ал ерітінді қатып болғанша құрамы өзгеріссізқалады, соның нәтижесінде мұз бен тұз кристалдарының эвтектикалық қоспасынантұратын мұзпайда болады