14. Банкроттық және оның негізгі пайда болу себептері

Ұйымның күйреуі- оның кредиторлар алдындағы қарызын өтей алмауы ұйымның жойылуына әкелетін ресми түрде жарияланған немесе сот шешімі танылған жағдайы болып табылады.

*банкроттың пайда болуының объективті себебі.

1. экономиканы реформалаудың нормативті және заң шығаратын базаларының ақша-несие , салық жүйелерінің жеткіліксіздігі.

2. инфляцияның аса жоғары деңгейі

3. фирманың құнды қағаздарының нарықтық құнының төмендеуі.

4. бәсекелестің жоғары деңгейі және оның нәтижесінде пайда болған оған сәйкес келмейтін өндіріс базасының төмендеуі.

*Субъективті себебі.

1.банкроттықты уақытша болжап,оны келешекте сақтай алмау.

2.жарнама өтімділік жүйесінің болмауы сұранысты дұрыс зерттемегендіктен сату көлемінің төмендеуі.

3.өндіріс көлемінің төмендеуі.

4.аяқталмаған жоғарғы шығындар.

5.ұқсас бірақ сапасы жоғары өнімдердің бағасына кейбір түрлердің бағаларының жақындауы

Ұйымның күйреу ықтималдығын бағалау әдістері 4 әдістен құралады

1. Несие қабілетінің индексін есептеу

2. Формальді және формальді емес критерилер жүйесін қолдану

3. Төмен қабілеттілік көрсеткіштерін болжау

4. Қаржылық ағымдық талдау

*несие беру қабілеттілігінің индексінің есебі қаржылық болжауда бағаларының эксперттік бағалау және экономика-математикалық модельдеу әдістерін қолдануы мүмкін.

Экономика-математиканың модельдеу қаржылық болжаудың ең тиімдісін алу үшін эксперттік бағалау тәсілімен толықтырылады. Әлемдік тәжірибеде ұйымның қаржылық тұрақтылығын болжап күйреу ықтималдылығын анықтау барысында экономикалық модельдеу қолданылады.жиі қолданылатын модель Альтманның «Z» моделі. 2 формадан тұрады. 1. Z=-0,3877+К(ағымдағы өтімділік)*Х(-1,0736)+К(қаржылық тәуелділік)*Х*0,0579

К(ағымдағы өтімділік)=қ.м.а/қ.м.м

К(қаржылық тәуелділік)= сырттан тартылған капитал/баланс валютасы

Егер z=0 тең болған жағдайда, күйреу ықтималдығы 50%-ке тең. Z<0 болса, күйреу ықтималдығы 50%-дан төмен. Егер z>0 болса , күйреу ықтималдығы 50%-дан жоғары.

2 факторлы Z моделі қарапайым болғандықтан Альтман 1968 жылы 5 факторлы модельді ұсынды.

Z= 1,2*К1+1,4*К2+3,3*К3+0,6*К4+К5

К1= меншікті айналым қаражаттары/баланс валютасы

К2= бөлінбеген пайда/баланс валютасы

К3= салық салынғанға дейінгі пайда/бөлінбеген пайда

К4= меншікті капитал/сырттан тартылған капитал

К5= сатудан алынған табыс/баланс валютасы

Z мәніне байланысты күйреу ықтималдығын бағалау мәндері.

Z мәні күйреу ықтималдығы

1,81 төмен өте жоғары

1,81-ден 2,70-ке дейін жоғары

2,71-ден 2-90 дейін мүмкіндігі бар

3-тен жоғары өте томен

15. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептің мәнін ашып көрсетіңіз. Ақша қаражаттары- ның қозғалысы есебі бұл ақша қаражаттар бөлімін тал дау барысында негізгі ақпарат көзі ретінде, сондай-ақ ақша қар/ның кіріс және шығысын және де олардың эквиваленттерін қарастыру б.т. Ол келесідей баланс- тық теңестірілуде формула ретінде көрсетіледі: ДС_Н +ДС_П - ДС_В =ДС_К. Мұндағы ДС_Н есептік мерзімдегі ақша қар/ның кезең басындағы қалдығы; ДС_П есептік мерзімдегі ағымдағы ақша қар/ның келіп түсуі; ДС_В есептік мерзімдегі ақша қар/ның шығарылуы; ДС_К есептік кезең соңындағы ақша қар/ның қалдығы.

Ақша қар/ның есебі негізінен ақша ағымдағы мәлімет- терін қарастырады. Бұл мәліметтерде ұйымның ақша ағымының бөлімін және ақша қар/ның кірістелуін не- месе шығысталуын және келіп түсу көздерін сипаттай ды.Бұл мәліметтер негізінде пайдаланушылар тарапы- нан қызығушылығы бар жеке тұлғалар ж/е инвестор- ларды жатқызуға болады. Жеке тұлға бұл ақша қар/тар бөліміндегі мәліметтерге сүйене отырып, тү- сімді пайд/ну ж/е ақша ағымының саясатта қарасты- рылуын, олардың бөліп таратылуы барысында көбі- рек мәлімет ала алады. Инвесторлар бұл өз міндетте- мелерін төмендету үшін потенциалды қарыз алушы- ның жеткілікті қаражаттарын ж/е оның қаншалықты табыс табу қабілеттілігі жоғары деңгейіне байл қорытынды жасай алады.

Ақша қар/ның қозғалысы туралы есеп кезең ішіндегі ақша қар/ның қозғалысы тур деректерді оларды операциялық, инвестициялық қызмет б/ша жіктей отырып ұсынылуы тиіс. Опер/лық қызм/тен түсетін ақша қар/ның түсімдерінің ж/е төлемдерінің мөлшері ұйым операциялары несиелерді өтеу, опер/қ мүмкіндіктерді сақтау, дивиденттер төлеу және қаржыландырудың сыртқы көздеріне жүгінбестен жаңа инвестицияны жүзеге асыруға жеткілікті болатын ақша қар/ның түсімін қамтамасыз ететін дәрежедегі басты индикатор б.т. Оларға мысалы мыналар жатады: тауарларды сатудан ж/е қызмет көрсетуден түскен ақшалай түсімдер, жалдан түскен түсімдер,сыйақылар, комисиялық ақылар және табыстың т.б. түрлері. Инвестициялық қызмет бұл қызмет ақша қар/ның эквиваленттеріне байл емес басқа да инвестициялар ж/е ұзақ мерзімді активтерді сатып алу ж/е істен шығуына байл қызмет түрі. Оларға мыналар жатады: жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатып алуға арналған ақшалай төлемдер жатады.