12. Капитал түсінігін ашып көрсетіңіз ж/е оның қалыптастыру көздеріне сипаттама көрсетіңіз

Капитал- пайда алу мақсатымен қызметін жүзеге асыру үшін, ұйымның қолда бар қаражаттары.

Капитал
МК	Қарыздық капитал
ЖК	Несие банк-к
РК	Лизинг
Эмиссиялық табыс	Инвестициялар
Бөлінбеген пайда	Кредит-қ қарыздар
	Банктік емес несие қаржы мекемелерінен алынған несие-қарыздар

МК-кәсіпорын ашу кезінде құрылтайшылар енгізген МК серіктестіктің бастапқы қызметін ұйымдастыру үшін пайдаланатын алғашқы қаражат ж/е қызмет өсуі н/е кеңеюі кезіндегі қосымша қаражат б.т. МК-мекемелердің қаржылық тұрақсыздықтан ж/е шектен тыс тәуекелдерден сақтайды. МК-субъ-ң міндеттемелері шегерілгеннен кейінгі активтері. ЖК-к.о. мүлкіне оны құрған кездегі қатысушылардың салымының жиынтығы б.т. ЖК-ды белгілеу ұйым қызметіне байланысты болады. РК-іс-жүзінде заңнамамен құрылтайшы құжаттарға сәйкес болжанбаған шығындарды ж/е инвесторларға осы мақсаттарға арн. табыс көлемі жетпеген жағдайда инвесторларға шығынның орнын жабу үшін құрылады. РК-к.о-ң тоқтаусыз жұмысына ж/е 3-ші тұлғалардың мүдделерін сақтауға кепіл б.т. Мұндай қаржылық көздің бар болуы 3-ші тұлғаларға к.о-ң өз міндетемелерін орындайтындығына сенім арттырады. АҚ үшін РК ЖК-ң 15 пайызынан кем болмау керек.

Лизинг – бұл жалға берушінің уақытша бос немесе тартылған қаржы қаражаттарын инвестициялау. Бұл кезде жалға беруші белгілі бір сатушыдан өз меншігіне келісім-шартта көрсетілген мүлікті сатып алуға міндетті болады және осы мүлікті жалданушыға уақытша пайдалануға, ақылы негізде, беруге міндетті болады және оны кейін сатып алу құқығының бар болуын көрсетеді.

Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және қаржылық лизингтер. 1. Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда, оның пайдалану мерзімінің қысқалығын және мүліктің құнын толық өтемеуін сипаттайды. 2. Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының мерзімі ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп шығуымен немесе өзін-өзі өтеуімен байланысты сипатталады.

Осы лизингтердің отандық және халықаралық тәжірибеде қолданылатын мынадай түрлері бар: Ішкі лизинг – бұл өзінің қатынасушыларының бір елден болып келуімен байланысты сипатталады.

Халықаралық лизинг – бір тарап немесе барлық тараптардың әр елден болып келуін сипаттайды.

13. Өтімділік түсінігін ашып көрсетіңіз және баланс активін өтімділігіне, пассивін төлем жеделдігіне қарай топтастырыңыз, олардың өзара қатынасын көрсетіңіз.

Өтімділік деп ұйымның қысқа мерзімді міндеттемелерін өтеу мүмкіндігін айтамыз.

Өтімділік ұйымның қысқа мерзімді активтерін ақша қаражаттарына айналдыруға дайын болуы және ақша қаражаттарына айналдыру жылдамдығын айтамыз. Осы екі қағидаға сәйкес өтімділік дегеніміз- ұйымның өз міндеттемелерін өтеу қыбілеті және қ.м.а-р ақша қаражаттарына айналдыру мерзімі мен қысқы мерзімді міндеттемелердің өтеу мерзімінің сәйкес келуін айтамыз.

Бух баланстың активті және пассивті жақтарын олардың өтімділігіне қарай және төлем жеделдігіне қарай келесі топтарға жинақтаймыз.

А1- ең өтімді активтер (ақша қаражаттары және олардың баламалары)

А2- тез сатылатын активтер (қысқа мерзімді дебиторлық берешек)

А3- баяу сатылатын активтер ( қорлар)

А4- сатылуы қиын активтер ( ұ.м.а-р) жатады.

П1- жедел өтелетін міндеттемелер (қ.м кредиторлық берешек және өзге қ.м міндеттемелер )

П2- қысқа мерзімді міндеттемелер (қ.м қаржылық міндеттемелер , салықтық міндеттемелер , бағаланып , анықталатын міндеттемелер , міндетті және ерікті төлем бойынша міндеттемелер жатады.

П3- ұзақ мерзімді міндеттемелер (ұ.м.м .тобындағы барлық баптар жатады)

П4- тұрақты міндеттемелер (капитал бөлімінің барлық бартары жатады.)

Бух баланс абсолютті түрде өтімді деп танылуы үшін келесі шарттар орындалуы қажет.

А1 > П1

А2 > П2

А3 > П3

А4 < П4

Активті және пассивті баптардың арақатынасының алғашқы үшеуі орындалса онда төртіншісі міндетті түрде орындалуы тиіс . себебі төртінші арақатынас тепе-теңдікті сақтаушы арақатынасты көрсетеді.

Төртінші шарт ұйымның қаржылық тұрақтылығын және қолда бар меншікті айналыс қаражаттарының ең төменгі деңгейін көрсетеді..

Баланс баптарының өтімділігін сипаттайтын жалпылама көрсеткіш жалпы өтімділік коэфициенті деп аталады.

К= а1*А1+а2*А2+а3*А3 / а1*П1+а2*П2+а3*П3

Коэфиценттің жалпы жоғары мәні 0,9 кем емес

а1, а2, а3- үлестік коэф-р оларға қатысты келесідей шектеулер бар.

а1 > а2 + а3

а2 > а3

а3 > о

Осы жерден үлестік коэф-ң мән-рі келесі түрмен анықталған .

а1 = 1

а2 = 0,5

а3 = 0,3

К= А1+0,5*А2+0,3*А3 / П1+0,5*П2+0,3*П3

Төлем қабілеттілік бұл ұйымның барлық міндеттемелерін өз уақытында орындау қабілеттілігі . төлем қабілеттілігінің және өтімділік деген түсініктемелер өте жақын бірақ өтімділік түсінігі неғұрлым кең мағына береді. Сондықтан ұйымның төлем қабілеттілігі баланстың өтімділік деңгейіне тәуелді. Төлем қабілеттілікке талдау жасау үшін 2-ге бөліп қарастырамыз:

1.ағымдағы

2.болашақтағы

Ағымдағы- баланс жасалған нақты күнге анықталады.

Болашақтағы –алдағы нақты бір күнге төлем қаражаттарын бірінші кезекте өтелетін міндеттемелермен салыстыру арқылы анықталады.

Төлем қаб-ті анықтау үшін мына формула қажет

К= қолда бар ақша қаражатының сомасы / төленетін міндеттемелер сомасы

Егер осы коэф-т 1-ге тең немесе одан жоғары болса ұйымның төлем қабілеттілігі бар деп саналады. Ал коэф-т мөлшері 1-ден төмен болса , төленуі қажетті қаражаттың жетіспеу себептерін анықтау қажет.