6.7.4. "Менің отбасым кешқүрым" әдістемесі

(орта буын жэне жоғары сыныптарға арналған)

Мақсаты: баланьгң отбасындағы карым-катынасын және статусын диагностикалау.

Пиктограмманың ерекшелігі оған қатысушының озін-өзі бақылауы, қарым-қатынас ерекшсліктері, баланың отбасындағы әр адамға козқарасы, мазасыздануды шиеленіс жағдайлар санадан тыс көрініс береді. Отбасындағы жағдайды баланың өзі де, ата-анасы да оте жақсы бағалауы мүмкін.

Дегенмен астыртын осерін тигізетін факторлар болып агрессиясын жоғарылатып, мазасыздануын толғандырыгі жіберуі мүмкін.

Қүрал-жабдықтар: бір парақ қағаз, түрлі-түсті қалам, өшіргіш.

Зерттеу барысы: Мына параққа оз отбасыңның кешқүрымдық жағдайын корсететінсуретін сал. Отбасындағы әрбір адамның белгілі бір іспен айналысыи жатқанын көрсеткен дүрыс болады деп тапсырма түсіндірілғеннен соң балар сурет салуға кіріседі. Суретгі салып болганнан соң, ер баламен эңгімелесе отырып, келесі сүрактарға жауап алу керек:

а) мына суретге кімнің отбасы салынған, озінің, кандай да бір досының немесе ойдан шығарған кейіпкерлер болуы да мүмкін;

б) бейнеленген кейіпксрлср қай жерде жәнс казіргі кезде немен айналысып түрғаныи көрсету;в) егер, өрбір кейіпкерді болек алатьш болсақ, огща оның отбасында кандай роль атқаратынын анықтау;

г) суреттсгілердің кайсыеы сүйкімді және неге, қайсысы жағымсыз және оның себебі неде, бала олардыц қайсысып және не үшін үнатады;

д) сгер кейіпкерлердіц барлығын жеңіл көлікпсн серуенге алып бара жатырсың, бірақ, окінішке орай олардың біреуіне орын жетпейтін болса, кімді үйде қалдырар едің;

е) егер балалардың біреуі озін тәртіпсіз үстаса, онда ол калай жазаланатынын корсетіп беру т.е.с.

Суретгер бойынша интерпретация келесі 4 күрамды бөліктен түрады:

1. Сурсттің қүрылымын талдау.

Отбасы мүшелерінің орналасуы жоне олардыц озара әрекетгесуінің ерекшеліктері.

3. Отбасы мүшелерін салу реті және олардың сыртқы корінісіне көңіл аударуы.

4. Суретте колданылған символикалар жәпе оиың мағынасын талдау. (Жоғарыдағы пиктограммаларды талдау ережесі толық пайдаланылады).

5. 6.7.5. "Жаңбыр астындағы адам" әдістемесі

7. Графикалық әдістер кобінесе дербес және комекші рстінде қүрастырылады. Мамандарда олардың нәтижесі сенімсіз рстінде бағаланады. Алайда, олар адамға шьпідықты жобалауға жөне оз бетінше елестетуге мүмкіндік берсді. Сурет белгілі дәрежеде адамның жеке түлғасын, оның көңіл-күйін, сезімдерін, уайымдарын, қарым-қатынасын көрсетеді. Сондықтан қазіргі кезде практиктер сурет тесттерді жиі қолданады. Суреттің нәтижесі бала өзінің күйзелістерін ауызша айтып жеткізе алмайтындығынан оның ішкі дүниесінің көрінісін білдіреді. Әрине, зерттеуші үшін оның суреттері қандай бейнедс қолданғаны және олардың көмегімен қандай мәлімет алынғандығы түсінікті.

8. Психодиагностикада жобалау әдістемелерін пайдалану оның нәтижесінің психокоррекция барысында қолдану арқылы балаға озінің ішкі дуниесін корсетуінс және озін түсінуге ықпал жасайды.

9. "Жаңбыр астындағы адам" әдістемесі сирек кездесетін, бірақ кызықты және мәліметті әдістеме болып табылады. Ол адамның эго күшінің диагаостикасына, оның жағымсыз жағдайларға қарсы туру қабілетіне бағытталған. Сонымен қатар, қорғаныс механизмдернің қасиеттері мен жеке түлға резервтерін ашуға комектеседі.

Нұсқау

Нүсқау қаралайым түрде беріледі. Зерттеушігс тік Бағытталған қағаздың А4 ақ парағына адамның суретін салу үсынылады, ал бүдан кейін дәл сондай басқа параққа болек - жаңбыр астындағы адамның суретін салуды тапсырады.

Екі суретті салыстыру адамның стресстік қолайсыз (жағымсыз) жағдайда, өмірдің қиындық кезінде не сезінетіндігін анықтауға мүмкіндік береді.

Тестілеу кезінде салыиған суретті бақылау маңызды және зерттелушінің барлық әрекеттеріне назар аудару керек. Кобірек сенімді мәлімет алу үшін зерттелінушіге қосымша сүхбат жүргізуге болады.

Суреттерді интерпретациялау кезінде келесі мәліметтерге коңіл болу керек. Интепретацияда үсыныстарға сүйене отырып, логикалық козқараспен барлық арнайы датальдарды талдауға болады. "Жаңбыр астындағы адам" суретін "Адам" суретімен салыстырғанда коптеген айырмашьшықтарды айқандауға болады. Екінші суретте адамның бейнесі экспозиция қалай озгергенін қарау маңызды. Егер адам біреуді күтіп түрғандай бейнеленсе, онда бүл омірдің қиын жағдайларынан кету тенденциясымен байланысты, қиындықтан қашуға да байланысты болуы мүмкін (мысалы, әсіресе, егер адамның бейнесі қүс үшатын биіктіктен бақыланғандай бейнеленсе).

Жаңбыр астындағы адам кескіні парақтың жоғарғы жағына жылжу жағдайында зерттеулушінің әрекеттен қашуға. бейімділігі, сонымен қатар қорғаныс механизмдерінің бар екендігі айтылады.

Кескінніц озғеруі (трасформация)

Кескіннің колемінің үлғаюы кейде жасеспірімдерде кездеседі. Олар кобіне күшті және өздеріне сенімдіболғандығын білдіреді.

Кескіннің кішіреюі зерттелушінің өзін қорғау мен жақтаушылықты қажет еткенді танытады, озінің оміріндегі жауапкершілікті. басқа адмдарға көшіруді коздейді. Кішкентай кескіндеулерді салатын бала эдетте езінің сезімін корсетуте үялады және адамдармен озара қарым-қатынасы кезінде кейбір кедергілер мен көишілік тенденцияларына ие болады. Олар стресс нәтижесінде депрессиялык жағдайға душар болатындығын сездіреді.

Егер де "Жаңбыр астындағы адам" суретінде кескіндерді бейнелеу кезінде деиенің қандай да бір болігі (аяқ, қол, қүлақ, коз) салыибаса, онда бүл қорғаныс механизмдерінің озгешеліктерін жөне эго реакциясының коріну ерекглеліктерін байқатады. Киімніц болмауы мінез-қүлықтыц анықталған таптаурындарьш ескермеумен, сезінудің албырттығымен байланысты.

Жаңбыр белгілері (атрибуттары)

Жаңбыр — адамдарда болатын кедергілер, жағмсыз есерлер. Бейнелеудің сипаты адамның киын жағдайларды қалай қабьілдайтьшдьглығымен байланысты: сирек тамшьглар - уақытша, жеңуге болатын жағдайлар, боялған тамшы немесе • сызықтар ~ қиын, үздіксіз жағдайлар.

Жаңбырдың қайдаи "келетінііГ (адамның оң немесе сол жағынан) жене қандай болік коп жағдайда әрекетке дүшар болатынын анықтау керек. Интерпретация адам кескіні немесе оң және сол жағының жазылған мөнімен қатысты жүргізіледі.

Қара бүлт жағымсыз жағдайларды күтү белгісі болып табылады. Бүлттар, қара бүлттардың санына, олардың мелшерінің қалындығына, орналасуына назар аудару маңызды. Депрссивтік жағдайда барлық аспанды алатын ауыр қара бүлт бейнеленеді.

Шалшық су, батпақ,балшық бүл үрейлі жағдайдың салдарын, "жаңбырдан" кейін қалатын қайғыруллрды бейнелейді. Шаіинықты бейнелеу ерекшелігіне назар аудару қажет (формасы, терендігі, шашырандылығы). Адам кескініне шалшық қалай орналасқанын ескеру маңызды.

(Кескеннің артқы жағынан немесе алдыңғы жанына орналасқан ба, адамдарды барлық жағынан қоршаған немесс оның өзі шалшықта түр ма?).

Қосымша бөлщектер

Барлық қосымша бөлшектер (үй, ағаш, орындық, машина) немесе адам қолына үстайтын заттар (сөмке, гүл, кітан) қосымша сыртқы тіреккс деген қажеггіліктің көрініс ретінде қарастырылады.

Бөлшектерді көбірек толықтай түсіндіру (мәнін ашу) көрсетілген бейненің символдық мәнін қүрайды. Мысалы, найзағай дамудагы жаңа циклдің басталуын және адамның оміріндегі қайғылы өзгерістерді бейнелеуі мүмкін. Найзағайдан кейін жиі пайда болатын күннің шығуын алдын-ала білдіретін кемпірқосақ толығымен орындалмаған армандарды білдіреді.

Қолшатырдың сырты жағымсыз нөсерлерден психикалык қорғанудың символикалық бейнесін түсіндіреді. Бйнелерді түсіндіру көзқарасы бойынша қолшатыр бейнесіиде ана мен әкесіне байланысты белгі ретінде қарастырылады. Қолшатырдыц жауын-шашыниан қорғауы да, қоргамауы да мүмкін. Мысалы үлкен қолшатыр — саңырауқүлақ адам — адам үшін барлық қиыіі

жағдайларды шешетін анасының немқүрайдылығын долелдеуі мүмкін.

Адамдардың кескініне қатысты қолшатырдың колемі мен орналасуы психологиялық қорғаныс механизмі әрскетінің қарқындылығын корсетеді.

Болшектердің бүрмалаыуы мен откізілуі

Қатысты бөлшектердің болмауы шиеленісті жағдайларға және психикалық қорғаныс механизмдерін ығыстырудың салдары болуын корсетуі мүмкін. Мысалы, суретте қолшатырдың қатыспауы бала өміріндеғі қиын жағдайда ата-анасы жағынан комектің болмауын корсетуі мүмкін.

Суреттердегі түстер

Суретті қарапайым қаламмен орындауға болады. Коп адамдар түрлі-түсті қаламды қолдануды қалайды. Егер зерттелушіде түрлі-түсті қаламдардың барлығы түгел болмаған жағдайда түстерге қарап шешім шығарудын қажсті жоқ.

Түстер белгілі бір сезімдерді, коңіл-күйді және адамдардың қарым-қатынасын білдіруі мүмкін. Сонымен қатар, ертүрлі реакциялардың және шиеленісу жағдайды да бейнелеуі мүмкін.

Жақсы бейімделген эмоциялық қалапты бала одетке 2-ден 5-ке дейінғі түстерді қолданады. 7-8 түстер жоғары лабильділікті корсетеді. Бір түстің қолданылуы бала өз өмірінде болатын эмодиялық жағдай озгергенде қорқынышты болуын корсетеді.

Қорыгпындылау квзеңі

Суреттің интерпретапиялау кезеңі 1-ші және 2-ші кезеңінен альшған мәліметтер жиыитығы болып табылады. Стандартты тесттер нотижесінің және адам туралы мәліметтерге қатысып алынған барлық материалдар талданады, нәтижесі жүйеге кежіріледі.