45.Әлеуметтік желілер. Іздеу жүйелері. Әлеуметтік желілерде ақпаратты іздеу технологиясы.

Әлеуметтік желілер - ермектері бірдей адамдардың Интернетте бірігетін қоғамдастық сайттары. Осы сайттарда адамдар жедел түрде мәліметтер алмасады және достар табады. Бірақ осы сайттар арқылы тек қатынасып қана қоймай, адамдар музыка, видео іздеуі де мүмкін.Интернетттегі ауқымды іздестіру жүйелері. Әлеуметтік желілер Интернетте 1995 ж. бастап кең тараған, осы жылы бірінші әлеуметтік желі - Classmates.com (Сыныптастар) сайт ашылды. 2003-2004 жж. MySpace, Facebook жобалары шықты. Сауда ұжымдары әлеуметтік желілерге үлкен қызығушылық көрсетті. Осындай жобалар бірнеше миллиондық аудиторияны тартты әрі олардың жарнамасы қатты әсер жасады.

Іздеу жүйесі — мәліметті Интернеттен іздеу мүмкіндігін ұсынатын веб-торап. Іздеу жүйесінің басым бөлігі мағлұматты Әлемдік өрмек сайттарынан іздейді, алайда файлдарды ftp-серверлерден, тауарларды интернет-дүкендерінен, сондай-ақ мәліметті Usenet жаңалықтар тобынан іздей алатын жүйелер де бар. Іздеу жүйесі дегеніміз-кілттік сөздерді пайдалану арқылы өзімізге қызықты ,қажетті ақпараттарды табу,іздеу Webсайтын айтады.Іздеу жүйесінің көптеген түрлері бар,оны көбінесе 4 компонент арқылы ақпаратты іздеу және ұйымдастыру кеңінен қолданылады.Олар:

1.«Паук»-автоматтандырылған программа. Интернет жүйесінде іздеу арқылы WEB сайттарды табады.Сонымен қатар WEB парақтарды ды анықтайды.Сол арқылы оларды бағалық тізімге енгізеді.Бот және Веб-Краулер программаларын пайдалану арқылы тұтынушыға жасырын түрде іздестіруді ұйымдастырады.

2.Индекстеуші программа.Ақпараттарды құрылымдайтын және ұйымдастыратын программа.Ол WEB сайтқа сіздің табуыңызды ұйымдастыратын программа.Индекстеуші программа тұтынушыға көрінбейді.

3.Іздеу жүйесінің деректер қоры.Барлық ақпараттардың жиынтығы.Ол сіздің іздеуіңізге жол ашады.Ол біздің іздеуімізге жол ашады.Ол да тұтынушыға көрінбейді.

4.Интерфейс .Интернет жүйесінде не керектігін кілттік сөз арқылы іздестірүді ұйымдастыратын терезе.

Іздеу жүйесін пайдалану арқылы бүкіләлемдік тордан көптеген іздеу жүйесінің тізімін таңдай аламыз.Ал қай жүйенің сізге ыңғайлы екенін білу үшін,олардыңбір-бірінен айырмашылығын білуіңіз керек.

Іздеу жүйесінің 3 түрі бар:

Метамәліметтер арқылы.Бұл көптеген іздеу жүйесін зерттейтін және нәтижесін жинақтайтын жүйе.

Универсалды іздеу жүйесі.Ақпаратты әдеттен тыс іздеу арқылы ақпараттардың кең көлемде қамтитын іздеу жүйесін айтады.

Іздеу агенті.Күрделі іздеуге арналған программалық құралдар.

Мысалы: http:\\www.google.com – GOOGLЕ ақпараттық іздестіру жүйесі 1999 жылы қыркүйек айында ашылған. Жүйе қолданушыларға қарапайым және кеңейтілген іздестіру интерфейсін ұсынады. http:\\www.yahoo.com – Yahoo – тез іздестіретін анықтамалықтардың бірі. Ақпараттарды жеке сөздер бойынша немесе классификатор бойынша іздеу мүмкіндігін береді. http:\\www.aport.ru – Апорт - ақпараттық іздестіру жүйесі алдыңғы қатардағы іздестіру жүйесіне кіреді.

46. Web парақтарды шолушы бағдарламалар. Internet Explorer және басқа шолушы бағдарламаларды қолдану.

Компьютерде WWW-да жұмыс істеу үшін арнайы бағдарлама шолушы немесе браузер (browser) болуы керек. Шолушы–бұл WWW-мен байланыстағы және желіден әр түрлі құжаттарды алып,оны қарап,редактілеуге мүмкіндік беретін қолданбалы бағдарлама.Шолушунуң мультимедиалық және мәтіндік ақпараттан тұратын құжаттармен жұмыс істеуге мүмкіндігі бар.Сонымен қатар олар Internet-ке қатынаудың бұрын қаралған барлық тәсілдері мен хаттамаларын модельдейді.

WWW-да құжаттар гипермәтіндерден құралады (гипермәтін дегеніміз–гиперсілтемелері бар мәтіндер).Қарапайым мәтіндерге қарағанда құжаттар желіде олардың құрылымын (басқа құжатқа сілтеме қосу) беретін командамалардан тұрады.Бұл шолушыға компьтердің мүмкіндіктеріне қарай құжатты экранда бейнелендіруі үшін оны пішімдеуге мүмкіндік береді.Web-парақты құру үшін арнайы универсальді гипермәтінді белгілеу тілі–HTML(Hyper Text Markup Language) тілі қабылданады.

HTML-дің команданың жиынына құжаттың құрылымын бейнелеуде қолданылатын командалар кіреді. HTML-дің көмегімен құжат логикалық компоненттерге: абзац,тақырып,тізімдер т.б бөлінеді.Құжатты пішімдеудің атрибуттары оны қарауда шолушылардың қолданылуымен анықталады.Ең көп тараған шолушылар:Mosaic для Windows;программа Cello;программа Linx;EINet WinWeb;Internet Works;Microsoft Internet Explorer(MSIE);Netscape Communicator.

Веб шолғыш (ағылш. web browser) — интернеттегі не басқа кез-келген желілердегі http/https веб сайттарын, яғни веб парақтарын (html, php және т.б.) қарап шығу, өңдеу және араларымен өту әрекеттерін орындауға арналған бағдарлама.

WWW бүкіләлемдік желісі (World Wide Web – «Бүкіләлемдік тор»), әдетте веб деп аталады, Internet жабдықтары арқылы жеткізілетін құжаттардан тұрады. Web – бұл веб-беттер мен веб-тораптар жиынтығы.Веб-беттер ақпараттың алуан пішімдерін – мәтін, сызба, дыбыстық және бейне жазбаларды, жан бітірімдерді қамти алады. Web-бетіндегі еренсілтемелер кез келген Internet серверінің кез келген басқа бетіне өтуді қамтамасыз ете алады. Еренсілтемелер ретінде кез келген сөз немесе сурет көрінуі мүмкін. Ерекшеленген таңбалар бойынша өту жүзеге асырыла алатын мәтін еренмәтін деп аталады. Web-беттердегі құжаттардың кеңейтімі әдетте .htm болады. nternet желісінде адасып қалмау үшін шолғыш – браузер деп аталатын арнайы бағдарлама қажет.

Браузер – бұл веб-бетінің мәліметтерін Сіздің компьютеріңіздің бейне бетіне шығаруды қамтамасыз ететін, Internet қор көздерін қарауға арналған бағдарлама. Windows амалдық жүйесінің құрамына Internet Explorer браузері кіреді. Internet Explorer қазақ тілді нұсқасы Web-беттерді әзірлеушілер жасайтын ақпаратты дыбыстық және бейне сүйемелдеу сияқты түрлі мүмкіндіктерді қолдайды.

Браузер- бұл Web беттерін (гипермәтіндік беттерді ) қарауға негізделген программа (Internet Explorer, Netscape Navigator ). Графикалық , бейнелік және аудиомәліметтер жеке файлдарға жазылады да , құжат ішіндегі сілтемелерге сәйкес браузерлер оларды біртіндеп іске қосу қызметін атқарады. Файлдарға мәліметтерді қабылдап браузер оларды реттеп орналастырады да , HTML тілінің командалары арқылы мәтінге қажетті түстер енгізіп , терезе көлемін, мәтін қаріпі мен оның мөлшерін және т.б әрекеттерді анықтап, нәтижесін экранда көрсетеді. HTML файлдары htm немесе html деген кеңейтілулер арқылы өрнектеледі. Оны құрастыру үшін “ Стандартные” программасындағы Блокнотты пайдаланамыз. Ал оның нәтижесін экранда көру үшін Microsoft Internet Exploler браузері қолданылады Интернеттегі беттерді қарауға арналған шолушылар немесе сілтеушілер деп аталатын арнайы бағдарламалар бар. Олардың ішінде бүкіл әлемде көп қолданылатын - Іпtегпеt Ехрloгег. Іnternet Explorer (қысқаша ІЕ не MSIE) — Microsoft компаниясы 1995 ж. бастап Microsoft Windows амалдық жүйесі құрамдас бөлігі ретінде жасаған графиктік ғаламтор шолғыш өнімі. Internet Explorer ең кең көлемді ғаламтор шолғыш есептеледі, ол және амалдық жүйе ішіндегі мэлім қасиеттерды алды, мысалы: Microsoft Update. Аты шулы шолғыншы ұрысында Internet Explorer өзінің деркезінде жаңалау ерекшелігіне сүйеніп Netscapе-тың орнын басты.