23. Өнімнің өзіндік құны, оның ұғымы, мазмұны және мақсаты.

Өнімнің өзіндік құны - бұл өнімді дайындаған кезде жұмсалған шығымдардың құны шикізат, еңбек ақы, құрал жабдықтар, амортизация т.б. Экономикада ӨӨҚ мынандай түрлерге бөлінеді:

1. Жоспарлық ӨҚ - бұл келесі уақыттағы жоспар бойынша белгіленген өзінді құн.

2. Нақтылық ӨҚ - бұл өнімге шын мәнінде жұмсалған шығындар бойынша есептелген ӨҚ.

3. Нормативтік ӨҚ - бұл норма бойынша есептелген ӨҚ.

4. Сметалық немесе жобалық ӨҚ - бұл жоспарлық, болашақта жасалатын, қазіргі уақытта жоқ өнімге дәлелдеме.

5. Перспективалық ӨҚ - бұл болашақта шығарылатын өнімге есептеледі.

Өнімнің дайындығына қарай мынандайда ӨҚ есептеледі:

1. Тауар өнімнің ӨҚ.

2. Жалпы өнімнің ӨҚ.

3. Ақшаға айналған өнімнің ӨҚ.

4. Жаңа техникамен технологияны дәлелдегенде, оларға экономикалық бағалау берген кезде технологиялық ӨҚ есептеледі.

Өзіндік құнның шығын элементтерінің топтасуы екі түрден тұрады: алькуляциялық шығын статьялары бойынша және экономикалық шығын элементтері бойынша.

Калькуляциялық шығын статьялары - бұл әр өнімнің, әрбір заттың ӨҚ анықтау үшін және солардың бағасын шығару үшін есептеледі.

Калькуляциялық шығын статьяларының топталуы 1- кестеде көрсетілген.

Өнімнің өзіндік құны

1-кесте

Калькуляциялық шығын статьялары	Бір бұйымның, тг	Осы бұйымның колемінің млн., тг
Негізгі материалдар Негізгі жұмысшылардың жалақысы А) негізгі ә) қосымша б) әлеуметтік салық Құрал-жабдықтарды күтүмен пайдаланудағы шығындар Цехтіқ шығындар Барлығы: цех тік өзіндік құн Жалпы заводтық шығындар Жаңа техниканы дайындап және менгеріп алудағы шығындар. Барлығы: өндірістік өзіндік құн Өндірістік емес шығындар Барлығы: толық өзіндік құн.

Экономикалық шығын элементтері - бұл кәсіпорында материал, еңбек және финанс ресурстармен қамтамасыздандыру үшін есептеледі. Негізгі мақсат ресурстардың көлемін анықтау, сондықтан өндірістің шығын сметасы жасалады.

Өндірістегі шығындардың сметасы

Статьяның аталуы	Өнеркәсіп бойынша млн., тг
Негізгі матеріал Көмекші матеріал Отын Энергия Жалақы - негізгі қосымша әлеуметті салық, зейнет қоры Амортизациялық жарна Басқа шығындар Барлық өндірісті шығындар

Экономикадағы өндірістік шығындардың топтастыру түрлері:

1. Элементтік - бірынғай дәреже бойынша, (пооднородности) - материал, еңбекақы, амортизация, энергия.

2. Құрамалық (комплексный) - машина мен жабдықтарды күту мен пайдалану шығындары, жаңа техниканы менгеріп алу т.б.

3. Жанама тұрақты - өнімнің көлемі өзгерген кезде өзгермешін элементтер: басқару аппараты, жарық түсіруге электроэнергия, машина мен жабдықтар өндірістік алаң т.б.

4. Жанама өзгергіш - матеріал, еңбекақы, энергия т.б.

5. Тікелей - әр бүйымға тікелей жұмсалатын шығындар - матеріал, еңбекақы, энергия т.б.

6. Жанама - еңбек ақы негізгі жұмысшылардың, профессионалды кәсіпорынның бөлімшелері бойынша бөлінетін шығындар т.б.