№1

1. Арналуы мен жұмыс сипатына қарай станциялардың бөлінуі

Арналуы мен жұмыс сипатына қарай станциялар аралық (оның iшiне айырықтар мен озба бекеттерi кіреді), телiмдiк, сұрыптау, жүк және жолаушылар станциялары деп бөлiнедi. Пойыздарды қабылдап, жөнелтіп және өткiзетiн, сондай-ақ шағын көлемде жүк және коммерциялық операциялар жүргiзетiндерін аралық станцияларға жатқызады. Кейбiр аралық станцияда жөнелтушілер пойыздары құрастырылады, қаламаңдық пойыздар айналымы (зоналық станциялар) жүзеге асырылады, локомотив бригадалары ауыстырылады. Аралық станциялар, әдетте, телiмдiк станциялар аралығында немесе телiмдiк және сұрыптау станциялары аралығында орналасады. Олардың телiмдерде орналасуы елдi мекендерге жүк және жолаушылар тасымалы жөнiнен қызмет көрсетуге байланысты, орта есеппен алғанда олар 15-25 км қашықтықта орналасқан. Негiзiнен алғанда, транзиттiк пойыздармен айналысатын (вагондарды тексеру, локомотивтердi, бригадаларды ауыстыру) станциялар телiмдiк станцияларға жатады. Мұндай станциялардағы сұрыптау жұмыстарының көлемi аса үлкен емес – олар негiзiнен телiмдiк, құрама және жақынаралық пойыздарды сұрыптау және құрастырумен айналысады. Телiмдiк станциялар, әдетте, жүк пойыздарының локомотивтерi айналатын телiмдердiң шекараларын қамтиды. Олардың арақашықтығы локомотивтер (тартым иiндерi) айналатын телiмдердiң ұзындығына, сондай-ақ жүк вагондарының техникалық күтудi қажет етпей өтетін қашықтығына байланысты. Пойыздар жаппай сұрыпталатын және құрастырылатын станциялар сұрыптау станцияларына жатады. Олар вагон ағындарының жаппай жиналатын және жаппай таратылатын бекеттерде (iрi өнеркәсiп орталықтарына, өзен және теңiз порттарына кiреберiсте) орналасқан. Телiмдік және сұрыптау станцияларында, негiзiнен алғанда, техникалық операциялар атқарылатындықтан, бұлар техникалық станциялар деп аталады. Жүк станцияларында мынадай операциялар атқарылады: жүктердi қабылдау, өлшеу, сақтау және иесіне беру, тиеу және түсіру, тасымалдау құжаттарын ресiмдеу, кiрме жолдарға қызмет көрсету. Мұндай станцияларда сонымен қатар жүктер көлiктiң бiр түрiнен екiншi түрiне, жолтабанының ені әр түрлі вагондардан көлiктiң бiр түрiнен екiншi түрiне, жолтабанының ені әр түрлі вагондардан бір-біріне (мысалы, шекаралық станцияларда) тиеледi. Оларда жүк операцияларын атқаруға арналған вагондар құрастырылады және сұрыпталады. Жүк операциялары жалпы пайдаланылатын жерлерде де, сондай-ақ кәсiпорындардың кiрме жолдарында да атқарылады. Жолаушылар және жолаушылар пойыздарына қызмет көрсетумен айналысатын станциялар жолаушылар станцияларына жатады. Оларда жолаушылар пойыздарының құрамдарымен iстелетiн операциялар (қарауға берілетін құрамдарды техникалық тексеру және жарақтандыру, ақырғы бекетке келген құрамдарды құрастыру және рейске дайындау); жолаушыларды отырғызу және түсiру; теңдеме жүктер мен қол жүктерiн қабылдау және беру; жол жүру билеттерiн сату; пошта операциялары атқарылады. Жолаушылар пойыздарын сұрыптап-құрастыратын және оларды жарақтайтын жолаушылар станциялары техникалық-жолаушылар станциялары (жүк пойыздары жүрісінің техникалық станцияларынан айрықшылығы) деп аталады. 2. Жүктерді автокөлікпен тасымалдаудың артықшылықтары Көліктің жай-күйі мен дамуы Қазақстан Республикасы үшін ерекше маңызға ие.Қазақстанның географиялық ерекшеліктері (кең-байтақ аумағы, теңізге шығатын жолының болмауы, елді мекендерінің және табиғи ресурстарының біркелкі орналаспауы) көлік жүйесіне жоғары тәуелділіктің себебі бола отырып, оның экономикасын әлемдегі барынша жүк қажеттілікті экономикалардың бірі етеді.Еуропа мен Азияның тоғысында орналасқан Қазақстан Азия елдеріне Ресей және Еуропамен географиялық жағынан баламасыз жер үсті көлік байланысын ұсына отырып, айтарлықтай транзиттік әлеуетке ие. Республика әуе кеңістігінің тартымдылығы мен транзиттік әлеуеті де өсуде. Аса көлемді өткізу нарықтары бар елдермен көршілес болу да отандық көлік жүйесінің дамуын келешекті етеді. 3. Кіру бағдаршамдары. Шақыру сигналыKipy бағдаршамдары келесi сигналдарды бередi:бip жасыл шам – «Поезға станцияға басты жолмен бел­гiленген жылдамдықпен жүрiп өтуге рұқсат бepiледi; келесi бағдаршам (маршруттық немесе шығу) ашық»;бip сары жыпылыктаған шам – «Поезға станцияға басты жолменбелгiленген жылдамдықпен жүруге рұқсат етiледi; ке­лесi бағдаршам (маршруттық немесе шығу) ашық және оны азайтылған жылдамдықпен өтудi талап етедi»;бip сары шам – «Поезға станцияға басты жолмен токтауға әзiрлiкпен жүруге рұқсат етiледi; Keлeci бағдаршам (маршруттық немесе шығу) жабық» екi сары шам, олардың үcтiңгici жыпылықтаған – «Поезға станцияға азайтылған жылдамдықпен бүйiрлiк жолға жүруге рұқсат етiледi; келесi бағдаршам (маршруттық немесе шығу) ашық»;екi capы шам – «Поезға станцияға азайтылған жылдамдықпенбүйiрлiк жолға және тоқтауға әзiрлiкпен жүруге рұқсат бepiлeдi; Keлeci бағдаршам жабық»;бip кызыл шам – «Тоқта! Сигналдан өтуге тыйым салына­ды»Kipy бағдаршамдары станцияға поездарды қосжолды (көп жолды) аралықтың тepic жолынан қабылдау үшiн мына сиг­налдарды бередi:екi сары шам – «Поезға станцияға азайтылған жылдамдықпен және келесi шығу (маршруттық) бағдаршамының немесе шек­тiк бағаншаның алдында тоқтауға әзiрлiкпен жылжуға рұқсат етiледi»;

бip кызыл шам – «Тоқта! Сигналдан өтуге тыйым салынады».

Kipy және маршруттық бағдаршамдарда поездарды жатық маркалы айқастырмалары бар бағыттамалы бұрмалар бойынша бүйiрлiк жолдарға қабылдағанда мына сигналдар қолданылады:бip жасыл жыпылықтаған және бip сары шамдар және бip жарқыраған жасыл жолақ –«Поезға станцияға 80 км/сағ аспайтын жылдамдықпен бүйiрлiк жолға жүруге рұқсат берiледi; кeлeci бағдаршам (маршруттық немесе шығу) ашық және оны 80 км/caғ аспайтын жылдамдықпен жүрiп өтудi талап етедi екi сары шам, олардың ycтiңгici жыпылықтаған, және бip жарқыраған жасыл жолақ – «Поезға станцияға 80 км/caғ аспайтын жылдамдықпен бүйiрлiк жолға жүрiп өтуiне рұқсат етiледi; кeлeci бағдаршам (маршруттық немесе шығу) ашық және азайтылған жылдамдықпен жүрiп өтудi талап етедi екi сары шам және бip жарқыраған жасыл жолақ - «Поезға станцияға 60 км/сағ аспайтын жылдамдықпен және тоқтауға әзiрлiкпен жүругe рұқсат етiледi; келeci бағдаршам жабық»

Қажет болған жағдайларда кiру және маршруттық бағдаршам­дарда бip жасыл жыпылықтаған шамның сигналы қолданыла алады – «Поезға станцияға белгiленген жылдамдықпен басты жолмен жүруiне рұқсат етiледi; келесi бағдаршам (маршруттық немесе шығу) ашық және оны 60 км/сағ аспайтын жылдамдықпен жүріп өтуiн талап етедi»

бір жыпылықтаған жасыл және бір сары шам және екі жарқыраған жолақтар – «Поезға станцияға 120 км/сағ аспайтын жылдамдықпен бүйірлік жолға жүруіне рұқсат етіледі; келесі бағдаршам ашық және оны белгіленген жылдамдықпен өтуді рұқсат етеді» Жекелеген станцияларда, ТПЕ-де қарастырылған жағдайларда, кіру және маршруттық бағдаршамдарда үш сары шам сигналы қолданылуы мүмкін – «Моторвагондық поезға, жалғыз локомотивке, мотовозға, дрезинаға жолдың бос теліміне ерекше сақтықпен және 20 км/сағ аспайтын жылдамдықпен қызыл шамды маршруттық бағдаршамға дейін жүруіне рұқсат беріледі»

Шақыру сигналы

Шақыру сигналы – бір ай түсті жыпылықтаған шам поезға қызыл шамды (немесе сөнген) бағдаршамнан өтуге және келесі бағдаршамға дейін (немесе шығу бағдаршамы жоқ жолға қабылданғанда шектік бағаншаға дейін) 20 км/сағ аспайтын жылдамдықпен ерекше қырағылықпен және ары қарай қозғалысы үшін кедергі кездессе, дереу тоқтауға әзір болып, қозғалысын жалғастыруға рұқсат береді. Бұл сигнал кipy, сондай-ақ маршруттық және шығу (топтықтарынан басқа)бағдаршамдарындақолданылады.

№2