Тілдік кабаттарга фонетика, лексика, морфология, синтаксис жатады. Мысалы: Тілдің лексикалык кабаты озгериске бейим турады. Онын себеби лексика когам омиримен тыгыз байланысты. Когам оміриндегі өзгеристерди, жаналыктарды лексика тез кабылдап, оларга бирден атау береди. Сойтип тілдің сөздің курамы дамиды.Создік курам екі турли жолмен дамиды. Бірі әр тілің өзіндік байыргы элеметтері негізінде, екіншісі баска тілдерден сөздер кабылдау негісінде. Бірінші тәсіл тілдің сөздік корын байытудың ең маңызды, ен онимди жолы. Ол тубир создерге түрлі жұрнактар қосу аркылы, екі созди біріктіру аркылы, косарлану аркылы. Екіншісі, баска тілдерден сөздер ауысу жолы. Мысалы араб, орыс, моңғол тілдерінен ауысып келген сөздер.

Буны біз тілдің грамматикалык жагынан дамуын. Грамматикалык курылым әрі кат кабат әрі курделі жуйе. Ол тілдің баска салаларына караганда өзіндік категорияларының молдылыгымен де , көнелігімен де, ерекшеленеді. Тілімізде есімше жасайтын тын, тін(айт а тын) жұрнагы үстімізднгі ғасырдың бас кезіндегі жазбалардың өзінде тұрған, тұғын,(айта тұрган, айта тугын) түрлерінде айтылып, жазылып келгені мәлім. Казір ол тын,тін баратын келе тін турінде колданылады. Тілдің фонетикалык жагынан дамуы.Алдыңғы урпак тілінде өзара жакын болганымен, бір бірінен елеулі озгешіліктері бар екі дыбысты кейінгі урпактың біріктіріп, бір ак дыбыс ретінде колдануы. Ягни бұрын жеке жеке болган екі дыбыс тілдің дамуы барысында бір гана дыбыска айналды. Бұл тіл білімінде конвергенция деп аталады

Тілдің кай кабаттары озгеріске бейңм турады?

Тілдің лексикалык кабаты озгериске бейим турады. Онын себеби лексика когам омиримен тыгыз байланысты. Когам оміриндегі өзгеристерди, жаналыктарды лексика тез кабылдап, оларга бирден атау береди. Сойтип тілдің сөздің курамы дамиды.Создік курам екі турли жолмен дамиды. Бірі әр тілің өзіндік байыргы элеметтері негізінде, екіншісі баска тілдерден сөздер кабылдау негісінде. Бірінші тәсіл тілдің сөздік корын байытудың ең маңызды, ен онимди жолы. Ол тубир создерге түрлі жұрнактар қосу аркылы, екі созди біріктіру аркылы, косарлану аркылы. Екіншісі, баска тілдерден сөздер ауысу жолы. Мысалы араб, орыс, моңғол тілдерінен ауысып келген сөздер.

Бұрынгы“ бара турган“ тіркесіндегі “тұрған“ сөзінің казіргі баратын есімшесінде “тын“ формасына ауысуын тіл дамуының кай заңдылыгына жаткызамыз?

Буны біз тілдің грамматикалык жагынан дамуын. Грамматикалык курылым әрі кат кабат әрі курделі жуйе. Ол тілдің баска салаларына караганда өзіндік категорияларының молдылыгымен де , көнелігімен де, ерекшеленеді. Тілімізде есімше жасайтын тын, тін(айт а тын) жұрнагы үстімізднгі ғасырдың бас кезіндегі жазбалардың өзінде тұрған, тұғын,(айта тұрган, айта тугын) түрлерінде айтылып, жазылып келг,4ені мәлім. Казір ол тын,тін баратын келе тін турінде колданылады.

Арабтың хукумат созі казак тілінде өкімет, үкімет болып , екі созге айналып кетуі тіл дамуының кай заңдылыгына жаткызамыз?

Тіл дамуының ішкі манбілеріне жатады. Ішкі мәнбілер барлық дәуірде бірдей және үздіксіз әсерт етеді. Тіл дамуына тән тагы бір заңдылык бөліну (дифференциялану) заңы деп аталады. Бұл заң бойынша, бір сөз бірнеше сөзге сараланады. Мыс: араб. Хукумат: окімет власть, үкімет правительство.

Қазіргі ушак, аялдама тіл дамуының кай заңдылыгына жаткызамыз?

Тіл дамуының ішкі манбілеріне жатады. Ішкі мәнбілер барлық дәуірде бірдей және үздіксіз әсерт етеді. Тілдердің дамуына ұксастык ,аналогия, заңыныңда әсері ереулі. Бул заң бойынша тілде бұрыннан бар құбылыска ұқсастырылып, екінші бір тілдік элементтер туады. Мыс: кейінгі кездерде ұшақ сөзінің, сәлемдеме сөзіне ұқсастырылып аялдама сөзінің, аларман сөзіне үксастырылып коренмен сөзінің туу осы заңның нәтижесі.

Айтканмын, айткам , барамын, барам, тіл дамуының кай заңдылыгымен тусіндіруге болады?

Тіл дамуының ішкі манбілеріне жатады. Ішкі мәнбілер барлық дәуірде бірдей және үздіксіз әсерт етеді. Тілдік элементтерді үнемдеп немесе ыкшамдап кодану заңы. Бұл заң бойынша тілдегі күрделі элементтер ыкшамдалып, колдануга ынгайлы, пойдалагуна жеңіл болады. Мыс: айканмын, айткам, барамыні барам, бұл күн , бүгін.

Бір дыбыстың тілдің дамуы барысында екі не үш дыбысқа ажырап кетуі тіл білімінде не деп аталады?

Тілдің фонетикалык жагынан дамуы. Алдыңғы урпак тілінде бір дыбыс немесе бір дыбыстың варианттары болып келетіндер кейінгі урпак тілінде екі болек дыбыс болыпкетеді. Ягни бір фонеманың варианттары жеке жеке фонемаларга ажырайды. Бұл дивергенция деп аталады.

Екі дыбыстың тілдің дамуы барысында бір дыбыска айналып кетуі тіл білімінде калай аталады.

Тілдің фонетикалык жагынан дамуы.Алдыңғы урпак тілінде өзара жакын болганымен, бір бірінен елеулі озгешіліктері бар екі дыбысты кейінгі урпактың біріктіріп, бір ак дыбыс ретінде колдануы. Ягни бұрын жеке жеке болган екі дыбыс тілдің дамуы барысында бір гана дыбыска айналды. Бұл тіл білімінде конвергенция деп аталады.

8. Тіл мен ойлаудың бірлігі неде?

Тіл мен ойлау өзара байланысты. Екеуіде адамға тән құбылыстар. Біріншіден тіл де, ойлау да – адам миының туындысы, екіншіден тіл де, ойлау да – қоғамдық құбылыстар. Тіл ойлаудың шығуымен бірге, бір мезгілде қалыптасады және оның дамуымен бірге дамып келеді. Ойлаудың тілден тыс болуы мүмкін емес.Адам өз ойын сөйлеп, не жазып білдіреді. Кім айқын ойласа, ол айқын, түсінікті сөйлей алады. Болмаса, керісінше кім анық сөйлей алса, анық ойлай алады. Бұған қарап тіл мен ойлау тепе-тең деп ұғып қалуға болмайды. Неміс ғалымы В.Гумбольдт солай деп ұққан. Ол әр түрлі тілдердің болуы әр түрлі ойлаудың нәтижесі- деп есептеген. Бұл мүлде қате тұжырым болатын. « Тіл мен ойлау тепе-тең» деп қателесушілер сияқты, «тіл мен ойлаудың арасында ешқандай байланыс жоқ» деп, қате тұжырымдамалар да жоқ емес. Американдық ғалымдар Л.Блумфильд пен З.Харис осылай дейді. Бұл пікір әрине қате. Тіл мен ойлау әрдайым бірлікте болады. Ойлау тілдегі сөздер мен сөйлемдердің негізінде іске асады, солар арқылы басқаларға белгілі болады. Басқаның ойын да тіл арқылы түсіне аламыз.

9. Тіл мен ойлаудың айырмашылығы неде?

Тіл- ойлаудың құралы. Тіл мен ойлау өзара байланысты. Екеуіде адамға тән құбылыстар. Біріншіден тіл де, ойлау да – адам миының туындысы, екіншіден тіл де, ойлау да – қоғамдық құбылыстар. Тіл мен ойлауды екі бөліп салыстыруға болмайды. Тіл мен ойлау әрдайым бірлікте болады. Ойлау тілдегі сөздер мен сөйлемдердің негізінде іске асады. Солар арқылы басқаларға белгілі болады. Басқаның ойын да тіл арқылы, тілдегі сөздер мен сөйлемдер арқылы түсіне аламыз.

10. Тіл мен сөйлеудің қандай өзгешеліктері бар?

1) Сөйлеу-негізінен индивидуалдық және әлеуметтік құбылыс, ал тіл – тек әлеуметтік, жалпы құбылыс.

2)Сөйлеу- құбылмалы, ал тіл- тұрақты.

3) Сөйлеу өзі қызмет еткен қоғамдық ортадағы барлық мәнбірлердің әсеріне ұшырайды, ал тіл мұндай әсерден жүйесі арқылы қорғанады.

4)Тіл- лингвистикалық заңдылыққа бағынады, ал сөйлеу- кейде ол заңдылықты бұзады.

5) Тіл- негізі ұғым, қоғам мулкі. Ал сөйлеу – жеке адам мен қоғамға тәуелді.

11. Лингвистикалық таңбалар мен лингвистикалық емес таңбалардың ортақ қасиеттеріне не жатады?

1)Таңба атаулының барлығы да сезім мүшелерінің біріне әсер ететін материалды. Материалды болу- таңбалардың ең негізгі белгісі.

2)Таңба атаулының барлығы да белгілі бір мағынаға, мазмұнға ие болады. Мағынасыз, мазмұнсыз таңба, таңбасыз- мағына болмайды.

3)Таңба атаулының барлығы да өзі білдіретін мағынамен, ұғыммен шартты байланыста болады.

4)Таңба атаулының негізгі қызметі- бірдемені білдіру, хабарлау, яғни қатынас құралы қызметі.

12. Лингвистикалық таңбалар мен лингвистикалық емес таңбалардың айырмашылықтары неде?

1) Лингвистикалық таңбалар тек бірдеме жөнінен хабар беріп қана қоймайды, ол- айналадағы өмірді білудің, танудың, ойды қалыптастырудың да құралы.

2) Лингвистикалық таңбаларға таңбалық қызметі біреулер белгілеп бермейді. Ол- сол тілде сөйлейтін бүкіл қауымның ортақ табысы. Сондықтанда ол жалпыхалықтық болады.

3) Қызметі жағынан алғанда лингвистикалық емес таңбалардың коммуникативтік рөлі мейлінше шағын, шектеулі. Ал лингвистикалық таңбалар қоғам өмірінің барлық саласында және мейлінше кең көлемде қолданылады. Олардың беретін хабары алуан түрлі, мол.

4) Лингвистикалық емес таңбалардың бір ғана мәні, мағынасы болады. Өз жүйесіндегі басқа таңбалармен мағыналық байланысы болады. Ал лингвистикалық таңбалардың құрылымы мен жүйесі мүлде басқа. Тілдік таңбалар өзара күрделі қатынаста болады.