2. Ішкі құрылымы және программалық модульдер

Жүйе үрдіс барысында келесі деректер базасын құрайды: ортақ семантикалық желіс, тестілеудің сценариясы, жауаптағы дұрыс сөздердің морфологиялық тізімі, жауаптың семантикалық желісі.

Ортақ семантикалық желіс пен тестілеудің сценариясы дискіден жүктеледі, деректер өрісі сияқты байланысқан құрылымнан және көмекші айнымалы шамадан тұрады. Сол құрылымның өзара жұмысына жауап беретін FrameNet және Scenario класстары, қосымшада келтірілген.

Жауаптағы дұрыс сөздердің морфологиялық тізімі әр талданған сөзде ExpTemplate сөздерінің үлгілерінен тұрады. Тізім морфологиялық анализатордың нәтижесі негізінде құрылады. (Қосымша Б)

Бұл үлгі ExpTemplate классымен көрсетілген, бастапқы сөзді қамтиды, сөздің дұрыс түрі, сөйлеудің идентификаторы, етістік шағы, егер сөз етістік болған жағдайда. Бұл құрылымда толық грамматикалық талдау жүргізіледі.

Орыс тілінде сөздердін көп мағыналығына орай, класс ExpTemplate морфологиялық анализатордың сөзді талдаудың барлық мүмкін нәтижелерін шығарады. ExpTemplate классының коды 3 қосымшада көрсетілген.

Жауаптың семантикалық желісі FrameNet классымен көрсетіледі, және де синтаксистік анализатордың модулімен байланысқан жауаптың дұрыс сөздерлерінің тізімі негізінде құрылады

Синтаксистік анализатор-байланыстырушы SyntAnalyzer классымен көрсетіледі, оның басты қызметі – сыртқы синтаксистік анализатордың нәтижесін талдайды, содан кейін байланысы жоқ фрейм-сөздерді бір, ортақ фреймдер желісіне жинап, пайдаланушының жауаптар желісін байланыстырады. Сыртқы анализаторды шығаруға көмектесетін түсініктер арқылы, фрейм желістері қосылады.

Морфологиялық және синтаксистік анализатоорлар сыртқы программалар түрінде, сараптық жүйеніңі кіру пакетіне кіреді.

Пайдаланушының интерфейсін басқаруда, тест барысын бақылау мен нәтижені шығаруда негізгі рөлді AnswerParser классы атқарады, құрамында пайдаланушының ағымды жауабы, тестілеудің сценариясы, ExpTemplate үлгілерінің тізімі, фреймдердың базалық желісі мен пайдаланушы жауабының желісі бар. Семантикалық желісінің деректерін құрайды, жүктейді және салыстырады.

Қорытынды

Осы курстық жобада білімді тестілеудің сараптық жүйесі өңделіп, зерттелді, нақты білімді зерттеу әдістері, жауаптың семантикалық талдауы мен пайдаланушы интерфейсінің жүйесі. Зерттелген архитектураға сай тестінің пәндік саласында шектеулерсіз әр түрлуі тестерді жүргізетін, табиғи тілдегі диалог жүргізу арқылы білімді тестілеудің сараптық жүйесінің зерттеулік прототипі құрылды.

Сараптық жүйенің басты ерекшеліктері:

• Табиғи тілде диалогты жүргізу, білім мен тесті жүргізуде қолайлы құралдарды қолдану, визуалды редакторымен бірге;

• Кең таралған тестерді жаңарту - «ашық», «жабық», «реттеуші»;

• Білімді білдіретін септік фреймдерді пайдалану, тестілеудің пәндік саласына шектеулердің болмауы;

• Xml пішімдегі құжаттарды қолдану, сыртқы деректер мен білім базасын сақтау үшін, басқа программалық жүйелерден деректерді импорттау мен экспорттау мүмкіндігі пайда болады.

Тестілеу жүйесінің болашақта дамуының келесі жолдары:

• ішкі программалық құралдарды, кейбір сыртқы модульдердің орнына пайдалану, жүйенің тез жұмыс істеуіне кедергі келтіретін (морфологиялық және синтаксистік анализатор).

• Жүйеге деген қатынаудың икемділігін жоғарлату.

• Сұрақты ойлауға жауап уақытын мен жауап беру ретін көбейту.

Келешекте бұл сараптық жүйені Tester және ИнтерТест жүйелерінде жүзеге асыруда жоспарланып тұр. Сынақ, зерттеулер өткізгеннен соң, семантикалық талдау мен сұрақ қою механизмдері жаңартылып, дамиды.

Сараптық жүйенің деректер базасы мен негізгі құжаттар сыртқы болып, дискіде сақталынады. Деректердің сыртқы құрылымы: фрейм желісінің білім базасы, морфологиялық және синтаксистік анализатордың аралық файлдарынан тұрады.

Жүйе жұмысының үрдісі барысында деректер құрамына ортақ семантикалық желіс, тестілеу сценариясы, жауаптың дұрыс, морфологиялық сөздерінің тізімі, жауаптың семантикалық желісі кіреді.

Пайдаланушы жауабының семантикалық желісін FrameNet классымен көрсетіледі де, синтаксистік анализатордың модулімен байланысқан жауаптың дұрыс сөздерінің тізімі негізінде құрылады.

Пайдаланушының интерфейсін басқару, тест барысын басқару мен нәтижені шығаруда, негізгі рөлді AnswerParser классы ойнайды.

Жүйе жұмысын тиімдету мен тездету үшін сараптық жүйенің функционалды тораптарын анықтап алу керек. Бұл мәселені шешу үшін функционалды-құндылықтық талдаудың құралдарын пайдаланамыз.

Зерттелген сараптық жүйесінің модульдері мен деректер құрылымы сараптық жүйенің функционалдық ядросы болып келеді.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Попов Э. В. Системы общения и экспертные системы - М: Радио и Связь, 1990

2. Нариньяни А.С. Диалоговое взаимодействие и представление знаний -Новосибирск: Изд-воВЦСОРАН,1985

3. Технико-экономическое обоснование дипломных проектов./Под ред. Беклешова В.К. - М: Высшая школа, 1991.

4. Сборник задач и деловых игр по организации и управлению предприятиями электронной промышленности./Под ред. Моисеевой Н.К. -М: Высшая школа, 1985

5. Brainbench - The Measure of Achievement - http://www.brainbench.com

6. Инструментальная система «PolyTest» - http://www.ugatu.ac.ru/ugatu/useful/freeprog/stest/polytest.zip

7. Инструментальная система «Контроль знаний» http://www.riis.ru/fond_PP/kp08_004.html

8. Гаврилов А.В., Зайцев С.А., Макаревич Л.Г., Романов Е.Л. Автоматизированная система тестирования знаний в среде Internet/Intranet. - Открытое и дистанционное образование, №1(3), 2001. - С. 49-51.

9. Минский М. Фреймы для представления знаний.-М.: Энергия, 1979.

10. Жанпейісова М.М. Технология модульного обучения. Актобе. РИПК СО, 1999.

11. Қазақстан Республикасы “Білім мемлекеттік бағдарламасы” / Қазақстан мұғалімі. – 2000. - №33-34

12. Қазақстан Республикасында гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы. – Алматы: Қазақстан,1994ж

13. Қазақстан Республикасында орта білімнің дамыту тұжырымдамасы. – Алматы: Қазақстан,-1997, 34б.

14. Әбдіғалиев Қ. Шоғырландырып қарқынды оқыту жүйесі. // Қазақстан мектебі. – 1998.-№11-12, 24-35б.

15. Таубаева Ш.Т., Барсай Б.Т. Оқытудың қазіргі технологиялары // Бастауыш мектеп. - №3, 4, -1999.

16. Основы дидактики. Под ред. Б.Т.Есипова. – М.,-1967.

17. Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововедений в системе образования: научный фонд и перспективы развития (Книга 1). – Алматы: Научно-издательский центр “Ғылым”,-2001.

18. Бабанский Ю.К. Методы обучения в современной общеообразовательной школе. М.: Просвещение.-1985.

19. Бегалиев Т.Б. Педагогика. Тараз: ТарМУ, 1999.

20. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. М.: Педагогика. – 1989.

21. Лемберг Р.Г. Дидактические очерки. – Алматы. – 1995.

22. Скаткин М.Н. Ппроблемы современной дидактики. 2-е изд. М.,-1975.

23. Талызина Н.Ф. Управление процессом усвоение знаний. М., - 1975.

24. Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңы/баптары бойынша түсіндірмелерімен және оны жүзеге асыру негізіндегі құжаттар. – Астана, 2000ж.

25. Гусев Л.И. Некоторые вопросы внедрения достижений педагогической науки в школьную практику. Алма-ата: Мектеп, - 1974.

26. Дьяченко В.К. Новая педагогическая технология учебно-воспитательного процесса. Усть-Каменогорск.-1999.

27. Выбор методов обучения в средней школе. Под ред. Ю.К.Бабанского. М.,1981.

28. Айтмамбетова Б.Р. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері./23-лекция/ - Алматы.1991.

29. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. – Алматы,-2000.

30. Монахов В.М. Технологические основы проектирования и конструирования учебного прцесса. Волгоград: - Перемена.-1995.

31. Репкина Н.В. Что такое развивающее обучение? М., 1993.

32. Педагогикалық ізденіс. – Алматы: Рауан, 1990.

33. Выбор методов обучения в средней школе. Под ред. Ю.К.Бабанского. – М.,-1981.

34. Махмутов М.И. Мектепте проблемалық оқытуды ұйымдыстыру. Алматы : Мектеп.- 1981.

35. Занков Л.В. О предмете и методах дидактического исследования. М., 1962.

36. Щукина Г.И. Роль деятельности в учебном процессе. М., 1986.

Қосымша А: Сараптық жүйесінің құрылымы.

Қосымша Ә: Сараптық жүйенің құрылымдық моделі

Қосымша Б: Жауапты талдау үрдісі