Заңды тұлға қайнар көздері

Заңды тұлға – заң бойынша азаматтық құқықтар мен міндеттердің субъектісі болып табылатын кәсіпорын‚ мекеме‚ ұйым‚ фирма, т.б. Ол өз атынан мүліктік және жеке беймүліктік құқықтар мен міндеттемелерді сатып ала алады‚ сотта‚ төрелік сотта (арбитражда) талапкер немесе жауапкер бола алады. Әрбір заңды тұлға заңда‚ әкімшілік актіде немесе өзінің жарғысында көзделген міндеттерді жүзеге асырады‚ сол тәртіппен реттелетін ішкі құрылымы болады‚ меншігінде, шаруашылық жүргізуінде немесе оралымды басқаруында оқшау мүлкі бар және осы мүлікпен өзінің міндеттемелері бойынша жауап береді.[1]

Заңды тұлғаның фирмалық атауы‚ дербес балансы мен сметасы‚ банктерде есеп айырысу шоттары, сондай-ақ мөрі болады. Ол дербес салық төлеуші ретінде әрекет етеді. Заңды тұлға мүлкінің құралуына қатысуына қарай оның құрылтайшыларында осы заңды тұлғаға қатысты міндеттемелік құқықтары не оның мүлкіне заттық құқықтары болады. Құрылтайшыларының міндеттемелік құқықтары бар заңды тұлғаға жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер мен акцион. қоғамдар, өндірістік кооперативтер мен тұтыну кооперативтері жатады. Мүлкіне құрылтайшыларының меншік құқығы немесе өзгедей заттық құқығы бар заңды тұлғаға мемл. және жергілікті (муниципалдық) кәсіпорындар, соның ішінде еншілес кәсіпорындар, сондай-ақ, меншік иесі қаржыландыратын жекеменшік кәсіпорындар (фирмалар) жатады. Құрылтайшыларының мүліктік құқықтары жоқ заңды тұлғаға қоғамдық және діни ұйымдар (бірлестіктер), қайырымдылық және өзгедей қорлар, бірлестіктер (қауымдастықтар мен одақтар) жатады. Сондай-ақ, өз қызметінің негізгі мақсаты ретінде пайда алуды көздейтін коммерциялық ұйымдар мен табыс алуды көздемейтін және алынған табысты құрылтайшылар арасында бөліспейтін коммерциялық емес ұйымдар да Заңды тұлғаға жатады.[2]

Заңды тұлғаға өзінің меншігінде, немесе, шаруашылық пайдалануында, ақшалай мүлігі болатын және өздерінің міндеттері үшін осы мүлік мөлшерінде жауап беретін, ұйымдар жатады. Заңды тұлғаға коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдар жатады.

Коммерциялық ұйымға пайда табуды қызметтерінің негізгі мақсаты деп түтатын ұйымдар жатады.

Коммерциялық емес ұйымдарға пайда табумен, оны мүшелерінің арасында болуді мақсат етпейтін ұйымдар жатады.

Коммерциялық ұйымдардың формалары:

• шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдар;

• өндірістік кооперативтер;

• мемлекеттік және муниципалдық унитарлық кәсіпорындар.

Шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдардың мынадай формалары болады:

• толық серіктестік:

• сөнімді серіктестік (коммандиттік серіктестік);

• жауапкершілігі шектелген коғам;

• қосымша жауапкершілігі бар қоғам;

• акционерлік қоғам (ашық, жабық);

• балалық және тәуелді қоғамдар.

Заңды тұлға ұғымы және құқық субъектілігі

Азаматтық құқықтың негізгі субъектілерінің бірі заңды тұлғалар болып саналады.

Жоғарыда айтылып кеткен анықтама тым дәстүрлі болып табылады. Салыстыра

Сонымен, жаңа Кодексте ұсынылған анықтама іс жүзінде 1963 жылғы

Заңды тұлға – мүліктік қатынастардың басқа субъектілері ұйымдастырған, құрған

Құқұқтық санат ретінде заңды тұлғаның әдебиеттерінде бір мағыналы анықтамасы

Кеңес мемлекеті өмір сүріп тұрған кезеңде азаматтық құқық теориясында

Мемлекеттік ұйымдарға қатысты алғанда, заңды тұлғаның академик А.В. Венедиктов

Қазіргі уақытта тұлғаның мәні жөніндегі мәселе ғалымдардың теориялық пікір

Шетелдерде заңды тұлғаға қатысты екі теория барынша кең таралған

Заңды тұлғаның жалған теориясы герман заңгері XXI ғ. пайда

Кейбір ғалымдардың пікірі бойынша, жалған теориядан туындайтын заңды тұлға

Жалған теория Англия мен АҚШ-та кең таралған.

Заңды тұлғаның өмір сүруін мойындау Англия мен АҚШ-та корпорация

Шындық теориясы, немесе XIX ғ. герман заңгері Гиркенің есімімен

Шын мәнінде, Гирке де «нақты» одақтас тұлғаны адамға ұқсас

Батыстағы құқықта заңды тұлғаны азаматтық-құқықтық қатынастардың дербес қатысушысы ретінде

Заңды тұлғаның барынша толық анықтамасын Латын Америкасы елдерінің Азаматтық

Жоғарыда келтірілген заң тәжірибесінің негізінде заңды тұлға институты азаматтық

Заңды тұлға институтын заңды тұлғалардың құқық қабілеттілігін, олардың ұйымдық

Сонымен жоғарыда айтылып кеткендей заңды тұлғаның жария анықтамасы ҚР

Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуға тиіс.

Азаматтық құқық заңды тұлғаны мынадай белгілері бойынша айқындайды:

1) ұйымдық бірлігі;

2) мүліктік оқшаулығы;

3) дербес мүліктік жауапкершілігі;

4) азаматтық айналымға өз атынан түсуі