§23. Podstawowe grupy stałych tkanek roślinnych

• Dowiesz się o podstawowych grupach tkanek stałych zabezpieczających czynności życiowe rośliny.

? Czy posiadają rośliny „skórę”? Jakie substancję „poruszają się” w roślinie do góry i w dół; po kolei jedną drogą czy różnymi drogami? Czy posiadają rośliny szkielet?

Tkanki okrywające. Młode pędy i korzenie roślin są okryte skórką – to tkanka okrywająca, która składa się z jednej warstwy żywych komórek chroniących roślinę od niesprzyjających warunków środowiska zewnętrznego, zapewniających wchłanianie jednych substancji i wydalanie innych (ryc. 65, a, b).

U starych łodyg i korzeni powstaje jeszcze jeden rodzaj tkanki okrywającej – korek. Przeważnie on składa się z kilku warstw obumarłych komórek i pełni funkcję ochronną (ryc. 65, c). Przekrój właśnie przez korek podany na rycynie Roberta Hooka – autora terminu „komórka”(ryc. 3,s.15).

a b c

Ryc. 65. Skórka pędu (a) i korzenia (b),

tkanka okrywająca korek (c)

Do tkanek przewodzących u roślin należą drewno i łyko (ryc. 66). Drewno składa się z martwych komórek ze zgrubiałymi zdrewniałymi (twardymi) ścianami komórkowymi wypełnionymi wodą. Ściany poprzeczne tych komórek towarzyszące między sobą zanikają i te komórki tworzą długie ciągłe rurki – naczynia. Naczyniami drewna w roślinie zachodzi transport wody wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami mineralnymi w kierunku wstępującym – od korzenia do liści.

Jednocześnie drewno pełni wzmacniająco podporową funkcję.

101

Komórka przyrurkowa

Naczynie Rurka sitowa

a b

Ryc. 66. Mikro zdjęcia i schematy budowy komórek drewna (a) i łyka (b)

W skład łyka roślin kwiatowych wchodzą rurki sitowe. Rurka sitowa utworzona szeregiem komórek żywych, które nie posiadają jąder. Przegrody poprzeczne między komórkami mają wygląd sita dzięki dużej ilości drobnych otworków. Czynności życiowe tych komórek zapewnia jedna lub kilka drobnych komórek przyrurkowych posiadających jądra. Są one rozmieszczone obok rurek sitowych. Po rurkach sitowych łyka są transportowane produkty fotosyntezy z narządów, w których one powstają lub magazynują się (przeważnie z liści), tędy, gzie są one niezbędne (przeważnie do korzeni, w kierunku zstępującym). Z reguły u roślin drewno wraz z łykiem tworzą wiązki przewodzące (ryc. 67).

Tkanka wzmacniająca

Łyko

Drewno

a b c

Ryc. 67. Wiązka przewodząca. Schemat budowy (a), poprzeczny przekrój niezabarwionej (b) i zabarwionej (c) wiązki przewodzącej. Po zabarwieniu zdrewniałe ściany komórkowe martwych komórek posiadają czerwoną barwę.

102

a b

Ryc. 68. Tkanka asymilacyjna komórki, Ryc. 69. Komórka tkanki spichrzowej bulwy

której zawierają chloroplasty ziemniaka wypełniony ziarenkami skrobi:

zdjęcie mikroskopowe(a) i rysunek (b)

Tkanki miękiszowe są bardzo różnorodne. Do nich należy tkanka asymilacyjna (fotosyntezująca) komórki, której zawierają chloroplasty i zdolne do fotosyntezy (ryc. 68.). Ona obecna we wszystkich częściach pędu, szczegółowo w liściach. Bezbarwne komórki magazynujące dużą ilość substancji organicznych (białek, tłuszczów lub węglowodanów – przeważnie skrobi) tworzą tkankę zapasową (ryc. 69). Ona najczęściej spotyka się w korzeniach, głębokich warstwach łodygi, w mięsistych liściach. Tkanki wzmacniające (mechaniczne)(ryc. 70)pełnią funkcję podporową. Tkanki wzmacniające złożone z żywych komórek nadają narządom rośliny giętkości i elastyczności. Z martwych komórek z silnie zgrubiałymi i twardymi ścianami komórkowymi powstaje bardzo mocna, lecz krucha tkanka wzmacniająca.

a b

Ryc. 70. Tkanka wzmacniająca: a – złożona z komórek żywych z nierównomiernie zgrubiałymi i elastycznymi ścianami komórkowymi (przekrój poprzeczny i schemat budowy); b – wiązka martwych komórek z silnie zgrubiałymi i twardymi ścianami komórkowymi (przekrój poprzeczny i schemat budowy)

WNIOSKI

1. Współdziałanie rośliny ze środowiskiem otaczającym regulują tkanki okrywające.

103

2. Transportu substancji w roślinie dokonują tkanki przewodzące.

3. Tkanki miękiszowe rozmieszczają się pomiędzy tkankami okrywającymi i przewodzącymi; do nich zaliczają tkanki wzmacniającą, asymilacyjną i spichrzową.

4. Tkanki tworzą narządy i zapewniają wszystkie czynności życiowe komórki.

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Drewno, łyko, naczynie, rurka sitowa, wiązka przewodząca.

PYTANIA KONTROLNE

1. Jaką rolę pełnią tkanki okrywające?

2. W którym kierunku dokonuje transportu substancji drewno? A w którym łyko?

3. Do składu, których tkanek wchodzą martwe komórki?

4. Na czym polega różnica w budowie i funkcjach komórek tkanek spichrzowej i żywej wzmacniającej?

ZADANIA

Ustal odpowiedniość pomiędzy tkankami i procesami, które one zapewniają. Zapisz w zeszycie pary: litera i odpowiednia cyfra.

Tkanki Tkanka twórcza wierzchołkowa Tkanka przewodząca łyka Miękisz asymilujący Tkanka twórcza boczna Tkanka przewodząca drewna

Procesy Transport wstępujący wody Transport zstępujący substancji organicznych Fotosynteza Wzrost łodygi na grubość Wzrost korzenia w głąb gleby