I cieniolubne (kopytnik)

200

a b c d e

Ryc. 195. Formy życiowe roślin: drzewa i krzewy (a, b), krzewinki (c), zioła (d, e).

Drzewo (a), krzew (b), krzewinka (c), bylina (d) i roślina zielna jednoroczna (e).

Części wieloletnie zaznaczone czarnym; obumarłe wcześniej – czerwonym; obumierające na zimę – zielonym

temperaturze powyżej 0°C. Do nich należą drzewa i krzewy naszej strefy i rośliny uprawne – marchew, groch, żyto.

Ciepłolubne rośliny nie wytrzymują zimna i do normalnego wzrostu potrzebują dość wysokich temperatur. Ciepłolubnymi są większość gatunków rosnących w tropikach i ciepłych subtropikach, a wśród naszych roślin uprawnych – ogórek, dynia, melon, pomidory i bakłażany.

Forma życiowa – jest to wygląd zewnętrzny rośliny, odzwierciedla ich przystosowanie się do warunków środowiska. Ona też charakteryzuje trwanie życia narządów wegetatywnych i całej rośliny. Istnieją następujące formy życiowe roślin: drzewa, krzewy, krzewinki i zioła (wieloletnie – byliny i jednoroczne) (ryc. 195).

Drzewa i krzewy często są nazywane roślinami drzewiastymi. Rośliny drzewiaste posiadają wieloletnie zdrewniałe pędy z pąkami odnawiania. Drzewa posiadają jeden główny pęd – pień. Żyje on tyle czasu, co i cała roślina – dziesiątki i nawet setki lat. Krzewy odróżniają się od drzew obecnością kilku pni, które stopniowo zamieniają jeden drugiego. Długość życia każdego pnia u różnych gatunków jest różną (u maliny – 2 lata, u bzu lilaka – do 60 lat), lecz, ogólnie, za rachunek wymiany starych pni nowymi wiek rośliny może sięgać do kilku setek lat. U roślin drzewiastych łodygi mogą być nie wzniesionymi, a płożącymi (kosodrzewina) lub wiotkimi (bluszcz, winorośl dzika) (ryc. 196). Rośliny drzewiaste z wiotkimi pniami nazywają się lianami drzewiastymi.

201

Ryc. 196. Płożąca się kosodrzewina w Karpatach ( po lewej stronie), drzewiasta liana na pnie drzewa – bluszcz ( po środku) i liana zielna – powój (po prawej stronie)

U krzewinek górna część pędów nadziemnych zielna i rok rocznie obumiera, część dolna – zdrewniała: ona zostaje żywą i posiada pąki odnawiania. Długość życia krzewinek wynosi dziesiątki, czasem – setki lat. Rośliny do 10 cm wysokości (na przykład, macierzanka), lub wyższe (bylica, szałwia, lawenda).

U roślin zielnych nadziemna część nie drewniejąca i corocznie po kwitnięciu i powstaniu owoców obumiera. Wieloletnie rośliny zielne – byliny, z reguły przeżywają okres zimowy dzięki podziemnym przekształconym pędom – rozłogom (perz), bulwom (kokorycz) lub cebulom (narcyz). Dzięki nim te byliny mogą żyć wielu lat. U ziół jednorocznych (komosa) cała roślina żyje tylko jeden rok nadążając wyrosnąć, wytworzyć kwiaty i nasiona i umrzeć. Wiosną nowe rośliny wyrastają tylko z nasion. Wielu roślin, przeważnie byliny, posiadają wiotkie pędy nadziemne. To liany zielne (na przykład, chmiel i powój) (ryc. 196).

Wiedza podstawowych grup ekologicznych i ich form życiowych do poprawnej hodowli roślin: ich podlewaniem, poprawnym wyborem miejsca rozmieszczenia, obcinania, siewu, okrycia na zimę, rozmnażania i in.

WNIOSKI

1. Grupy ekologiczne roślin wydzielają według od stopnia ich zależności od jednego z podstawowych czynników środowiska zewnętrznego: wilgotności, oświetlenia i temperatury.

2. Formy życiowe roślin wyznaczają według budowy zewnętrznej powiązanej z przystosowaniem się do wszystkich czynników środowiska. Forma życiowa także charakteryzuje trwałość życia rośliny.

202

3. Podstawowe formy życiowe – to drzewa, krzewy, krzewinki i zioła (wieloletnie i jednoroczne).

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Warunki środowiska, czynnik ekologiczny, ekologiczna grupa, forma życiowa roślin.

PYTANIA KONTROLNE

1. Co to takie grupa ekologiczna roślin?

2. Co to takie forma życiowa?

3. Jakie znasz formy życiowe roślin?

ZADANIA

1. Wymień grupy ekologiczne roślin wyodrębnione w zależności od zapotrzebowania na wodę, według oświetlenia i temperatury. Dla każdej grupy ekologicznej przytocz przykłady roślin.

2. Podaj charakterystykę trwałości życia całej rośliny i jej nadziemnych narządów wegetatywnych dla różnych form życiowych roślin.

DLA DOCIEKLIWYCH