Czy wszystkie rośliny posiadają korzenie I pędy?

Obecność korzeni i pędów właściwa nie dla wszystkich roślin, lecz tylko dla tych, które posiadają złożoną budowę. U niektórych roślin o mniej złożonej budowie, na przykład, u mszaków, są pędy, lecz brak korzeni. A u części wielokomórkowych roślin brak nie tylko korzeni, lecz i pędów. Ich ciało może być złożone z blaszkowatych lub cylindrycznych gałązeczek jak u wielokomórkowego glonu ulwa (sałata morska) (ryc.54, s. 83).

§21. Podstawowe czynnośći życiowe rośliny kwiatowej

• Dowiesz się o podstawowych czynnościach życiowych roślin i o tym, jakie narządy ich zapewniają.

? Jakie przewagi są u roślin przed zwierzętami i grzybami? Jak i dla czego rosną rośliny? Jak rośliny odżywiają się? Czy oddychają rośliny? Czy można dokarmiać rośliny? Jak substancją „poruszają się” w roślinie?

Każdej roślinie kwiatowej są właściwe wzrost i rozwój dzięki, którym ona zwiększa się, wykształca nowe korzenie, pędy i inne narządy.

Dla tego roślina powinna otrzymywać z zewnątrz niezbędne dla niej substancję i energię inaczej mówiąc odżywiać się (ryc. 59). Roślina zdolny wchłaniać substancję wyłącznie w postaci roztworu lub gazu. Źródłem wody i rozpuszczoch w niej substancji mineralnych jest gleba. Funkcję ich wchłaniania, odżywiania mineralnego, pełnią korzenie, które jednocześnie przytwierdzają roślinę w glebie.

93

Parowanie wody

Oddychanie Fotosynteza

Wchłanianie tlenu Wydalanie tlenu Odżywianie powietrzne

Wydalanie dwutlenku węgla Wchłanianie światła

Wchłanianie dwutlenku węgla

Wchłanianie wody i substancji Odżywianie mineralne

mineralnych

Ryc. 59. Odżywianie roślin

Gleba składa się z nierozpuszczonych cząsteczek nieorganicznych, cząsteczek organicznych (próchnicy), powietrza i wody, w której są rozpuszczone substancję mineralne. W największych ilościach roślina wchłania związki azotu, fosforu i potasu. Szczególnie ważnymi dla rośliny są związki azotu, które ona może przyswajać tylko z gleby, chociaż w powietrzu jego część wynosi w przybliżeniu 78% od objętości. W dostatecznie dużej ilości roślina wchłania wapń i żelazo. Wielo innych pierwiastków (cynk, siarka, molibden i inni), chociaż i są w roślinie w niedużych ilościach, lecz też niezbędne dla jej życia.

Kiedy w glebie jest w niedostatecznej ilości którychś substancji mineralnych to roślina „głoduje”. Dla zabezpieczenia gleby substancjami mineralnymi człowiek wnosi do niej nawozy. Nawozy organiczne (obornik, gnojówka i inne) powoli rozszczepiają się w glebie do dostępnych dla rośliny związków mineralnych. Nawozy mineralne (saletra potasowa, superfosfat i inne) rozpuszczają się w wodzie gleby i ich składowe wchłaniają bezpośrednio się przez roślinę.

Niezbędne do czynności życiowych substancje organiczne roślina syntezuje sama, lecz do tego oprócz substancji mineralnych ona potrzebuje jeszcze dwutlenku węgla i energii słonecznej światła. Ich ona otrzymuje przy pomocy liści znajdujących się w powietrzu i zapewniających odżywianie powietrzne. Przy hodowli roślin w otwartej glebie można zwiększyć ilość dwutlenku węgla w powierzchniowej warstwie powietrza wnosząc dużo nawozów mineralnych. Dwutlenek węgla jest wydzielany drobnoustrojami przy rozkładaniu substancji organicznej. Szczególnie „wdzięczne” takiemu dokarmianiu ogórki, kabaczki, melony i dyni.

94

Już wiesz, że fotosynteza nie tylko zabezpiecza roślinę niezbędnymi do jej życia substancjami organicznymi, lecz faktycznie i przekształca energie światła słonecznego w dostępną dla żywych organizmów formę. Dokonują fotosyntezy wszystkie zielone nadziemne części rośliny, lecz najgłówniejszą role pełnią liście. Dla zachodzenia fotosyntezy roślinie są niezbędne woda, dwutlenek węgla i światło. Dla najlepszego wzrostu roślina potrzebuje określonego oświetlenia i określonej temperatury. Niedobór bądź, jakiego pierwiastka odżywiania mineralnego też wpływa ujemnie na fotosyntezę.

Oddychanie nadaje możliwość wykorzystywać rośliną energię, która zwalnia się przy współdziałaniu substancji organicznych z tlenem powietrza. Ten proces zachodzi w mitochondriach. Oddychają wszystkie narządy rośliny: jak podziemne, tak i naziemne. Gdy przy fotosyntezie powstaje tlen i wykorzystuje się dwutlenek węgla, to przy oddychaniu procesy zachodzą w odwrotnym kierunku. Przy dostatecznym oświetleniu roślina wydziela tlenu o wiele więcej, jak spożywa. A ot w ciemnościach ona jego nie produkuje, a w zamian przy oddychaniu pochłania tlen i wydziela tylko dwutlenek węgla. Dla tego nie polecają spać w zamkniętym pomieszczeniu z dużą ilością roślin. Organizm człowieka może odczuć głód tlenowy.

Wymiana gazowa niezbędna roślinie do wchłaniania z powietrza tlenu i wydzielania dwutlenku węgla przy oddychaniu lub wchłaniania z powietrza dwutlenku węgla i wydzielania tlenu przy fotosyntezie.

Szczególne znaczenie dla rośliny ma parowanie wody– wydzielanie rośliną wody w postaci gazowej. Ono zdolne nieco obniżyć temperaturę ciała rośliny i ochronić ją od przegrzewania. Najwięcej intensywnie dokonują wymiany gazowej i parowanie wody nadziemne narządy rośliny – w pierwszą kolej liście. Jednak najważniejszym jest to, że roślina może wchłaniać z gleby równie tyle wody ile ona wyparowuje do atmosfery. Dlatego właśnie parowanie umożliwia poruszanie się wody wraz z rozpuszczonymi w niej związkami mineralnymi od korzeni do liści. Szczególną rolę w procesach transportu wody wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami odgrywa łodyga rośliny. Ona łączy system korzeniowy z nadziemną częścią rośliny w organizm jak jedną całość (integralność).

95

Integralność roślinnego organizmu wyznacza się powiązaniem między poszczególnymi jego narządami, które zabezpiecza ich współdziałanie.

Zdolność wytwarzać nowe narządy i rosnąć w ciągu całego życia umożliwia roślinom otrzymywać dostęp do słonecznego światła i nowych źródeł substancji mineralnych. Roślinę nie są zdolne do aktywnego poruszania się w przestrzeni, lecz mogą przerosnąć na nowe miejsce.

Korzeń i pęd, które zabezpieczają przebieg wszystkich czynności życiowych i wyznaczają wzrost i rozwój każdego roślinnego organizmu nazywają narządami wegetatywnymi, mianowicie takimi, które zapewniają wzrost rośliny.

WNIOSKI

1. Korzeń i pęd są głównymi wegetatywnymi narządami rośliny.

2. Korzeń – podziemny narząd rośliny zabezpieczający przytwierdzenie rośliny w glebie i odżywianie mineralne.

3. Pęd – nadziemny narząd rośliny zabezpieczający wymianę gazową, fotosyntezę i parowanie wody.

4. Wzrost i powstanie nowych narządów w ciągu całego życia jest ważnym przystosowaniem roślin jak przytwierdzonych organizmów do oswojenia nowej przestrzeni życiowej.

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Wzrost i rozwój rośliny, odżywianie mineralne, odżywianie powietrzne, parowanie rośliną wody, narządy wegetatywne.

PYTANIA KONTROLNE

1. Jakie procesy czynności życiowych zachodzą u wszystkich narządach rośliny?

2. Jakie procesy czynności życiowych są właściwe dla liści?

3. Jakie procesy czynności życiowych są właściwe dla korzenia?

4. Na czym polega znaczenie łodygi dla zabezpieczenia procesów czynności życiowych rośliny?

ZADANIA

Wypełnij tablicę (strona 96) w zeszycie zaznaczając znakiem „+” lub „tak” naprzeciw procesu czynności życiowych, który zabezpiecza każdy z trzech narządów – korzeń, łodyga i liść. Według analizy tablicy podaj odpowiedzi na pytania:

1. Jakie procesy czynności życiowych zapewniają jak korzeń tak i liść? Czy są one podstawowymi dla obydwu narządów jednocześnie?

2. Jakie procesy czynności życiowych zapewniają wszystkie trzy narządy?

3. Jaką czynność życiową zapewnia tylko korzeń?

96

Proces czynności życiowej	Korzeń	Łodyga	Liść
Odżywianie mineralne
Odżywianie powietrzne
Fotosynteza
Oddychanie
Parowanie wody

DLA DOCIEKLIWYCH