§ 35. Nasienie

• Dowiesz się o rozwoju, budowie zewnętrznej i wewnętrznej, warunki i mechanizmy kiełkowania nasion, rozwój kiełka .

? Jak zjawia się nasienie? Po co roślinie nasienie? Jak z nasienia powstaje roślina?

Nasienie (ryc. 154) rozwija się z zalążka roślin kwiatowych po zapłodnieniu podwójnym. Osłonki zalążka przekształcają się na łupinę nasienną, w której pozostaje otwór. Bielmo rozrasta się i odżywia zarodek rozwijający się po zapłodnieniu komórki jajowej. Zarodek ma korzonek, łodyżkę, u roślin kwiatowych jeden lub dwa liścienie i pączek. Po obumieraniu nóżki zalążka na łupinie nasiennej pozostaje blizna.

Nasienie – pokryty osłoną – łupiną nasienną

zarodek rośliny z niezbędnym dla jego rozwoju

zapasem substancji.

Blizna – miejsce oderwania nasienia od nóżki

zalążka.

U niektórych roślin (fasola (ryc. 155), groch, ogórek) zarodek całkowicie wykorzystuje bielmo do swego rozwoju, substancje zapasowe w nasieniu rozmieszczone w liścieniach.

Do kiełkowania nasienie, z reguły, potrzebują pewnego okresu pokoju. A warunkami kiełkowania są dostateczna wilgoć, dostęp powietrza do oddychania. Optymalna dla danego gatunku rośliny

Łupina nasienna

Bielmo

Liścienie

Pączek

Łodyżka

Korzonek

a b

Blizna Otwór Blizna Otwór

Ryc. 154. Schemat budowy nasion z zarodkiem dwuliścieniowym (a)

I jednoliścieniowym (b)

158

a osłonka

otwór

blizna

b podliścieniowa część łodyżki

korzonek zarodkowy

c liścienie

Ryc. 155. Budowa nasienia fasoli: a – wygląd zewnętrzny; b – zarodek; c – zarodek z rozdzielonymi liścieniami

temperatura (groch, marchew – od 1 - 2°C, ogórek, papryka – od 10°C). Pierwszą postrzegalną cechą początku kiełkowania jest pęcznienie nasienia. Nasila się oddychanie i zwiększa się zapotrzebowanie w tlenie. Pod czas kiełkowania (ryc. 156) rozciąga się łodyżka podliścieniowa. Ona wypycha przez rozerwaną osłonkę korzonek zarodkowy. Z tego momentu zarodek przekształca się w kiełek. Korzeń od razu zaczyna rosnąć w głąb, przytwierdza młody kiełek w glebie i zapewnia jego wodą. U roślin z nadziemnymi kiełkowaniem część łodyżki podliścieniowej silnie wydłuża się , wygina się pętlą, potem wyprostowuje się i wynosi liścienie nad ziemię.

Ryc. 156. Kiełkowanie nasienia fasoli

WNIOSKI

1. Nasienie zawiera chroniony osłonką zarodek przyszłej rośliny i zapas substancji odżywczych używanych pod czas kiełkowania.

2. Do kiełkowania nasienia niezbędne zakończenie okresu spokoju, a także optymalna wilgoć, temperatura, oświetlenie i dostęp powietrza do oddychania.

3. Kiełkowanie nasienia zaczyna się po jego pęcznieniu od uwalniania z łupiny nasiennej korzonka zarodkowego, przy tym zarodek nasienia daje początek kiełku.

159

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘANIA

Nasienie, blizna.

PYTANIA KONTROLNE

1. Jaka budowa zewnętrzna i wewnętrzna nasienia?

2. Jakie warunki kiełkowania nasienia?

3. Co to takie kiełek?

4. Jak zachodzi kiełkowanie nasienia?

ZADANIA

Dowiedziałeś się o zewnętrznej i wewnętrznej budowie nasienia i o tym, co zachodzi pod czas jego kiełkowania. Jak myślisz, dlaczego roślinie nasienie?